یک: اکنون که این نوشته را بر می آورم، درشیرازم. سه روز است که تب و لرزی سمج رهایم نمی کند. از بس سرفه کرده ام، روده هایم به درد افتاده. باید برگردم و به درمان خویش پردازم. بگمانم، بیماری سلِ دو سالِ پیش، دو باره به سراغم آمده. آهای کهنسالی، بگیر که آمدم. دیشب از یاسوج بیرون زدم و آمدم شیراز. رفته بودم تا با شتابی چهار روزه، استان کهگیلویه و بویراحمد را در نوردم و بچشم خود ببینم در این چهل سالِ خمینی و خامنه ای، پیمانکاری به اسم جمهوری اسلامی، با این گوشه از کشورم چه کرده است.

دو: دوستی به من نوشته بود: تو نه آن گردشگری که بجاهای دیدنی سر می زند، و نه آن خبرنگاری که از هر کجا برای روزنامه اش گزارشی می نویسد، و نه آن آدم پولدار و خیّری که خواسته باشد در مناطق محروم مدرسه ای بسازد و رخت و لباسی بر تن بچه های برهنه بپوشاند. و پرسیده بود: این سفرهای “نوریزادیّه” یعنی چه؟ پاسخش دادم: من، و شما، و همه ی مردم ایران، صاحبکار و کارفرماییم. چهل سال پیش، سراسیمه و گیج و منگ، هندوانه ی دربسته ای به اسم جمهوری اسلامی را بعنوانِ پیمانکار استخدام کردیم و کارهای کشور را بدو سپردیم.

سه: در این چهل سال، کجا از چند و چونِ آن پیمان، و از ریز به ریزِ کارهایی که به آن پیمانکار سپرده ایم سراغ گرفته ایم؟ کدامیک از مردم ایران، از منظر این که خودشان کارفرمایند به کارهای جمهوری اسلامی(پیمانکار) نگریسته اند؟ بدا که مردم ایران، سران جمهوری اسلامی را هماره صاحبِ مملکت دانسته اند و خود را ریزه خوار آنان! وگرنه با تماشای این همه بلعشِ پیمانکار، که از هست و نیستِ کشورشان روی به بلعیدنِ پوست و استخوان خودشان برده، دستورِ یک تکانِ مختصر بجسم فرسوده ی خویش می فرمودند! و نوشتم: من آن صاحبکار و کارفرمایم که می روم ببینم این پیمانکار موذی که خود را صاحب مملکت می داند، در این چهل سال با کشورم چه کرده است؟!

چهار: تلاش می کنم طی دو فایل صوتی، گزارشم از سفر به استان کهگیلویه و بویر احمد را تقدیمتان کنم. فایل نخست را منتشر کردم. با سرفه هایی که آزار دهنده اند. خودم را که بجای شنونده می گذارم، به او حق می دهم که از شنیدن سرفه های گاه بگاه من آزرده شود. دو تصویر کلی از استان بدهم و بگذرم و به ” چرا خمینی گاندی نشد” بپردازم.

پنج: تصویر الف: در راه شهر لیکک (مرکز شهرستان بهمئی) تا چشم کار می کرد بَنِرهایی از عکس شهدا را در دو سوی جاده به تماشا نهاده بودند. این عکس ها، بجای مانده از یک مراسم شیره مالیِ فروتنانه بر سر اهالی بی نوای این سامان بود. چندی پیش، همایشی در لیکک بوده در تجلیل از شهدای ایل بهمئی. سرداری به اسم سلامی آمده بود به آنجا و قیامتی بوده از هجوم مردم بی نوا. یکی از عشایر با بُهت از آن قیامت برای من تعریف می کرد. ندیده بود آن همه “ماشین و جمعیت” را. شهر لیکک، روستایی بوده که با سرعت شهرش کرده اند. شهری بشدت افسرده و غمبار. بی هیچ هویتی از معماری متفاوت. شهرهای اینجا، تکرارهمدیگرند. گچساران با آن همه عظمت و ثروتش یک دانه سینما ندارد چه برسد به لیکک که به ته دنیا می ماند.

شش: تصویر ب: لیکک را که رد کردم، در روستای پرت و غبار گرفته و خشک و فقیرِ ” پشت تاوه” به عشایری بر خوردم که در غار زندگی می کردند. در شکاف کوه. دانستید چه گفتم؟ در غار. در شکاف کوه. این دو تصویر، و تصویر سومی که من از آن به “بهشت طبیعت و مردم” اسم می برم، شمای کلی استان کهکیلویه و بویر احمد است. بله این استان در میانه ی این دو تصویر دست بدست می شود و بهشت داشته هایش توسط سردار سلامی ها و عمامه دارانی که قرار بوده پیمانکار ما باشند و نه صاحب مملکت، غارت و نابود می گردد.

