بقول قصه گوهای قدیمی: بالا رفتیم ماست بود، پایین اومدیم دوغ بود، قصه ی ما “دروغ” بود، اما راست راستکی: روز چهارم نمایشگاه شلوغ بود. می بینید چگونه از همان کودکی در گوش ما قصه می گفتند و پایانش را با دروغ می آمیختند و ما چه راحت با دروغ دوست می شدیم تا بزرگتر که شدیم به فرزندان مان و به دیگران دروغ بگوییم و راحت تر دروغ بشنویم و در بستری از دروغ غلت بزنیم و هیبتش را بیاراییم و به دروغ دل ببندیم تا حضورش در معادلات و معاملات و معاشراتمان حتمی و همیشگی باشد؟

راستی دیروز مثلاً روز پایانیِ مذاکرات هسته ای بود. آن همه هیاهو و هزینه چه شد؟ از زبان آمریکا و روسیه بگویم؟ این گاو را هر چه بیشتر باید دوشید. فعلاً که هم از داخل – اینها – و هم از خارج – آنها – می بلعند و می دوشندمان! با این تفاوت که: فصل گاو پنداریِ اینها و آنها را خودِ ما به پایان می بریم خیلی زود.

پای هر عکس چیزکی نوشته ام. ببینید و بخوانید. تا روز جمعه که روزِ پایانیِ نمایشگاه است، چشم به راه شمایانم. از چهار تا هشت شب.

نشانی نمایشگاه: خیابان کارگر – بالاتر از میدان انقلاب – بالاتر از خیابان نصرت – کوچه عبدی نژاد – پلاک 18 – طبقه دو

محمد نوری زاد
چهارم آذر نود و سه – تهران

جمع کهنسالان. بنازم

این بانو در دقیقه های نخست به نمایشگاه آمد. با دسته گلی از گلهای نرگس. سپاس بانوی خوب. می گویم: این نمایشگاه، بهانه ای است برای “پیدا” شدن. ماها همدیگر را گم کرده ایم. لطفاً پیدا شویم. لطفاً.

این نیک مرد از همکاران سابق من است در جهاد سازندگیِ سابق. نمی شناختمش. اما آمد و تا پایان ماند. چهار ساعت تمام. سپاس

این تابلو شاید یک میلیون ” ف” دارد. به نیت ” فهم”. حالا بر بستری از فهم، پاره هایی از عشق نشانده ام با خاتم. ابعادش بزرگ است. دو متر در یک مترو…

بانوی سمت راستی: پدرِ من خیلی شما را دوست دارد آقای نوری زاد. خیلی دلش می خواست بیاید اما…. من: سلام مرا به پدرتان برسانید و از قول من به وی بگویید: یک روز در همین نزدیکی ها ماها همدیگر را ” پیدا ” خواهیم کرد.

من: هرکدامِ ما قیفی به صورت بسته ایم و از سوراخ تنگش به اطراف می نگریم. این سوراخ، متناسب تفکر و تعصب ما تنگ و گشاد می شود. سوراخ قیفِ آیت الله و آخوندهای ما بسیار تنگ است. و عجبا که اصرار به این دارند که مردمان ایران و جهان از سوراخ تنگ قیف آنان به جهان بنگرند.

دو نفر سمت چپی زن و شوهرند و هر سه در هند درس خوانده اند. معماری.

این سه جوان در مقطع کاردانی درس می خوانند. آن که قرمز پوشیده، مرا در مراسم تشییع مرتضی پاشایی دید و همانجا قول داد که به نمایشگاه بیاید که امروز با دوستانش آمده بود. چه چهره های گلی.

این مرد جوان از بالین پدر بیمارش به نمایشگاه آمده بود. آهای پدر، برایت سلامتی آرزو می کنیم.

در میان یک زوج جوان. و تبسمی که نمی شود برایش نرخ تعیین کرد.

