یک: نشستی با اعضاء لگام داشتیم عصر جمعه. جلسه که تمام شد، خانم نسرین ستوده پیش آمد و به من گفت: مبادا فکر کنید این کاری که می کنید، این سپید پوشی و قدم زدن ها و نوشتن ها، بی تأثیر است و بی فایده؟ نگران جماعتی که به شما انگ می زنند و سخنان ناجور می گویند نیز نباشید. نخستین تأثیر کار شما در خود من این است که: اگر پروانه ی وکالتم را باطل کنند، همانجا پشت درِ دادگاه می نشینم روی زمین و تحصن می کنم و همین شیوه ی اعتراضیِ شما را در پیش می گیرم. آنچه در چهره ی این بانو دیدم، یک عزم حتمی بود. بدا که دستگاه قضایی پاهایش را در یک کفش کرده برای باطل کردنِ پروانه ی وکالتِ این بانوی پاک نهاد.

دو: بانویی قامت بلند و وزین و مؤدب، که مانتویی کمرنگ به تن داشت، آمد و مشتاقانه سلام گفت. اعتراضِ سربازِ دمِ در، وی را به دورتر بُرد. با او رفتم تا سخنش را بشنوم. پسر جوانش یک دوسالی در اوین زندانی بوده بخاطرِ جریانات سال 88. خب جوانی هم که زندانی شده لابد باید دورِ تحصیل و دانشگاه را خط بکشد. دانشگاه بی دانشگاه. این بانو آمده بود برای لغو ممنوع الخروجیِ پسرش. تا بتواند به خارج برود و تحصیل کند و فردا روزی مثل خانم مریم میرزاخانی از دانشگاه استانفورد آمریکا به مجامع علمیِ جهان راه یابد و به اسم یک شهروند آمریکایی برای آمریکا افتخار بیافریند. سهم ایران در این میان؟ تنها یک اسم. چه؟ محل تولد.

می گویم: مگر افتخاری که خانم میرزاخانی کسب کرد، برای آخوندهای حاکمیت دوزار ارزش دارد؟ هرگز. من به این نتیجه رسیده ام که وطن برای آخوندهای حاکمیت پشیزی ارزش ندارد. آنچه که در پیشانیِ مطامع آنان قرار دارد اسلام است. منتها اسلامی که هم جای پای آنان را در قدرت استحکام بخشد و هم جیب شان را پُر کند. پس نقشِ وطن در این میان چه می شود؟ یک سرزمینِ به غنیمت گرفته شده که باید رمقش را مکید و از دار و ندارش کام گرفت.

حالا در این میان بصورتِ قطره چکانی یک چیزهایی هم به دهانِ مردم می چکانند تا زنده بمانند و برای همان استحکامِ معهود شعار بدهند و به وقتِ ضرورت پای صندوق های رأی حاضر شوند و صورتِ ظاهر را بیارایند. باطنش؟ خودشان بلدند چه بکنند که از صندوق ها مدام اسم خودشان بدر آید. شما فکر می کنید چرا و برای چه جنازه ی جناب مهدوی کنی را به ضربِ تپشِ دستگاه ها آراسته اند که هر از گاه پلکی بزند و عطسه ای بفرماید؟ می گویم: به پیر به پیغمبر ما بخیل نیستیم. ایکاش کسی پیدا می شد نه به جنازه، بل به زنده بودنِ جوانِ این مادر بها می داد و راهی می گشود.

سه: کارگران افغانِ شهرداری، در باغچه ی بیرونیِ زندان گلکاری می کردند. با چه هیجانی البته. این کارگران که رسماً کارهای سخت و توانفرسا را بلوکه ی خود کرده اند، سالانه میلیاردها تومان از درآمدشان را به افغانستان می فرستند. کارگران و جوانان ایرانی اما کلاً به اینجور کارها نزدیک نمی شوند و راضی اند به این که ماهها و سالها بیکار بمانند اما تن به کارهای سخت نسپرند. همین جوان ایرانی که از انجام کارهای دشوار گریزان است، به ژاپن که می رود، یا به دیگر کشورهایی که دستمزد خوبی می دهند، بیا ببین چه زنده و شاداب و فعال است و سختیِ کار را به جان می خرد تا با جیبی پُر پول به وطن باز گردد.

می دانید رازِ این سرگشتگی در چیست؟ در این که کارگران ایرانی، سندیکایی و تشکلی مخصوص به خود ندارند تا حقوق شان را از همان طریق پی بگیرند. البته این سندیکا و تشکل مستقل، می تواند برای حاکمیت مزاحمت هایی فراهم کند و حتی بخشی از استخوانبندی او را فلج کند. بهمین خاطر است که حاکمیت به شدت با هر تشکل غیر دولتی برخورد می کند. خزعبلاتی مثل خانه ی کارگر با آن نماینده ی زبون و ذلیلش، و وزارت کاری که جز به تأمین منافع دولت و حاکمیت به چیز دیگری اراده ندارد، سرپوشی است برای همین سرگشتگی.

