یک: ترسیدن، همه اش عیب نیست. از روزنی دیگر اگر به ترس بنگریم، می بینیم چه شایستگی ها با ترس است. و اگر ریزتر بنگریم، می بینیم همه ی ما به ترسیدن نیازمندیم. مثل گرسنگی، که ما را از یک نیاز بایسته ی جسمی خبر می کند. مثل عصب های حسی که همه جا با مایند و تا دست و پایمان به سوز و سرما و آتش و تیزی بر می خورند، ما را به پس کشیدن و مراقبت مجبور می کنند. دست و پاهایی که از آتش نترسند، بی حسّ و بی عصب اند. می سوزند و ذغال می شوند و هیچ ما را خبر نمی کنند. حسّ ترسیدن اگر در بشر نبود، نسلش ور افتاده بود زود. ترس است که ما را از قدم زدن بر آتش و آب باز می دارد. و از راه رفتن بر آنسوی لبه ی بام. و از فریاد کشیدن (درجایی که باید فریاد بکشیم). و از زیستن با گرگ ها و کفتارها. اگر ترس نبود، همه همدیگر را می دریدیم و چیزی از ما بجای نمی ماند. ترس است که نوع بشر را به بقا و ماندگاریِ هر چه بیشتر حریص می کند.

دو: بشر از تنهایی می هراسد. که اگر نترسیده بود، شهری و ملتی و مردمی شکل نمی گرفت. بنای همه ی پستوها و سیلوها و انبارهای غله، همه بر ترسِ از گرسنگی بوده است. ما به ترس بسیار مدیونیم. پادشاهانی که دوست می داشته اند فرزندانشان تا همیشه ی تاریخ پادشاه باشند، از انقراض و تنهایی و فراموشی می هراسیده اند. اینها، ترس های مشترکِ بشر است. آنسوتر از ترس های مشترک، ترس های ویژه ای سر بر می کشند که اجداد ما را به درون غارها و قلعه ها و طایفه ها و ساختنِ چاقوها و شمشیرها و سپرها و کلاهخودها و زره ها فرو بردند. اکنون نیز ما را بجوری دیگر به داشتنِ حفاظ خانه ها و به ساختنِ گاوصندوق ها و اتومبیل های محکم و ضد گلوله، و به گماردنِ نگهبان و قاضی و دادگاه، و به خرید و ذخیره کردنِ انواع غذا و دارو و اسلحه های دفاعی مجبور می کند.

سه: این روزها، مردم یک سرزمین، هزینه ی یک عمر زندگی و آموزش و اسلحه ی نظامیان و ارتشیان را می پردازند تا همین نظامیان، در یک بزنگاه و پیشامد و خطر، به دفاع از مردم و کشورشان بر خیزند. یعنی مردمی که از هجوم دیگران می هراسند، نگاهبانانی به اسم ارتشیان استخدام می کنند تا خود آسوده زندگی کنند. و همین ارتشیان، از ترسِ روزهای مبادا، و در زاغه های نفوذ ناپذیر، اسلحه و مهمات انبار می کنند. بعضی ها می گویند: حتی اختراعِ جور بجور خدا و دین و امامزاده و جایی چون جهنم و بهشت، همه از ترسِ بشر بوده. بشرِ ترسو، باید به یکجا پناه ببرد. و در پس کسی که شکست ناپذیر است پناه بگیرد. در میان خدایان یونانی، به هرکول فرزند زئوس بر می خوریم که گرچه عقل و شعور چندانی ندارد اما پهلوانی شکست ناپذیراست. در کودکی دو مار را می کشد و در جوانی شیری را و در دوره ی پهلوانی اش شهر به شهر می رود و با بدان و زشتکاران می جنگد و همه را از پای در می آورد. مردمانِ آسیب پذیر یونان، به زور بازوی هرکول نیاز داشتند نه به شعورش. پس او نباید می مرد. روزی که هرکول می میرد، مردمان ترسو، او را به آسمان می برند و بر جایگاه خداوندی اش می نشانند تا ماندگاری اش همیشگی شود و نیاز نترسیدنِ مردمان را بر آورد.

