(یک داستان واقعی از زندگی محمد نوری زاد)

یک: نه ساله بودم که پدر و مادرم بار و بندیلِ مختصر خود را بستند و دست من و خواهرم را گرفتند و رسماً از روستا کوچیدیم به شهر. پدرم روزها تا دم غروب به کارگری می رفت و مادر و خواهرم در خانه بودند و این تنها من بودم که ترسان و لرزان پای به کوچه می نهادم و با نگاه به ساختمان ها و آمد و رفت مردم و لباس های نو نوارشان، تفاوت شهر و روستا را مزه مزه می کردم. دردا که گویا کدخدای آبادی و اهالی روستای ما دست به یکی کرده بودند برای آزارِ پسربچه ای که هیچ از شهرنمی دانست. پسر بچه ای که با بُهت به ساختمان های منظمِ آجری و آسفالت سیاهرنگِ کوچه ها و شیشه های شفافِ مغازه ها و تق و توقِ کفش های پاشنه بلند زنها و موهای شانه کرده ی پسر بچه ها می نگریست و شهر را با همین ها برای خود تعریف می کرد. کدخدای آبادی و اهالی روستا انگار یک چیزی به پیشانیِ من چسبانده بودند برای شناسایی ام. جوری که بچه های محل و حتی بچه های دیگر محله ها تا به من می رسیدند و تا چیزی از من می پرسیدند، فی الفور می فهمیدند که من دهاتی ام و مرا بلافاصله سوژه ی خنده های خود می کردند و سربه سرم می گذاشتند و با نشان دادن دماغ و چشم و لباس من بهمدیگر و با مسخره کردنِ کلمه های بریده و درگلومانده ام، غش غش می خندیدند. “من مگر چه هیزم تری به شما فروخته ام ای کدخدای بی مروت، و ای همولایتی های بی محبت که اینجوری مرا انگشت نمای شهری جماعت کرده اید؟”. بچه های محل تا به من بر می خوردند، با هم پچ پچی می کردند و زیرچشمی مرا به هم نشان می دادند و من با هر نگاهشان به رخت و لباس و کفش خود نگاه می کردم تا مگر علتِ پچ پچ هایشان را دریابم. و گمان می کردم علت گرفتاری ام همان برچسبی است که کدخدا و همولایتی هایم به پیشانی ام جسبانده اند. بچه های محل، جلوی چشمم بازی می کردند و مرا جز تماشای بازیِ هر روزه اشان نصیبی نبود. آی کدخدا.

دو: شاید یک هفته از آمدنِ خانواده ی کوچک ما به شهر نمی گذشت که پسر بچه ای به اسم “رسول” از محله ای دیگر به محل ما آمد و در همان نگاه نخست مرا “کشف” کرد. رسول از من گنده تر بود و لبش چاک داشت و دمپاییِ لنگه به لنگه ای می پوشید و زنجیر نازکی را دور انگشتانش تاب می داد. تا او را دیدم، دانستم که من باید از او بترسم. همان روز، من در چارچوبِ درِ خانه مان ایستاده بودم که رسول آمد و از کنارم گذشت. زنجیرش را شلاق کرد و بر سرم کوفت. من که از این کارِ او جا خورده بودم حتی آخ هم نگفتم. و همین آخ نگفتنِ من، موجبِ لذت بردنِ رسول شد. که مگر می شود شتلّقی بکوبی به کله ی کسی و آخّی نگوید؟ دومین شلاق را با خنده اش آمیخت. من هم خندیدم. شاید تصورم بر این بود که با خنده ی او باید همراهی کنم. او شلاق می زد و می خندید و من نیز. رفته رفته شلاقش را محکمتر می زد و با نشان دادن من به دیگر بچه ها، صدای خنده هایش را بالاتر می برد. من نیز درد می کشیدم و می خندیدم. بچه های محل روده بر شده بودند. تا این که یکی از بچه ها که اسمش تقی بود، دلش بحال من سوخت و مرا به داخل خانه هل داد و در را بست. پشت در، بغضِ آمیخته به درد را واگشودم و تا توانستم بی صدا گریستم و خود را خالی کردم. مادرم که آمد، صورتم را شسته بودم.