آقای خزعلی هر بار که به نمایشگاه می آید به کلی از پرسش های حاضرین پاسخ می گوید. جوان سمت چپی در کمین فرصتی است که بپرسد. راستی چه خوب است این پرسیدن. مردمی که پرسش ندارند مردمی اند که زیرک تر ها خمیرشان را آنجوری که خود می خواهند شکل می دهند. بهتر از پرسش، پاسخ است. بدا به حال بسیاری از ما که با : نمی دانم، الفت نداریم. از همه چیز آگاهیم و در همه چیز صاحب سخنیم.

دکتر خزعلی و جوانان پرسشگر

گفتم گفتی گفت. گفتیم گفتید گفتند پرسیدیم و پرسیدید و پرسیدند.

دوستان، ما این مکان را از آقای خزعلی داریم. در ضمن فردا سه شنبه روز تولد ایشان است. کف می زنیم.

من: فردا اگر بیایید کیک تولد آقای خزعلی را خواهید خورد. من: ( احتمالا با خودم) به هر بهانه برای به نمایشگاه آمدنِ مردم رهی باید جست.

این مرد سرشار از انرژی بود. از قزوین آمده بود. شعری برایمان خواند از آنچه که هست و آنچه که نباید باشد. می گویم: بدبخت اند کسانی که لیاقت دوست داشتنِ این مردم از آنان دریغ شده.

من: ( احتمالاً به مرد جوان کلاه به سر) دوست من، حرفات خیلی قشنگه اما یه کلمه هم از این تابلوهای دست نخورده ی من می گفتی. مرد کلاه به سر: ( احتمالا به من) من تنها کاری که می تونم بکنم اینه که پیکان وانتمو بیارم بار کنم ببرم شون یه جای دور. خیلی دور. خیلی دور. جوری که چشم کسی به اینا نخوره هیچوخ…

در جمع ما یهودی بود مسیحی بود بهایی بود شیعه بود سنی بود. داریم به مدینه ی فاضله ی خصوصی خودمان نزدیک می شویم. تا کور شود هر آنکه نتواند دید.

این مرد تمثیلی و سندی از رسوایی حاکمان جمهوری اسلامی است. پانزده سال در زندان بوده. سه سال از این پانزده سال را در سلول انفرادی به سر برده. هشت بار وی را تا پای چوبه ی دار برده اند و بر گردانده اند. جرمش؟ بهایی است و در خانه اش کتاب های ضاله پیدا شده و این که محکم پای اعتقادش ایستاده. شرم بر ما. کجایند آیت الله های حراف و حق طلب؟ سند می خواهید؟ این سند. راستی فتوا فرموده بودید بهایی ها نجس اند و معامله با آنها حرام؟

پس خودِ نوری زاد کجاست؟ من احتمالاً پشت دوربینم. یا در اتاق ریکاوری در مجاورت همینجا. هر که خسته و نفس زنان از پله ها بالا می آید، می برمش به اتاق ریکاوری و می نشانمش بر تخت های سنتی.

بعضی ها آمدند و رفتند و بعضی ها ماندند. عکس ها چه خوب لحظه ها را شکار می کنند. این عکس، جزیی از یک ثانیه ی زندگی ما را شکار کرده است.

من باور کنید کشته مرده ی خنده هایی هستم که از صورت مردم ما پر کشیده و رفته. کاش می توانستم باعث و بانی اش را نفرین کنم. با نفرین و ناسزا موافق نیستم. ما شادمانی ها و خنده های خود را بر آنها تحمیل خواهیم کرد.

این سه از نخستین دوستانی بودند که به نمایشگاه آمدند. در هند درس خوانده اند. می گویند: یک ایرانی تنها یک ماه می تواند در هند بماند و از دیدنی های آنجا دیدن کند. اما یک آلمانی و فرانسوی و مالزیایی و آمریکایی ده سال. می گفتند: سابقه ی ایرانیان در هند…

بانو: این تابلو با بقیه فرق می کند. یعنی چه؟ من: این تابلو از نمایشگاه قبلی مانده. ربطی به عشق ندارد. اسمش 88 است. باید از نزدیک ببینیدش!