چهار: مردمی که دروغ می گویند نیز می ترسند. و عجبا که ریشه ی احساسِ مردمی که ورزش می کنند و درس می خوانند و به حوزه و دانشگاه می روند و آخوند و مهندس و پزشک و فضا نورد می شوند و بهنگام بیماری دارو می خورند و مست می شوند و آواز می خوانند و می رقصند و غش غش می خندند و بچه دار می شوند و آشغال هایشان را در زباله دانی می اندازند و پولهایشان را به بانک ها می سپرند، همه از ترس آب می خورد. جماعتی که دیگران را می ترسانند، و در این راه، حتی دیگران را می زنند و می کشند نیز می ترسند. ساختن سیم خاردار و زندان نیز از ترس است. بس است نوری زاد، برو و سر بکوب به آنچه که در سر داری. چه می خواهی بگویی؟

پنج: می خواهم بگویم: اگر چه ترس، با خمیره ی شخصیتی و هویتیِ ما آمیخته و از ما جدا شدنی نیست، و اگرچه این ترس، برای ما زنگ خطری ست که ما را به هزار آسیبِ در کمین هشدار می دهد، اما همین ترس، سوژه ی مناسبی ست برای جماعتی که با فضا پردازی های تخصصی شان، دیگران را بترسانند و ازشان پول بگیرند. عجیب و خنده دار نیست که مردمی بترسند و پول نیز بپردازند؟ مثل چی؟ مثلِ تونل های وحشت. که شما پول می پردازید و بلیط می خرید و بر صندلیِ یک ترن می نشینید و ترن به راه می افتد و در داخل دخمه ای تاریک، شما ناگهان از هر طرف به هجوم و نعره ی اسکلت ها و هیولاها و حیوانات وحشی برمی خورید. جوری که هم می ترسید و جیغ می کشید، و هم پشت بندش غش غش می خندید و با تپش قلب از آن دخمه بیرون می زنید و عجبا که راضی نیز هستید از این که پولی داده اید و ترسیده اید.

شش: اگر برای لمس و تماشای ترس های ریشه دار، به هر تونل وحشتی سر بزنیم و به همه ی وحشت سراها و دخمه های هولناک سر فرو ببریم، شاید هرگز نتوانیم جایی دهشتناک تر و مخوف تر از دخمه ی مذهب های متعصب پیدا کنیم. شگرد بلندگوهای این مذاهب، جوری مردم را در انواع گناه غسل می دهند و گناهکاران را از آتش جهنم و عذاب های الهی می هراسانند که گویا کلید جهنم و فهرستِ عذاب های جور بجورِ پروردگار در دست اینان است و لاغیر. عجبا که این عذاب های جوربجور، جوری طراحی شده اند که مردم را به سمتِ کیسه ی کلید دارانِ اینجور مذاهب هدایت می کنند تا از کلید داران بشنوند: پول که بدهید، ما خودمان ( با فوت و فنی که بلدیم) کوه گناه شما را رفع و رجوع می کنیم.

هفت: اگر یکی بتواند ترسش را با دروغ پس براند، ای بسا بخاطر همان دروغ به عذاب وجدان نیز دچار شود. با این که دروغگویان حرفه ای، کمترین گزشی در وجدانِ مرده ی خویش احساس نمی کنند، مذهب های عبوس اما این عذاب وجدانِ دروغگویانِ خرده پا را نیز چاره کرده اند و به وی دلداری داده اند که تو لابد می ترسیده ای که دروغ گفته ای. و یعنی: این حق تو بوده که دروغ بگویی. چرا؟ چون جان و آبرو و عقیده ات در خطر بوده.