سه: من جزو کشفیات رسول بودم. او هر روز می آمد و با زنجیر نازکش بر سر من شلاق می کشید و می خندید و کیف می کرد و می رفت. و این، عادت روزانه ی من و رسول شده بود. درست سر ساعت می آمد. با زنجیری که دور انگشت نشانه اش تاب می داد. از جلسه ی پنجم ششم به بعد با من صحبت هم می کرد. که: سلام. اسمت چیه؟ اهل کجایی؟ کلاس چندی؟ جوابش را می دادم اما او برای کار دیگری به محل ما می آمد. نمی آمد که از حال من جویا شود. شلاقش را می زد و می خندید و می رفت. و من، باور کرده بودم که رسول و شلاقش، جزیی از شخصیت شهر اند. و شهر یعنی ساختمان های آجری و آسفالت سیاه خیابان ها و مغازه های پر از جنس و کفش های پاشنه بلند و موهای شانه کرده ی پسربچه ها و شلاق رسول. هر روز هم بعد از شلاق خوردن به داخل می رفتم و در را از پی می بستم و بی صدا گریه می کردم تا خالی شوم و سوزِ درد را فرو بنشانم.

چهار: تابستانِ آنسال، همینگونه گذشت. من و رسول و شلاق و درد و گریه های بی صدا به هم خو کرده بودیم. یک روز اما رسول نیامد. یعنی چه؟ مگر می شود؟ هرچه به ابتدای کوچه چشم دواندم، خبری از رسول نشد که نشد. آن روز، از آمدنِ رسول که نا امید شدم، به داخل رفتم و در را بستم و پیشانی ام را به در چسباندم و بی صدا گریستم. من، شهرِ بی رسول را قبول نداشتم. شهر، بدون رسول، چه بی روح می نمود. روزهای بعد نیز رسول نیامد و چشم انتظاری من راه بجایی نبرد. گریه های من اما سرجایش بود. با هر پرخاش مادر و پدر، می رفتم و سر به درِ ورودیِ خانه می نهادم و بی صدا می گریستم. چه جای مقدسی شده بود برای من همانجایی که پیشانی ام را به در می چسباندم. آی کدخدا، آی کدخدا.

پنج: برای امتحانات نهایی، ما را به دبیرستانی دیگر بردند. دانش آموزان از مدارس اطراف بدانجا می آمدند با هم امتحان می دادند. پشت سرِ من دانش آموزی بود که به من التماس می کرد: برگه ات را بالا بیاورتا من هم ببینم. و من، برگه ی امتحانی ام را بالا بردم و او نوشت و نوشت و نوشت. برگه ها را که جمع کردند، برگشتم ببینم این که بود که به من آنگونه التماس می کرد. رسول بود با همان لبِ چاک خورده اش. عجبا که زود به انگشتانش نگاه کردم که آیا زنجیر دارد یا ندارد. مرا نشناخت. من هم چیزی نگفتم. تمام امتحان ها، جای رسول پشت سرِ من بود و بجز امتحان انشاء، همه ی درس ها را از روی برگه ی من نوشت. روز آخر کلی از من تشکر کرد. دست به جیب برد و دستِ مشت شده اش را بیرون آورد و به من اشاره کرد که دستت را جلو بیاور و بازش کن. دست مشت شده اش را بر کف دست من وا کرد. زنجیری نازک و طلایی به من هدیه داده بود. بعدش پرسید: اسمت چیه؟ محمد. فامیلی ات؟ نوری زاد. خونه تون کجاست؟ بریانک. کجای بریانک؟ کوچه ی غفوری. کم کم مرا شناخت. ای عجب، نکند این همانی است که من به کله اش شلاق می کشیدم سه ماهه ی تابستان را؟ شرمی نمکین به صورتش نشست. مرا بغل کرد و دم گوشم گفت: مرا ببخش.