هفت: بروم سروقتِ پیشانیِ نوشته ام. که چرا خمینی گاندی نشد؟ اگر بخواهم راستش را بنویسم و بی جهت به لفاظی نپردارم، می گویم: این پرسش، که چرا خمینی گاندی نشد، یک انکارِ باطنی با خود دارد. انکار باطنی که می گویم، شما تصورتان این باشد که نباید بر مقایسه ی دو نا همجنس اصرار ورزید. شفاف تر بگو! ای بچشم. آنجا که از خود می پرسیم: چرا سیم خاردار گل نشد؟، یا چرا شیشه ی شکسته دل نشد؟، یا چرا لک لک الماس نشد؟، دو جنسِ نا همگون را به مقایسه پرداخته ایم. این پرسش ها، بی پاسخ اند. و یا شاید تنها یک پاسخ دارند. و آن این که: یک سیم خاردار” نمی تواند” گل نیلوفر باشد. یک شیشه ی شکسته “نمی تواند” دل باشد. یک لک لک “نمی تواند” الماس باشد. و بالعکس نیز البته. که یک گل نیلوفر، “نمی تواند” سیم خاردار باشد.

هشت: برای گاندی شدن، باید از هزار قله ی بلند بالا رفت که هر یک از دیگری دشوار تر و پلنگ افکن ترست. بجوری که هزار خمینی را اگر با هم بیامیزند، این هزار خمینیِ یکی شده، استعداد بالا رفتن از تپه ای دو متری را ندارد. چه برسد به بالا رفتن از هزار قله ی پای خراشی که هر یک به پرتگاههای هولناکِ نفسانی بزک شده اند. شاید خواسته ام بگویم: جنس پاهای گاندی برای بالا رفتن از قله های بلند انسانی تربیت شده و جنس پاهای خمینی، بی تربیت شده اند برای پایین رفتن از دره های ژرفِ ژولیدگی و پریشانی. چشمان گاندی رو به ستیغِ قله های ناب بشری ست و چشمان خمینی رو به دخمه های تاریکِ نابودی. گاندی به آینده می نگرد و خمینی به قهقراهای دور.

نه: هزارهزارهزار مردمان می آیند و می روند و تنها یکی از آنان می شود گاندی. گاندی ها، به زمین برکت می افشانند. و خمینی ها، همان برکت نیم بندِ زمین را نیز می پژمرند. نفسِ گاندی ها، بشرِ ترسیده و بی اعتماد را از شفیره ی خود پرداخته اش بدر می آورد تا مردمان ترسیده، از دخمه های ترس و بی اعتمادی بیرون بیایند و نفسی بکشند و زندگی کنند، اما نفس خمینی ها، بشر را می رماند و زندگی را تیره و تارش می کند. خمینی ها، خود برای بشر شفیره می پردازند. تا بشر، چه به دلخواه یا ناگزیر، به دخمه های آن شفیره داخل شود و درها را به روی خود ببندد و با ذره هایی که خمینی ها به داخل دخمه می اندازند، سرگرم باشند و اسم این سرگرمیِ داخل شفیره را بگذارند: زندگی!

ده: آن مردمی که از فرط ترس، یا بضرب فریب، یا بشوق آخرتی که خمینی ها برایشان بسته بندی کرده اند، به درون اینجور شفیره ها پناه می برند، بهترین گزینه اند برای خمینی ها و خامنه ای هایی که به راحتی و با چهار خط نوشته آدم می کشند و دست به جیبِ ملیِ مردم می برند و در پاسخ به بُهت مردمانی که می پرسند چرا؟، یک شیشکیِ گنده به بیخِ ریشِ کهکشانِ بُهت شان می بندند که یعنی: ما اینیم! مردمان ایران با همان شیشکی ای که به بیخ کهکشان بهت شان نشسته، می گویند: آخه شما قرار بوده پیمانکار ما باشید. نبوده؟ خمینی ها و خامنه ای ها می گویند: آمریکایش هیچ غلطی نمی تواند بکند، شماها که مردم ایرانید.

یازده: مردمان ایران می پرسند: پس داستانِ پیمان و پیمانکاری چه می شود؟ پاسخ می شنوند: خودتان می گویید داستان، اساساً ریخت ما خمینی ها و خامنه ای ها به پیمانکار می خورد؟ که مثلاً پیمانی با شما بسته باشیم؟ ما خودِ خودِ خودِ خداییم! ماییم صاحبِ داروندار و مال و جان و ناموس شما. ما ذات هستی هستیم. ما نابِ آفرینشیم. ما اساساً بهانه ی آفرینشگری خداییم. خدا بخاطر گلِ روی ما بوده که هستی را به شکل آورده. خدا عاشق ما بوده که سنجاقک و چلچله و سنگ و ماه و اکسیژن و دختران باکره را خلقیده. عالم هستی، طفیل وجود ماست. آنوقت شما مردم بی چشم و روی ایران، ما را بچشم پیمانکار می نگرید. ای تف به ذات هر آن کسانی که قدر ذاتِ نورانیِ ما را ندانند و بخواهند با الفاظ ناجور پیمانکاری، کهیر بر بدن نازنین ما بنشانند!