هشت: اگر دیگران بخاطر ترس هایشان دست بدامان دروغ می شوند، کلید داران مذهب های عبوس، هم دروغ های بیشتری می سرایند و هم برای دروغ های فراوانشان بهانه های مذهبی جور می کنند. مثل “تقیه”. که به معنای خودداری کردن از سخنِ راست و اظهار عقیده و مذهب است در مواردی که ضرر مالی یا جانی یا آبرو در میان باشد. و یعنی دروغی که نه تنها ناپسند نیست بل به شما این فرصت را می دهد که بهنگام خطر، هم دروغ بگویید و هم واهمه و عذاب وجدانی نیزاز دورغگویی تان نداشته باشید. پرسش این که: میزانِ ترس و خطرِ ناشی از آن را چه کسی تعیین می کند؟ و اندازه ی دروغ را چه کسی؟

نه: بنیانِ تقیه، بر ناراستیِ برآمده از ترس است. و به باورمندانش این امکان را می دهد که با سلیقه و اجتهاد خویش دروغ بگویند و واهمه ای نیز از کثرتِ دروغ هایشان نداشته باشند. مثل چی؟ مثل جمهوری اسلامی که بنیانش بر دروغ است. مثل سخنان پاریسی امام خمینی که هیچکدامش عملی نشد. مثل بسیار بسیار بسیار متعصبین مذهبی، که در بزنگاه گرفتاری، دست بدامان دروغ می شوند.

ده: سیدعلی خامنه ای که میخ هسته ای اش به سنگ نشست، مثل شاخِ شمشاد آمد و پشت تریبون نماز جمعه ایستاد و اسلحه بدست گفت: ما از اولش هم در پی ساخت بمب اتم نبودیم. و پشت بندش نرخِ دروغش را بالاتر برد که: اساساً سلاح کشتار جمعی در قاموس دینیِ ما مطرود و منفور است. آسدعلی که به خانه رفت، در آینه به ریخت خود نگریست. خودش هم می دانست که چه دروغ وقیحانه ای سروده. اما، این تقیه ی ناقلا را برای چه خلق کرده اند مگر؟ که در راه خدا دروغ که هیچ، خودِ خدا را نیز می شود انکار کرد. شاید مهوع ترین دروغ آسد علی این سخن نوروزی اش باشد که: “امروز در کشور ما آزادی بیان، آزادی فکر و آزادی انتخاب هست! هیچکس به خاطر اینکه فکر و نظرش مخالف نظر حکومت است، مورد فشار وتهدید و تعقیب قرار نمی‌گیرد!”.

یازده: سیاست خارجه ی هرکشوری بر دکترینِ ” تأمین و تعمیقِ منافع ملی” و یا بهتر بگویم: یک جور دیپلماسیِ منتهی به: بُرد – بُرد استوار است. سیاست خارجه ی نظامِ جمهوری اسلامی اما بر شگردِ ” تکذیب” می درخشد. سخنانِ وزرای خارجه ی نظام، از جمله جناب ظریف، چیزهایی ست در متنِ عمیقِ دروغ. مثل: ما در سوریه پایگاه نظامی نداریم. ما چیزی به اسم اعدام محکومان سیاسی نداریم. ما به صراحت اعلام کرده ایم که تسلیحاتی در اختیار یمن قرار نداده ایم. بهاییت در ایران جرم نیست. همه ی این دروغها، برآمده از ترس است. بله، گنده نامان جمهوری اسلامی سخت می ترسند. و چون می ترسند، دروغ می گویند. عذاب وجدان چه؟ هرگز! چرا؟ چون تقیه مجوزش را صادر کرده!

دوازده: برای توصیفِ دروغگویی های سرداران سپاه، چیزی جز “تهوع” پیدا نکردم. از: “ما قاچاقچی نیستیم” گرفته تا: “سپاه فعالیت اقتصادی نمی کند”. بروم سراغِ سردار سلیمانی که از ملاتِ دروغ، راست انگاری هایش را بَزَک می کند: ” در تمامی حوزه های ایران اسلامی اعم از نیروهای مسلح، اقتصاد و… در تمامیِ تصمیم گیری ها، استقلال کامل وجود دارد. یا: ایران اسلامی هیچ گاه دنبال ماجراجویی نبوده است. یا: ایران اسلامی صلح طلب بوده و همواره با مدارا و صبورانه رفتار کرده و تاکنون هیچ گزندی از سوی ایران به کشورهای همسایه وارد نشده است. یا: ما در هیچ کشوری دنبال این نبوده ایم که برادران سنی را شیعه کنیم. یا: امروز با وجود موج های متلاطمی که وجود دارد، شاهد امنیت و آرامش در کشور هستیم. یا جناب محسن رضایی، که به تازگی فرموده: عملیات (خونین) کربلای چهار برای فریب دشمن بود!

