یک: چهارشنبه، مینی بوس ها ردیف پشتِ سرهم در صفِ هماهنگی بودند برای بیرون زدن از زندان و بدادگاه بردنِ زندانیان. بهمین خاطر، باید مأموران و بازجوها و کارکنان و اتومبیل هایشان برای داخل شدن صبر می کردند. حضورِ من در پنج قدمیِ درِ بزرگ، مأموران سپاه و اطلاعات را می آزرد. مجبور بودند صورت بگردانند و به بهانه ی خاراندنِ پیشانی و مرتب کردنِ ابروها و مالش گونه ها، رُخ ننمایند. والّا من بی تقصیرم حضرات. اموال مرا بدهید و از شّر من خلاص شوید. همین که اموال شخصی و گذرنامه ام را بگیرم، می روم و اوین را به شما وامی گذارم. باور ندارید؟ چی؟ قسم بخورم؟ بجان نظام مقدس قسم!

دو: نعمتی از شیب راه بالا آمد و در کنار من ایستاد. ستوان جوانی از داخل دادسرا بدر آمد و به هر دوی ما اخطار داد. که: با هم بودن ممنوع. پس چه؟ سوا سوا. و رو به من گفت: آقای امین ناصری – سرپرستِ دادسرای اوین – به من گفت: آقای نوری زاد بی دلیل اینجا ایستاده و ما کاری برایش نمی توانیم بکنیم. به وی گفتم: جناب سروان، من مگر تقاضای تازه ای به دادسرا داده ام. چهارسال تمام به همین دادسرا آمدم و رفتم برای وسایل شخصی ام جواب نگرفتم. اکنون اما من سپاه و بندِ 2 الفِ سپاه را در سیبلِ خواسته ی قانونیِ خود قرار داده ام. حالا چرا 2 الف؟ بخاطر این که من در همین بند، مدتی زندانی بودم و مأمورانش را می شناختم. مأمورانِ همینجا ریختند به خانه ام و اموالم را بار کردند و بردند. گرچه دیگرانی نیز بودند که من نمی شناختمشان. ستوان گفت: چرا نمی روید سراغِ خودِ سپاه؟ گفتم: شما در کل این مملکت، یک ساختمان نشانِ من بدهید که بر سردرش نوشته شده باشد: سازمان اطلاعات سپاه. یا نوشته باشد: محل مراجعه ی مالباختگانی که مأموران سپاه اموال شان را بالا کشیده اند!؟

سه: پدرِ آتنا فرقدانی را دیدم که آمده بود برای پیگیریِ مداوای آتنا. و این که: آتی هفده ماه است که اینجا زندانی است و باید درمان شود. پدر بود و نگران. و نگرانی اش را به یک جور سرگردانی سپرده بود. که آیا جوابی بگیرد از این دستگاهِ بی کفایت یا نه؟

چهار: یکی از من پرسید: داستان 2 الف چیست؟ گفتم: سازمان اطلاعات سپاه، در داخل زندان اوین یک بند مستقل دارد که به 2 الف مشهور است. این دو تا “الف” از “اطلاعاتِ انصار” گرفته شده. آنچه که دربندِ 2 الف جاری است، درست همانی است که در بندهای وزارت اطلاعات ( مثل 209 – 240 – 350) جریان دارد. و البته باضافه یِ یک کارهای خاص با افراد خاص که خدا از ماجراهایش خبر دارد و سرداران و بیت رهبری و لاغیر. در کل اما یک کار موازیِ قلدرانه است برای تحقیر و شکستن استقلال و ابهت وزارت اطلاعات. بفرض، دو خبرنگار را با یک خطای کاملاً یکسان به زندان می برند. یکی را اطلاعات می برد به بند خود، دیگری را سپاه. حالا از سپاه بپرسید: تو در این میان چکاره ای؟ جواب می دهد: سپاه نه که در تمامی عرصه ها گرسنه گون فعال است، چرا در قضایای اطلاعاتی نباشد؟ آنچه که در بند های مربوط به وزارت اطلاعات دست بدست می شود، حداقلش بر این پایه بند است که: یک دم و دستگاهی و وزارتخانه ای بر کارِ بازجویان نظارت دارد و همان وزارتخانه باید (مثلاً) به مجلس پاسخگو باشد. اما این پاسخگویی در کدامین شلتاق اطلاعاتی و امنیتی و اقتصادی و فرهنگی و نظامیِ سپاه مظهریّت داشته که اینجا، دربند 2 الفِ سپاه داشته باشد؟ اموال شخصیِ من بی نوا را بگو که همین مأموران بند 2 الف، بکجا برده اند و با آنها چه کرده اند؟ حالا سعید زینالی و دهها مثل او که توسطِ مأمورانِ همین بند سربه نیست رفته اند که رفته اند، بماند.

