یک: روز سوم نمایشگاه برای من بسیار گوارا و دلنشین بود. شاید از این روی که آسمان را دیدم هق هق کنان می بارد، و زمین را دیدم که خیش می خورد برای رویشی تازه. راستش را بخواهید من آسمان و زمین را در نمایشگاه نقاشی هایم، دست در دست هم دیدم. حالا هرکس هر تعبیری از این تماس بدنی دارد خودش می داند و خودش. یعنی چه؟ مگر می شود؟ ارکان الهی به لرزه در می افتند از این دست دادن ها. شما می گویی زن و مرد اجنبی با هم دست بدهند؟ می گویم: در قاموس آیت اللهی ما دست دادن مردان و زنان بهنگام سلام و خداحافظی عین درستی و ادب و انسانیت است و هیچ ایرادی که ندارد، کلی هم ثواب دارد.

دو: چند نفر از هموطنان بهایی ما سلام گویان داخل شدند. یک بانو و چند جوان. اینان را به دیگرانی که در نمایشگاه بودند معرفی کردم. و گفتم: من به داشتن هموطنان فهیمی چون بهاییان غرور می ورزم که در این سالهای نکبت و انقلابی، کشته شدند و آسیب دیدند و آواره و زندانی شدند اما هرگز دست به خشونت نبردند. من هیچگاه نشنیده ام که یک بهایی دست به سنگی و چوبی برده باشد برای دفاع از خودش حتی. بهاییانِ سرزمین ما، کتک خوردند اما کسی را کتک نزدند. اموالشان روفته شد اما دست به مال کسی نبردند. عزیزانشان را بردند و اعدام کردند اما هرگز به حرکتی تلافی جویانه رو نکردند.

سه: بانوی بهایی برای ما از چگونگیِ کشته شدن پدرش گفت. ساکن همدان بوده اند در سالهای پیش از انقلاب. به محض پیروزی انقلاب، بهاییان در همه جا بویژه در همدان در تنگنا قرار می گیرند. پدرش از صاحب نامان و چهره های خدوم و مردمیِ همدان بوده است. وی را و شش نفر از بزرگان تحصیل کرده ی بهایی را به بهانه ای می برند و اجازه ی ملاقات و پیگیری نمی دهند. بانوی بهایی ما آن روزها دانش آموز بوده. یک روز که از دبیرستان باز می آید، به انبوه مردمی بر می خورد که در جایی دور هم جمع شده اند و شیون می کنند. پیش می رود. می شنود که هفت نفر از بهاییان را کشته اند و جنازه هایشان را جلوی بیمارستان شهر انداخته و رفته اند. جلوتر که می رود، جنازه ی شکنجه شده ی پدرش را و جنازه ی شش نفر دیگر را می بیند که با بدنهای کبود و کتک خورده و زخمی بر زمین افتاده اند. مردم شهر که از این بهاییانِ کشته شده جز انصاف و انسانیت و همراهی و نوعدوستی ندیده بودند، جنازه ها را با احترام به گورستان شهر می برند و در همانجا بر آنان نماز می خوانند و مثل عزیزان خودشان آنان را بخاک می سپرند. این گورستان بعدها توسط نظام مقدس جارو می شود البته.

چهار: بانویی جوان و شیک پوش بهمراه بانویی دیگر نفس زنان از پله ها بالا آمدند. این بانوی جوان جوری بی تابی و خوشحالی می کرد که انگار قرن هاست من و وی همدیگر را می شناسیم و یک قرنی بوده بین ما جدایی افتاده و دیداری در این یک قرن اخیر صورت نگرفته. از آن بانوان احساسی و اشک بر چشم بود. که تا سخنی می شنید یا چیزی می گفت، اشک در چشمانش موج می خورد و قطره هایش سرازیر می شد. بانوی همراهش که حال و روز وی را می دانست، رفت و از روی میزِ دوست ما یک جعبه ی دستمال کاغذی آورد و بدستش داد. که یعنی حالا هر چه می خواهی بگوی و اشک بریز.

این بانوی احساسی، سرشار از هیجان بود. آنچنان با نوشته های من خو گرفته و آنها را به هر کجا فرستاده بود که من گویا در تمام این سالها با ریز ریز احساسِ وی همراه بوده ام و همدیگر را نیک می شناسیم. پرسش محوریِ وی گرفتارِ ” چه باید کرد اکنون” بود. و گفت: من انگار با نرگس محمدی و دختران و بانوان بی گناه، زندانی ام. آب خوش از گلویم پایین نمی رود. مگر من می توانم نسبت به آنها بی تفاوت باشم؟ و گفت: شوهرم به من می گوید با این حال و روزی که تو داری، یک وقت حرف از بچه دار شدن نزنی؟ شوهرش به وی گفته: من نمی خواهم بچه مان را مادر من یا مادر تو بزرگ کنند و تو خودت در زندان باشی.