شش: در زندان اوین، مردی که از من بازجویی می کرد، بی ادب و فحاش و اهل چک و لگد بود. فحش ناموس هم می داد. و من یکی دو بار که به او اخطار دادم: عفت کلام داشته باش، صدای رگه دارش را بر سرم ریخت که: برای من لفظ قلم صحبت نکن! در سلول انفرادی، شما تنهایید و جز سکوت، همدمی با شما نیست. این سکوت، کم کم آزاردهنده و فرساینده می شود. بازجوها به همین “فرسودنِ متهمان” چشم دارند. در روزهای بازجویی اما، با هر فحشی که از بازجویتان می شنوید، و با هر بداخلاقی و چک و لگد، همین که کسی هست تا با او سخن بگویید و از استعداد زبان و گوش و حافظه و حاضر جوابی تان استفاده کنید، یکجور احساس دلخوشی با درونِ شما می آمیزد. دوست دارید از بازجوی بی ادب تان فحش بشنوید اما از آن سکوت زجر آور برهید. دوست دارید از بازجویتان کتک بخورید اما کسی باشد که شما را ببیند. در سلول انفرادی، انگار شما نیستید. و این، بسیار رنج آور است. من خود در همین اوین، صدای جوانهایی را از سلولهای مجاور می شنیدم که نیمه شب داد می زدند: من بازجویم را می خواهم. بازجویم، یعنی بازجویِ من. و این “منِ” ضمیری و مِلکی، آنهم در باره ی بازجویی که از وی جز بی ادبی و پرخاش و فحش های ناموسی و کتک خوردن ندیده اید، با شگفتی همراه است. کمی که می گذرد، دلتان برای بازجویتان تنگ می شود. همین که نگهبان می آید و خبر می دهد که: آماده شو چشم بندت را بزن بازجویی داری، شما قلباً خوشحال می شوید.

هفت: یک روز به رسم روزهای بازجویی، من با چشم بند رو به کنج سلول نشسته بودم و بازجو پشت سرم ایستاده بود. عصبانی شد و به من فحش ناموس داد. به وی گفتم: هرکجا باشی گیرت می آورم. جلوی زن و بچه ات هم گیرت می آورم. از گل بالاتر به آنها نخواهم گفت. اما به آنها خواهم گفت: این مرد شما، به زن و بچه ی من فحش داده.

هشت: باور می کنید اکنون که شش سالی از روزهای بازجویی من می گذرد، دلم برای همان بازجوی فحاش و بی ادب و بزن بهادر تنگ شده؟ شاید این خاصیتِ آدمیزاد است که وقتی دلش را از کینه تهی می سازد، در همان دل، جا را برای دوستی ها و همدلی ها می گشاید. حمل کینه ها، به این می ماند که ما پیاده به سفری برویم با یک گونی میخ بر پشت.

نه: دیروز یکشنبه چهاردهم آذر به پستخانه ی محل مان رفتم برای ارسال یک کتاب و یک تابلو به دوستی در آمریکا. پیرمردی را دیدم عصا بدست. آمده بود تا کیسه ای خوردنی برای نوه اش بفرستد. خوب که نگاهش کردم دیدم لبش چاک خورده. زود به انگشتانش نگاه کردم تا مگر زنجیری در میانشان ببینم. خودش بود. وقتی راهنمایی اش کردم که کجا برود و چه باید بکند، هیچ مرا نشناخت. خودم برگه ی پستی اش را گرفتم و پرکردم. همچنان که مشخصات کارت ملی اش را در برگه می نوشتم، زیر لب گفتم: من، نه ده ساله بودم که پسربچه ای به اسم رسول از محله ای دیگر می آمد محل ما و با زنجیرش به سر من می زد و می خندید و می رفت. سه ماه تابستان کارش همین بود. تا این را گفتم شانه های مرا پس راند و به صورت من زل زد. پرسید: اسم شما؟ محمد. فامیلی تان؟ نوری زاد. کدام دبیرستان می رفتید؟ علامه. کمی ساکت شد. من ادامه دادم: امتحان نهایی مان دبیرستان دکتر نصیری بود. دست از شانه ی من برداشت و به عصایش تکیه داد و با بُهت به من نگریست. مرا شناخته بود. اشک را دیدم که چه زود موج می خورد و از گوشه ی چشمانش سرازیر می شود. خم شد تا دست های مرا ببوسد. بغلش کردم و گفتم: آقا رسول، باور می کنید دلم برای زنجیرت تنگ شده؟

سایت: nurizad.info
اینستاگرام: mohammadnourizad
تلگرام: telegram.me/MohammadNoorizad
ایمیل جدید: mnoorizad@gmail.com

محمد نوری زاد
پانزدهم آذرماه نود و پنج – تهران