دوازده: گرچه هم خمینی و هم گاندی، بظاهر هر دو آدم بودند، اما خمینی در وسطِ اقیانوس مردم ایستاده بود و بر سرِ صغیر و کبیر عالم می کوفت و سخن از اسلامش می گفت، و گاندی در وسط اقیانوس مردم، سخن از حق مردم می راند. خمینی عاشق اسلام بود و گاندی عاشق مردم. خمینی خودش را نمی دید، و هر چه که می دید، اسلامش بود. گاندی اما بجای هر چه که نمی دید، مردم و حق مردم و رشد مردم را می دید. مردم در اسلام خمینی، هیچ نقشی و سهمی و جایگاهی جز بزغالگی نداشتند.

سیزده: خمینی در لفظ، مردم را “ولی نعمت” می خواند. و حال آنکه این یک دروغ بود. مگر می شود یکی مردم را ولی نعمت خود بداند و بی اجازه ی مردم دست بجیبشان ببرد و بضرب چهار خط نوشته، به سینه ی دیوارشان بسپرد؟ گاندی اما مردم را “صاحب حق” می دانست. فرق است میان ولی نعمت و صاحب حق. در نگاه خمینی، ولی نعمت یعنی مردمی که به او پول می رسانند، و حال آنکه صاحب حق در فهم گاندی، یعنی مردمی که همه ی مناسبات ملی و بین المللی با آنان و برای آنان است.

سیزده: مردم در چشم خمینی چرخ دنده بودند. برای چرخاندن چیزی که خمینی عاشقش بود. و حال آنکه در مرام گاندی، همه ی هستی، چرخ دنده بود تا مردم از جایگاهی به جایگاهی برتر پای نهند. گاندی با چشم همه ی مردم به دنیا می نگریست. خمینی اما قیفی به صورت بسته بود و همه ی مردم ایران را واداشته بود که از سوراخ تنگ همان قیف به دنیا و به همه ی هستی بنگرند! گام بعدی خمینی، مردمان جهان بود. حسرت اما به دلش ماند. او آروز داشت که مردمان جهان، از سوراخ تنگ همان قیف به خود و به همه ی هستی بنگرند. مرگ چه برکتِ بزرگی ست. گاندی اگر عمر درازی داشت، دنیا را با آرزوهای انسانی اش گلستان می کرد، و خمینی اگر عمر درازی می یافت، دنیا را به جهنمی از آرزوهای ویرانگر و زیرخاکی اش بدل می فرمود. راستی که مرگ چه برکتی ست. گاه به دریغ و گاه به آفرین.

چهارده: نمی شود قیفی به صورت بست و دنیا را از سوراخ تنگِ همان قیف تفسیر فرمود. نمی شود بر کله ی بشر میخ کوفت و برای همان بشر دل سوزاند. اینها نشدنی یا ناشدنی اند. خمینی نه این که نشد که گاندی شود، نخیر، خمینی ” نمی توانست” گاندی شود. خمینی و گاندی دو ناهمجنس بودند. خمینی سیم خاردار بود و گاندی گل. خمینی شیشه ی شکسته بود و گاندی دل. افسوسِ هماره ی من، سیل جمعیتی بود که به پیشباز خمینی رفت. در سال پنجاه و هفت، پیکره ی همه ی مردمان ایران به روی خمینی آغوش گشود تا بیاید و گاندی ایران و جهان شود. و خمینی، از آن آغوش گشوده ی پیکره ی همه ی مردم ایران روی برگرداند و به دخمه های خود داخل شد و قیف هماره اش را به صورت بست و تیغ در میان مردم نهاد و داستان خودی و ناخودی بمیان آورد. دوست دارم همه ی نوشته ام را در این یک جمله ی کوتاه خلاصه کنم. این که: گاندی شدن به این سادگی ها شدنی نیست. وگرنه خمینی ها فراوان اند! و این که: دست های خمینی خونی بود اما دست های گاندی برگ گل های شمعدانی خانه اش را نیز پرپر نکرده بود. حالا حکم تفخیذ خمینی و شعبده های دیگرش بجای خود!

محمد نوری زاد
نوزدهم اسفند نود و هفت – شیراز