جوان: ( احتمالا به من) آقای نوری زاد بیا در باره ی تابلوهات یه معامله بکنیم. من: چی بهتر از این؟ جوان: چقد می دی کل تابلوهاتو ببرم؟ من: خب هرکدوم یه قیمتی داره. جوان: کل شو صد هزار تومن بده بار کنم ببرم بریزم تو یه دره برگردم.

جوان: (احتمالا به خود) بذا ببینم از این زاویه چه شکلیه. از روبرو که چیزی معلوم نیست.

این عکس نیز به بیست دقیقه ی پایانی نمایشگاه مربوط است. به ته چهره ها بنگرید. اینها با پای دل شان به نمایشگاه آمده اند. در این عکس حق چند نفر در آن پشت مشت ها دیده نشده. پوزش

من: (احتمالا به حاضرین) من می گم چی می شه یه هو که از خواب بلند می شیم ببینیم همه مون شادیم. عمیق. و پایدار

من: دیروز یه جوون اومده بود اینجا و می گفت: من از سال 88 به بعد رفتم تو لک و مدام غصه می خورم. به ش گفتم: این دم دستی ترین کاریه که از هر کسی بر میاد. مهم اینه که ماها از دل غصه بیرون بزنیم و بزنیم به دل شوق. چه جوری اش را خودِ همون بیرون زدن به ما نشون خواهد داد. مهم بیرون زدن از دل غصه است و فرو رفتن به دل امیدواری است. نه با مواد ها؟؟ گفته باشم.

من: یه پیرمردِ پولدارو تصور کنید که پاش لب گوره و میلیارد میلیارد ثروت داره. این پیرمرد حاضره همه ی پولو و ثروتشو بده به شما و جوونیِ شما رو بخره. حاضرین بفروشین به ش؟ نه؟ پس بدونید چه ثروتی با شماست. قدر و قیمت شما تو پول جیب تون نیست. تو همین جوونی تونه.

این مرد با فریاد آمد. این مرد با شوق آمد. این مرد با اتوبوس آمد. این مرد از شهرکرد آمد.

این مرد از شهر کرد با اتوبوس آمده بود به دیدن من. اصلا نیم نگاهی هم به تابلوها نینداخت. یک بیت شعر از بوقلمون صفتیِ مردم خواند و یک عکسی با من گرفت و رفت که به اتوبوس برسد.

من و حاضرین، مرد شهر کردی را در میان گرفته ایم.

جانم به جوانی. ما فردا را با کمک خود شما برای شما خواهیم ساخت. حتما

من: دخترم، برایت خوشبختی آرزو می کنم. از این که نتوانسته ایم جامعه ای سالم و شریف و شایسته برای شماها بسازیم شرمنده ایم. کاش انقلاب نمی کردیم. کاش به کاری که بلد نبودیم دست نمی بردیم. این انقلاب برای مردم اگر هیچ نداشت جزخسارت و آسیب و زحمت و عقب ماندگی و تحقیر و تنبلی، برای جماعتی از آخوندها همه چیز داشت. آخوندها این روزها در خواب مستی اند. بیدارشان می کنیم.

در دقایق پایانی دکتر خزعلی هم به جمع ما پیوست. در اینجا من دارم می گویم: این نمایشگاه را ما از آقای دکتر خزعلی داریم. و می گویم: در ضمن فردا سه شنبه – چهارم آذر- روز تولد ایشان است. اوه، چه کف زدیم برای تولدش. تولدت مبارک دوست ما.

این عکس پایانی است. من نگفتم بخندیم و عکس بگیریم اما می بینید چه تبسمی به چهره دارند؟ دریغ از مردمی که سهمشان از خنده در مجاورتِ هیچ است.