پنج: یک پژو 405 از داخل بدر آمد با دو سرنشین و در مقابل من ایستاد. دیدم مأموری که در کنار راننده نشسته، از من و تابلوی تازه ام عکس می گیرد. در تابلوی تازه ام، مستقیم زده ام به ذاتِ رفتاریِ دزدان سپاه. من هماره گفته ام که در سپاه، شایستگان نیز هستند. دریغا که رشته های اصلیِ سپاه در دست آدمکش ها و دزدان و جاسوسان و بی خردان است. من در سالهای جنگ، فرمانده ای را می شناختم که چهار کلاس ابتدایی سواد داشت. اما جنگ بود و هیاهوی عملگرایی نه تخصص و سواد. بچه های مردم هم بهایی نداشتند. همین فرمانده ی چهارکلاسی، با یک گردان می رفت به جنگ صدامیان و با سه نفر برمی گشت. و بجای تنبیه، اما رتبه اش بالا و بالاتر می رفت. تا که شد فرمانده ی لشگر. جنگ که تمام شد، قپه های سرداری را نشاندند بر شانه اش. و بعد، زل زدند به سواد چهار کلاسی اش. و ماتم گرفتند که با این فاجعه ی آشکار چه کنند؟ اینجا بود که نکبت های چرکِ خودی گری به مدد آمد و حضرتِ سردارِ چهار کلاسی را فرستادند به چند دوره ی همینجوری و یک دکترای پر طمطراق برایش سند زدند. خلاصه همین که دیدم حضرتِ برادر مخفیانه با یک دوربین نسبتاً مجهز – و نه با گوشی تلفنش – دارد از من عکس می گیرد، همکاری کردم و جلوتر رفتم و تابلویم را نشانش دادم و در زاویه ی مناسبی ایستادم تا عکسی که می گیرد به قاعده باشد.

شش: دوستی به دیدنم آمد و گفت: برویم چای بخوریم. رفتیم داخل اغذیه فروشیِ همانجا که برای نشستن چند میز و صندلی ساده دارد. تا سفارش چای دادیم، ناگهان ستوان جوان داخل شد و اخطار داد: آقای نوری زاد، به اینجا هم حق ندارید بیایید! چرا؟ آقای امین ناصری – سرپرست دادسرا – دستور داده. و همین را به دوستی که مسئول آنجا بود گوشزد کرد. که آقای نوری زاد حق ندارد اینجا بیاید. گفتم: جناب سروان، از دستشوییِ اینجا که می توانم استفاده بکنم؟ جوابی نداد. یعنی چه؟ گفتم: اگر به من اجازه ندهید که از دستشوییِ اینجا استفاده بکنم، می روم جلوی درِ بزرگِ زندان کارم را سامان می دهم بوقت ضرورت! البته این تهدیدِ من روی به مزاح می بُرد. ستوان جوان چه باید می گفت در جواب. خندید.

هفت: نعمتی عصا زنان رفت و غذایی گرفت و عصا زنان باز آمد. و رفت که هم برای خودش و هم برای آقای هاشم زینالی قرصِ قلب بگیرد از هلال احمر. نعمتی که رفت، از یکی از پنجره های دادسرا که خوابگاه سربازان است، صدایِ “مرگ برنوری زادِ” یک جوان برخاست. این جوان، دو روز پیش نیز همین آرزو را برای من فریاد کرده بود از پسِ پرده.

هشت: یک اتومبیلِ شای بلند طوسی آمد که برود داخل. دو سرنشین داشت. راننده جوان سی و سه چهار ساله بود. آن که در کنار نشسته بود و به من نزدیک، به کشتی گیران گوش شکسته و چقر می مانست. همین گوش شکسته ی چقر تا مرا دید لبش به خنده واگشوده شد و پرسید: گردنت چی شده نوری زاد؟ و نوشته ی تابلوی مرا که خواند پرسید: اموالت را همان روز که ما سوارت کردیم بردند؟ و ادامه داد: یادته که؟ درِ خونه ت سوارت کردیم؟! بله، گوش شکسته درست می گفت. او و سه تنِ دیگر از همکارانش با کلت های آماده ی شلیک پیچدند جلوی اتومبیل مأموران سپاه و مرا بیرون کشیدند و سوار شاسی بلند خود کردند اما بعد از یک تعقیب گریز مسخره، ایستادند و مرا تحویل مأموران سپاه دادند. خب، شما که می دانید در برابر سپاه یک لهیده ی متمرکزید، این اداء و اطوارها دیگر چیست؟ کل دستگاه وزارت اطلاعات را دو دستی هدیه بدهید به برادران و خودتان هم در اولویت استخدامشان قرار گیرید. تمام شد رفت! مأمور گوش شکسته ی اطلاعاتی نوشته ام را که خواند و دید که من مستقیم به دزدان سپاه و دزدان 2 الف بند کرده ام، هشداری دوستانه داد که: میان می برنت ها! با تبسم گفتم: من کشته مرده ی اومدن و بردن شونم!

