یک: روز پایانی نمایشگاه خط خطی های من، برای من باشکوه ترین بود در میان تمامی این سال ها. سربسته بگویم که من در چهره و سخنِ دوستانی که به نمایشگاه می آمدند، جز رقصی از مهربانی و ادب و بزرگواری ندیدم. دوستانِ من، آمده بودند که: مست شوند. و ما – جایتان خالی – مستی ها کردیم در شبِ پایانی. برای من بس دشوار و ناشدنی است که یک به یک حس و حال دوستانم را وا بگویم. پس، در چند حسِ مشترک سر فرو می برم.

دو: من در این هشت روز نمایشگاه، بجز یک بار که چند دقیقه ای دیر رسیدم، همیشه تلاشم این بود که پیش از دیگران در نمایشگاه حاضر باشم. تا مبادا یکی بیاید و من نباشم واستقبال گرمی از او نشود. خود نیک دانسته و می دانم: دوستانی که از سنندج و بندرعباس و ابهر و اصفهان و آذربایجان و شازند و خرم آباد و خوزستان و تهران و شهرهای دیگر می آیند، نمی آیند که تابلو بخرند یا تابلو ببینند. بل می آیند تا در یک مکانِ دنج، جام های مستیِ خویش را به هم بزنند و دمی مستی کنند و چون کشتی بی لنگر به رقص آیند. پیش از واشدنِ درِ نمایشگاه، خانواده ای را دیدم که در یک اتومبیل پژو منتظر بودند تا ساعت به چهار بعد از ظهر برسد. زن و مردی با دو فرزندشان. که یکی دختر بود و هفت ساله می نمود، و یکی پسر، که سیزده ساله بچشم می آمد. نیمساعت شاید زود تر رسیده بودند. در دست هر کدامشان جامی از محبت بود. تا رسیدم، جام به جام زدیم و مست شدیم. از شهر ری آمده بودند.

سه: در شلوغی و غوغای مستان، بانویی چادری، نفس زنان و عرقریزان، با یک گلدان شیشه ای و یک کیسه ی سنگین به دوش، به نمایشگاه آمد. یک صندلی برایش آوردم. نشست تا نفسی تازه کند. بغضی غلیظ در گلو داشت. به سه تا گلی که از گلدان شیشه ای سر برآورده بود اشاره کرد و گفت: یکی از این گل ها آقای خزعلی است، این وسطی آقای مهدوی فر است، این سومی هم شمایی. مهدوی فر را صدا زدم. که بیا و مست شو از این همه باده ی لعل. آخ که چه بگویم از بغض فرو خورده ی این بانو و رنج هایی که فرسوده بودندش. آنجا که برخاست تا از میان شلوغیِ مردم راهی برای رفتن وا کند، بر من برافروخت: چرا در نوشته هایتان می نویسید که آواره اید؟ ما مگر مرده ایم که شما را تنها بگذاریم؟ و گفت: من از میان نوشته های شما برخاسته ام. و همینجور که می رفت ادامه داد: من شما را و فرزندان تان را دعا می کنم. بویژه اباذر را. و ایستاد و تلخ گریست. بخود گفتم: کیسه اش را بگیر تا از نفس نیفتاده. فرهنگیِ بازنشسته بود.

چهار: از شهر میانه، بانویی آمد با شویش. این بانو عجیب سخنور و خوش سخن و نیک اندیش بود. تمثیلی از ورشکستگی ها و خرافه خواری های محمد نوری زاد. می گفت: دانشجو بودم که شوهرم به خواستگاری من آمد. و من آنچنان غرق در باورهای خام اعتقادی ام بودم که با چشمانی کاملا بسته پای به زندگی و اجتماع گذاردم. چشمانم به همه چیز بسته بود مگر همان چشمان بسته را مذهب می گشود. این بانو، آنچنان از خود سخن می سرود که گویا درون من و باورهای پولادین اما پوچ مرا وا می شکافت. این بانو و شویش، تا پایان بودند. وقتِ رفتن، کیسه هایشان را برای من جا گذاردند.