به وی گفتم: دخترم، آرام باش و باور کن که اکنون ما هیچکاری جز ” آگاه شدن و بی تفاوت نبودن” نداریم. برو و گرم باش در زندگی ات. شوهرت را دریاب و به نظرش که درست نیز هست، احترام بگذار و همانگونه باش که وی می گوید و از تو انتظار مادری دارد برای فرزندتان. بچسب به زندگی ات و اطمینان داشته باش که ما را اکنون جز همین، کار دیگری نیست. که: کانون خانواده را گرما ببخشاییم. وقتش که برسد از همان گرما برای گرم کردنِ زمستانی که در راه است سود خواهیم برد همگی.

پنج: موسیقی زنده هم داشتیم. جوانی آمد که ماهرانه و شگفت، تنبک می نواخت. و جوانی دیگر که سه تار می نواخت و خود می خواند. این نواختن ها و خواندن ها همه به ابتکار عزیزانی است که دوست می دارند نمایشگاه از عاطفه و احساس سرشار باشد.

شش: بانویی آمد شاید شصت و پنج ساله. سیرجانی بود و معلم باز نشسته. شرمنده از دانش آموزانی بود که سالها به آنان کتاب ولایت فقیه را درس داده بود. این بانوی خوب پیش از این نیز به نمایشگاه دوم آمده بود. روز قبل او را بر مزار هدی صابر دیدم در بهشت زهرا. اکنون در نمایشگاه بود با جعبه ای شیرینی. به احترامش جلو رفتم و دستم را به رسم سلام جلو بردم. آسمان و زمین و تماس بدنی که می گویم یعنی همین. کمی که از هر کجا سخن به میان آمد، به من گفت: من می خواهم ” پاییز آمد” بخوانم. گمانم بر این بود که حالا برگه ی کاغذی از کیفش بیرون می آورد و دکلمه گون آن را برای ما می خواند. نشست اما و با صدایی به سوزناکیِ قرن ها غارتِ و خیانت و کشتار و تحقیرِ ایرانیان، آواز خواند. چقدر برایش کف زدیم.

هفت: مردی آمد از کرمانشاه. به حاضران معرفی اش کردم و همه برایش کف زدیم. این اخلاق من است که آمدگانِ از راه دور را معرفی می کنم تا همگی با کف زدن سپاسشان بگوییم. این مرد کرمانشاهی در مقطع کارشناسی ارشد درس می خوانده که انتخابات سال هشتاد و هشت از راه می رسد. وی به ستاد آقای موسوی می پیوندد. همین پیوند، روزگارش را سیاه می کند. یک سال در زندان دیزل آباد کرمانشاه بوده با قاچاقچیان و قاتلان و ایدزی ها. و بعد بیکار بوده و بیکار. تازگی ها با زن و بچه اش از کرمانشاه بیرون زده و در تهران مسافر کشی می کند قاچاقی.

هشت: دو جوان که مهندسی خوانده بودند آمدند با شوریدگی ها و سرگشتگی هایشان. مشکل آنان نیز عذاب وجدانشان بود. این که: وقتی عزیزان ما در بندند، از ما چه کاری بر می آید؟ این دو جوان را نیز به آرامش خواندم که هر دو در جایی مشغول کار بودند. سفارش کردم از هیاهوی جوانی خروج کنند و همان هیاهو را در مسیر فهمیدن عمق بخشند. زندگی را برای خودشان و برای دیگران تلخ نکنند و بی دلیل و بی جهت خود را خرج قدم های کوچک نکنند. از این دو جوان خواستم که شعله های فهم و فهمیدن را در درون خود روشن نگه دارند تا روزی که وقتش فرا برسد. یکی شان گفت: اینگونه که شما می گویی، فرق ما با آنانی که بی خیال اند چه می شود؟ گفتم: فرق شما با آنان در این است که آنها بی خیال اند و شما را خیال هایی در سر است.

روز سوم روز شلوغی نبود. اما دوستان و جوانان و پرمایگانی به نمایشگاه آمدند که هر کدامشان گنجی هستند برای فرداهای ناگزیر و بایسته ی این سرزمین. امروز – یکشنبه – روز چهارم است. و من دم در، چشم به راه شمایانم چه جور! جوانی آمد با رفیقش. که: من یک طلبه ام اما یک طلبه ی متفاوت. پرسیدم: سربازی رفته ای؟ گفت: من بخاطر ضعف چشمانم معافم. گفتم: اگر سربازی نرفته بودی مرا با تو سخن فراوانی نبود. که معتقدم: همه ی آیت الله ها و آخوندهای ما همین که سربازی نرفته اند بدهکار مردم اند و تا این بدهی را نپردازند همه ی اطوارشان باد هواست.

نشانی: خ کارگر شمالی بالاتر از خ نصرت کوچه عبدی نژاد پ 18 طبقه دوم و به گفته ی بعضی ها طبقه ی سوم. از ساعت چهار تا هشت عصر. من در صفحه ی خود در فیسبوک تعداد دویست و نود و چند عکس از نمایشگاه روز سوم منتشر کردم که اگر مشتاق بودید به آنجا سر بزنید: https://www.facebook.com/m.nourizad

محمد نوری زاد
بیست و چهارم خرداد نود و چهار – تهران