نه: جوانی آمد به تمامی سیاهپوش. سی و سه ساله بود. خودش گفت. از کت و شلوارش بگیر تا پیراهن و کفشش. همه یکدست سیاه. شیشه ی عینکی هم که به صورت داشت غلیظ سیاه بود. جوری که من چشمانش را ندیدم که ندیدم. گفت: پریشب ساعت یک آمدم گفتند خوابیده اید. مزاحم نشدم. و گفت: من دو سال در حفاظت اطلاعاتِ همین زندان اوین خدمت کرده ام. زمانی که اکبر گنجی اینجا بود. و شهرام جزایری. و هاشم آغاجری. و گفت: من خودم حکم اعدام آغاجری را بردم دادم دستش که بعدها نقض شد. کمی که حرف زد، دریافتم جوانِ فهمیده ای ست. یعنی برای فهمش ارزش قائل بود. نمی خواست همینجوری چیزی را بپذیرد. آمده بود تا همان پرسشِ تکراری را از من بپرسد. صریح و بی کنایه. این که: دلم نمی آید بگویم اما موریانه ای به دلم افتاده در باره ی شما. خدا نکند، چرا؟ من گمان می کنم شما مهره ی سوخته ی همین نظامید و دارید همان نقشی را بازی می کنید که سناریو اش را برایتان نوشته اند.

گفتم: پسرم، من برایِ آن موریانه ی درونی ات هیچ کاری نمی توانم بکنم. مگر این که یک روز بزنند و مرا بکشند و تو به خودت بگویی: آخیش، تردیدم برطرف شد. و به موریانه ی درونت بگویی: بفرما بیرون! از او پرسیدم: چند روز پیش رأی دادی یا نه؟ گفت: بله دادم. گفتم: من اما ندادم. و گفتم: تو رفتی و به آدمکش هایی مثل ری شهری و درّی نجف آبادی و چند تا ناجورِ دیگر رأی دادی اما من به اینها رآی ندادم. و به شوخی سر به سرش گذاردم و گفتم: خودت بگو، حالا تو مشکوکی یا من؟

به وی گفتم: پسرم، تو جوان فهمیده ای هستی، اما ایکاش به موازاتِ این موریانه ای که از ناحیه ی من به جانت افتاده، یک چیزکی هم تو را قلقلک می داد و تو برای رفع همان قلقلک می رفتی سراغ دوستانی که در این سالها، جنایت ها را دیده اند و همگی بی استثناء سکوت کرده اند. و به آنها نیز می گفتی: این که شما آدمکشی ها و دزدی ها و پلیدی ها را بچشم می دیده اید و سکوت پیشه کرده اید، سخت مشکوک می نماید. به جوان سیاهپوش گفتم: خب، من اگر مثل همه ی این هزار هزار دوستان سکوت می کردم و چیزی نمی گفتم و چیزی نمی نوشتم، مثل همانها مقبول تو بودم و امروز موریانه ای تو را تا بدینجا نمی کشاند.

ده: یک پراید آمد و جلوی پای من توقف کرد. یک بانوی چادری که از مأموران سازمان زندانها بود، از آن پیاده شد. و بعد، خانم شکوفه ی آذر(معروف به پریسا آزادی). که با دستانی بسته پیاده شد و با دیدن من جیغکی کشید و شادمانی کرد. این بانو چند وقتی در روزهای اعتراض، هم جلوی اوین هم جلوی کانون وکلا با ما بود اما بعدها در جایی دیگر و به دلیلی دیگر دستگیر و زندانی شد. به وی گفتم: سلام ما را به بانوان بند زنان برسان بویژه بانوان بهایی. خانمی که مأمور بود به من اخطار داد که: صحبت نکنید آقا. اما من صحبت هایم را کرده بودم و می کردم.