پنج: کسی نیامده بود تابلو ببیند یا تابلو بخرد. که جز سه چهارتایی، تابلو بفروش نرفت. همه می آمدند تا مستی کنند. دکتر محمد ملکی آمد. اما چه آمدنی! نفسش بند آمده بود از پیمودنِ پله های زیاد. نشست و آبی نوشید. و سپس، رفت به معرکه ی مستی. چه رقصی کرد این پیر با همان سکوت و سر به زیری اش. جمعیتِ مشتاق او را در میان گرفت. دکتر، چه کیسه ها که بر دوش داشت از امانت مردم. حمل این همه امانت، در سالیان دراز، مرد را چه فرسوده بود. ناگهان دیدم دکتر محمد ملکی با همان سکوت و سر به زیری اش به رقص آمد. محمد مهدوی فر و دکتر شعله سعدی و اکبر امینی و پدر شهید مصطفی کریم بیگی و خواهر شهید شهرام فرج زاده و خانواده ی صانع ژاله و مادران پارک لاله و وکیل شازندی و جمعی از بهاییان نیز پای به معرکه ی مستی نهادند و رقصیدند و رقصیدند. با رقص اینان، مردمی که به نمایشگاه آمده بودند، کیسه های امانت شان را به سمت رقصندگان پرتاب می کردند. که: ما نیز در کنار شماییم و با شما. این شما و این امانت های ما. فردا را برای ما از گلوی نابکاران بیرون بکشید.

شش: زن و شوهری از همدان آمدند. زن، بیمار بود سخت. که پای رفتن نداشت. ماندم که چگونه از پله ها بالا آمده با این حال و روز. این دو، به نمایشگاه پیشین نیز آمده بودند. مستی ای که می گویم: یعنی این. نیامده بودند تابلو ببینند یا بخرند. آمده بودند مست شوند. و البته مرا نیز آواره کنند. ای وای که آقای خمینی، با آن هجوم حیرت انگیز مردمان مست، چه گستاخی ها که نکرد. و چه باده ها را که بخاک نیفشاند و به صورت چه مست هایی که سیلی نزد. خمینی، با قیفی که از تشیعِ خشک به صورت بست، مردمانِ مست از فداکاری و ادب و بزرگواری و بزرگی را به دیوار تعصب کوفت و ترغیب شان کرد به نفرتِ از همدیگر. مشکل خمینی در این بود که آداب مستی نمی دانست. و حرص می خورد و رنج می برد از تماشای خیلِ مستان.

هفت: در پایان و البته غافلگیرانه، دوستان و عزیزانم برای من جشنی به پا کردند. روز پایانی نمایشگاه، هفدهم آذر بود و نوزدهم آذر، روز تولد من. با اشاره به خود، رو به جمع مستان گفتم: این پیر، با این همه کیسه های محبت و مسئولیتی که بر دوشش می نهید، چه می تواند کرد جز آوارگیِ مدام؟ و گفتم: ما با هم، راه دشوار اما گوارایِ رهایی از سلطه ی سنگین و ستمگرانه ی ملایانِ حاکم را می پیماییم. و گفتم: برای من و دوستانم چه نیکبختی ای بالاتر از این که بارکش کیسه های امانت شما باشیم. کیسه هایی که در هر کدام آرزوهای بخاک رفته و غبارگرفته ی شما جا دارد. و حسرت ها و خواسته ها و لبخندهای در کمین تان.

هشت: نمایشگاه خط خطی های نوری زاد پایان گرفت. و من، در شبِ پایانی، هر لحظه مست و مست تر می شدم از نوشانوشِ باده ای که جزشراب زلالِ همدلی نداشت. باور کنید من در این توصیف، چنگ به دامان شعرو شاعری نمی برم. رُک بگویم: من در شبِ پایانی، از هر مستی مست تر بودم. نه از این روی که مردمی که به نمایشگاه می آمدند، جام مستی مرا لبریز می کردند یک به یک! نه، بل از این روی که می دیدم مردم، می آمدند تا خودشان مست شوند. شرابِ همدلی، چه ها که نمی کند با ما. کافی ست سر به ذاتش فرو بریم. در شب پایانی، همه ی ما مست بودیم. بویژه این که در این معرکه ی مستی، بی پناهان دست بدست هم داده بودند. هیچ شرابی مست کننده تر از شرابِ همدلیِ بی پناهان نیست.

محمد نوری زاد
هجدهم آذر نود و شش – تهران

روز پایانی نمایشگاه خط خطی های محمد نوری زاد
هفده آذر نود و شش – تهران