سیزده: حیفم می آید این نوشته را به نشرِ نمونه های دروغِ جانورانی آلوده کنم که زل می زنند به چشم مردم و دروغ می گویند و هیچ نیز گزشی در وجدان خویش احساس نمی کنند. چرب و شیرینِ حرام، چشم وجدانشان را کور کرده. راستی را می بینند اما به کج اش تفسیر می کنند. و این یعنی: کوری. راستی را می شنوند اما به کج اش تعبیر می کنند. و این یعنی: کری. سخن من در این مقال، به یک وجهِ بنیادین اشاره دارد نه مصداق های دمِ دست. من می گویم: مذهب های عبوس، مخاطبان عبوس می پرورند و آنان را به کری و کوری مذهبی دچار می کنند. این مذهب ها، گرچه سخن از راستی می رانند اما خود در هر بزنگاهی، دست بدامان دروغ می شوند. و آنقدر دروغ می گویند که کیفیتِ و حساسیتِ آن بزنگاه نیز رنگ می بازد.

چهارده: من آن مرام و مذهبی را دوست دارم که به مردم بگوید: راست بگویید اگر چه به زیان خودتان و به زیان پدر و مادرتان و به زیان خویشانتان تمام شود. من آن مذهبی را دوست ندارم که بگوید: راست بگویید اگر چه به زیان خودتان و پدر و مادر و خویشانتان تمام شود، و پشت بندش داستان تقیه را پیش آورد که یعنی: راست بگویید اما اگر احساس خطر کردید یا در جایی گیر افتادید، می توانید به هر تعدادی که خودتان لازم می دانید دروغ بگویید و عذاب وجدان نیز نداشته باشید!

پانزده: مذهب های عبوس، چون از تنهاییِ خویش می هراسند، به دروغگویی جواز می دهند. در یک قلم: فورانِ این همه امامزاده در ایران، نشان از چه دارد؟ جز ترس؟ بله، مذهب های عبوس از تنهایی وحشت دارند. امامزاده ها و نماز جمعه ها و منبرهای دروغ، قرار است به هر قیمتی که شده این تنهایی را پس برانند و شلوغکاری کنند. وگرنه اگر راستی ای در کار بود، به ذات راستی بها داده می شد. دروغ در میان مردمان متعصب، آب شیرینِ تعامل را می مکد و شوره زاری بی حاصل بجای می نهد. در این شوره زار، هیچ بذر بایسته و شایسته ای ثمر نمی دهد. رازِ این که شما در هیچ کجای تاریخ، در میانِ مردمان متعصب، به جمعی بر نمی خورید که: با ادب بوده باشند و انصافی برکشیده باشند و شادمان بوده باشند و رشد کرده باشند و همدیگر را محترم داشته باشند و از دیوار همدیگر بالا نرفته باشند و اهل مدارا و لبخند بوده باشند، پیدا نمی کنید که نمی کنید.

شانزده: چرا در میان مردمان متعصب، شادمانی راه ندارد؟ و چرا گریه و اشک و بر سر زدن و احساس گناه کردن بیشتر رواج دارد؟ رازش در همان ترسی ست که مردمان عبوس، ستون های بقای خود را بر آن چفت بسته اند. با گریه و احساس گناه، می توان مردمان را در اطراف کلید داران بر زمین نشاند و اشک شان را سرازیر کرد و همزمان دست به جیب شان برد. اما مردمان شاد، می روند و دور می شوند و جیب های پر از پول شان را نیز با خود می برند!

محمد نوری زاد
پانزدهم دیماه نود و هفت – تهران

@nooriZADmohammad1331
@MohammadNoorizad

گزارش تصویری محمد نوری زاد به لرستان نهم تا سیزدهم دیماه نود و هفت

منطقه ی چشم نواز “شیرز”

صخره یا پناهگاه “میر ملاس”