یازده: نمی دانم از کجا نغمه ای تُرکی بر می جهید و می آمد و می آمد و به جانِ ذرات وجود من رسوخ می کرد: کوچه لره سو ساپمیشم، سن گلنده توز اولماسون = کوچه ها را آب پاشیده ام. تا تو که می آیی، غباری بر نخیزد”. به یاد صحبت های دیشب افتادم که مادرم از روستا به من زنگ زد و با زبان ترکیِ مادرانه، هرچه را که در دل نهفته داشت بارم کرد و تلخ گریست. او با همان کلمه ها و جمله های سراسیمه اش آواری بر شانه های من نشان و خود را خالی کرد:

سَن بیزی اولدورار سَن بالاخره = تو ما را می کشی سرانجام. سَن نیه پس بیزی راحت قویموراین اوشاخ؟ = تو چرا ما را ( من و پدرت را) راحت نمی گذاری فرزند؟

راست می گفت مادر. هم او هم پدرم، شاید در این سالهای دربدری، یک شبِ بی اضطراب سر بر بالین نگذارده اند. هر بار که مادرم زنگ می زند، یا هر بار که به دیدنشان می روم، کوهی از گله ها را وا می شکافند بامن. این که: ما خودمان را در این باغ زندانی کرده ایم از کنایه ها و حرف های مردم. هر بار که با مردمِ ده می نشینیم، از تو و از کارهای تو می گویند و ما آب می شویم از خجالت؟ دیشب، خوب که گریست، گفت: آخه بُلوط لارا پُفلماخده اولدی ایش؟ = آخر پف کردن به ابرها هم شد کار؟ سنین سقللرین آقاروب کیشی = ریش هایت سفید شده مرد! و با گریه ای تلخ به خوابیدن های من در پسِ دیوار زندان اشاره کرد و از من خواست که از این کار دست بشویم. شرمگنانه اما قاطع به وی گفتم: مرا راحت بگذار مادر که من به راهی یکسویه در افتاده ام و بازگشتی نیست مرا!

دوازده: با آقای رضا ملک صحبت می کردیم که مردی خوش روی و سرزنده و شاداب آمد جلو. رودباری بود و متولد سال پنجاه و هفت. سفیدی های سر و رویش نشان از یک جوانیِ سپری شده در متنِ فرسایندگی می داد. اما چه خواستنی بود جمال مبارکش آنگاه که می خندید. گفت: شانزده هفده ساله بودم که رفتم طلبگی در حوزه ی شهرمان رودبار. در همان سال اول، یک شب هوای شهر قم افتاد به سرم. که بروم و زیارتی بکنم و برگردم. با خود گفتم: از طلبه ها بپرسم آیا کتابی نمی خواهند از قم بخرم برایشان؟ همینجور که حجره به حجره داخل می شدم و پرس و جو می کردم، ناگهان در حجره، حضرتِ استاد خودمان را دیدم که خیمه خوابانده بر پشت یک طلبه ی شانزده ساله. ای دل غافل. حضرت استاد، از پشت بچه ی مردم بیا پایین!

داد و هوار راه انداختم. همه بیرون زدند از حجره ها. گُر گرفته بودم. خود خوری کردم تا غروب شد. همه که رفتند، با شیشه ای نفت، رفتم و همان حجره را به آتش کشیدم. در آن حجره، قرآنی نیز آتش گرفت و سوخت. و مرا به همان جرم، فرستادند زندان. با حضرت استاد چه کردند؟ والّا تا سال نود خبر دارم که امام جمعه ی شیعیان جزیره ی قشم بود. مرد رودباری، سی ماه نیز در همین اوین زندانی بوده بخاطر حضورش در قضایای سال هشتاد و هشت. پرسیدم: درس حوزه را ادامه دادی؟ خندید و گفت: خدا نکند. همان موقع رفتم سربازی و راهی دیگر بر گزیدم و راضی ام. بخش پایانیِ صحبت های مرد رودباری که خود می گفت: شهرتم موسوی است، به آمدنِ مادر امید علیشناس پیوست. که با یک بطری آب پرتقال خانگی به دیدار من آمده بود. مگر من نگفته بودم کسی چیزی نیاورد؟

سیزده: شب شد و صدای اذان از دور به گوش آمد. من با تابلویی که بر سینه نشانده بودم، جلوی درِ ورودیِ زندان قدم می زدم که دیدم پراید سفیدی آمد و دو سرباز از آن پیاده شدند. بعدش؟ ای جان، این که حسین رونقی ملکی است. دست های بسته اش را بالا برد. داد زدم: دوستت داریم حسین. همین دیروز با پدرت صحبت می کردم. سرت را بالا بگیر که تو هیچ خطایی مرتکب نشده ای. حسین به داخل برده شد. او بیمار است. یک کلیه اش نارسایی دارد. به یاد دارم که روزهایی که بیماری کلیه ی حسین حاد شده بود، نوشتم که من حاضرم یکی از کلیه هایم را به حسین بدهم. گروه خونی ام را نوشته بودم. ای امان از بیداد. حسینِ بی خطا باید زندانی باشد و خطاکارانِ سرمست رها و ول و بر سرِ فرصت ها. ای امان که خطا و زشتی و نابخردی و پلیدی شالوده ی هست و نیست هفت تیرکش ها و دزدانی است که پیشانی های پینه بسته دارند و از شهدا می سرایند و تسبیح دست می گیرند و اسم بی بیِ دو عالم که می آید اشک می ریزند چه جور!

چهارده: دیدم یکی که عصایی در دست دارد از پایین برای من دست تکان می دهد. رفتم پایین. پیرمردی بود لرزان که تاب بالا آمدن نداشت. استاد بازنشسته ی علم و صنعت بود. گفت: آقای نوری زاد، شما اسم سعید زینالی را جهانی کرده ای. ایکاش از ” دکتر محمد نصیری مراغه ای ” نیز یاد می کردید. و از مراتب علمی اش. گفت: دکتر محمد نصیری، مثل من استاد دانشگاه علم و صنعت بود. با سپاه در تأسیسات نظامی و هسته ای همکاری داشت. یک سر داشت هزار سودا. سالها در جنگ بود و بعد جنگ رفته بود پیِ علم موشکی و آمده بود دربست برای خدمت به نظام. بعد از سالها خدمت دیوانه وار به نظام، یک روز به سپاه فرا خوانده شد و رفت که رفت.

استاد لرزان گفت: امسال شاید ده سال است که خبری از دکتر محمد نصیری مراغه ای نیست. سربه نیست رفته که رفته. نه خانواده اش از سرنوشت وی با خبر است و نه کسی مسئولیتی می پذیرد. اما آنچه که مسلم است، این است که او به یکی از دفاتر امنیتی سپاه فراخوانده شده. برادرش او را برده و تحویل داده و اکنون ده سال از آن روز سپری شده و خبری از دکتر محمد نصیری نیست که نیست. اصلاً نه انگار یک چنین فردی با این تخصص شگفت در این جهان بوده یا نبوده. به استاد گفتم: سپاس از شما که با این دست و پای لرزان تا بدینجای آمده اید تا از همکار سابق خود یاد کنید. و گفتم: من خود در مراغه به منزل مادر ایشان رفتم که در کما بود و عکس های پسرش دکتر محمد نصیری را در کنارش چیده بود با یک تلفن. و به همه گفته بود این خط را اشغال نکنید مبادا محمد زنگ بزند و نتواند با من حرف بزند. این مادر شش هفت سال تمام چشم به راه پسرش ماند و سر آخر چشم از این دنیا فرو بست بی آنکه پسرش را ببیند.

پانزده: دیرگاه شب بود. شاید یازده ونیم دوازده. دیدم از پایین یکی مرا صدا می زند که ما را راه نمی دهند. پایین رفتم. سه جوان بودند. یکی از جنوب شهر آمده بود و دوتا از شرق تهران. و چه جوانان نابی. یکی شان سخت منتقد رفتار من بود و چه با ادب. که دوست می داشتم او ساعت ها رفتار مرا با همین ادبش بکاود و من مستِ دلنشینیِ سخنِ مؤدبانه ی وی شوم. با این سه جوان مفصل صحبت کردم در آن هوای سرد. این سه جوان، انگار دست بدست هم داده بودند تا انرژیِ مستهلک شده ی مرا باز آوری کنند. هر سه را که فرستادم بروند، به سرزمینم بخاطر داشتن جوانانی اینچنین فهیم درود گفتم. مطالبی که در آن نیم شب بین ما جاری شد، آنقدر حساس و صریح و ضروری بود که اگر من به تشریح مختصری از آن حریص شوم، خود به نگارش مفصلی محتاج خواهد بود.

شانزده: من و دکتر ملکی و سه تن از دوستان، جمعه چهارده اسفند عازم احمدآبادیم برای سر زدن به مزار مردی که همه ی هیمنیه ی ملاهای حاکمیت از غبار ناپدید شده اش می هراسند هنوز. پیشاپیش تنوع غذاییِ خودمان را به برادران اعلام کرده ایم. اگر فراهم آوردنش برای برادران هزینه دارد، پولش را خودمان می پردازیم. اختیار شکم مان که با خودمان است. نیست؟

سایت: nurizad.info
اینستاگرام: mohammadnourizad
تلگرام: telegram.me/MohammadNoorizad
ایمیل: mnourizaad@gmail.com
محمد نوری زاد
سیزده اسفند نود و چهار – تهران