چهار: مادر سعید زینالی آمد. همو که برادران امام زمانی، پانزده سال پیش پسرش را برده اند و یک خبر مختصر نیز به او نداده اند که: پسرت زنده است یا مرده. این مادر می گوید: من حتی به این راضی ام که مرا ببرند سرِ یک قبر و بگویند: پسرت را سالها پیش زده ایم و کشته ایم و در اینجا خاکش کرده ایم. طعمِ سوزِ پرپر زدن های این مادر را تنها مادران می دانند و بس. باید مادر باشی تا بدانی بی خبری از پسری که پانزده سال پیش برای ” پاره ای توضیحات ” برده اندش، یعنی چه؟ این مادر، به توصیه ی من در سایه نشست. در کنار یک زوج جوان. زن جوان، چادری بود و می دیدم که نرم نرم به صحبت های مادرِ سعید جذب می شود و از شرم سر به زیر می برد.

پنج: به توصیه ی یکی از دوستان فیسبوکی، دیگر چیزی از مرد جارویی نمی نویسم تا مگر مشکلی برای او پیش نیاید. او را دیدم که در سایه نشسته بود با ماسکی سفید بر دهان. دستهایش را آنچنان به زیر بغل برده بود که انگار از سرما یخ زده اند. پاهایش را دراز کرده بود و به چرتی گذرا فرو شده بود. پوششِ یک بستنیِ خورده شده، افتاده بود درست در نیم قدمی اش. مرد جارویی هر از گاه پلک می گشود و به همان پوشش بستنی می نگریست و لابد به این فکر می کرد که چرا باید نگرانِ برداشتنِ آن باشد؟ و شاید به همه ی پوشش های بستنی نیز لعنت می فرستاد که آرامشِ روانیِ او را آشفته اند و اجازه نمی دهند یک چرتِ بی دغدغه داشته باشد.

شش: مأموران اطلاعات و سپاه می آمدند و می رفتند و هریک چه با اخم و چه با لبخند از من پذیرایی می کردند. عکس آتنا فرقدانی در جلوی تن پوشم بود و عکس حاج حسین طائب در پشت. این با عنوان زندانیِ بی گناه و آن با داعشی. دوازده نفر زن و مرد بهایی از دادسرا بیرون آمدند. شش زن و شش مرد. دار و ندارشان را روی هم ریخته بودند تا برای سه نفر از عزیزانشان وثیقه جور کنند. دادگاه برای این سه نفر: ناصر عرشی مقدم، عطاء الله اشرفی، بابک مبشر، هفت و نیم میلیارد تومان ضمانت خواسته بود.

هفت: یک کمپرسی زوزه کشان از شیب بالا می آمد. بارش؟ آجر. به داخل می رفت. راننده اش قوی هیکل و صورت گرد و قامت کوتاه بود. به من که رسید، دستی بالا برد و لبخندی به صورت دواند. شما این دستِ بالا رفته و این لبخند را معنا کنید.

هشت: یک وانت نیسان آمد پر از گلدانِ گل و گیاه. کارگران افغان آمدند تا بار نیسان را پیاده کنند. پیش از آنها اما سرباز دمِ در رفت و دو تا از گلدان ها را برای دفتر هماهنگی برداشت و به داخل برد. چه کسی است که گل و گلدان را دوست نداشته باشد؟ مخصوصاً این که مفت نیز باشد.

نه: یکی از شاگردان آقای محمد علی طاهری آمد تا در آنجا حضور داشته باشد. نگرانِ این بود که نکند در سکوتِ خبری، استادش را اعدام کنند. از اعدام محسن امیر اصلانی متأثر بود. و این که برای استادش دقیقاً همان اتهاماتی را پرونده کرده اند که برای محسن امیر اصلانی. عکس هایی از استادش را نیز آورده بود. در کنار مادر سعید زینالی نشست و تا ظهر همانجا بود.

ده: یکی از دراویش گنابادی را دیدم که از شیبِ راه بالا می آمد. به طرفش رفتم و صورتش را بوسیدم. می رفت تا تقاضای ملاقات کند برای هفت درویش زندانی در اوین. به وی و به حرکت دراویش آفرین گفتم. و این که: شمایان به ما و به بسیاری از گردنفرازان عرصه ی سیاست، آموختید که برای آزادی باید هزینه داد. از حرکت غیرت مندانه ی اخیرشان که با زن و فرزند در مجاورت دادستانی اجتماع کرده و آسیب نیز دیده بودند، تقدیر کردم و بازوانش را به دوستی و احترام فشردم. می گفت: هشت تن از عزیزان ما در اعتصاب غذایند و حال دو نفرشان بحرانی است. هفت نفر در اوین و یکی در شیراز. این هفت نفری که در اوین زندانی اند: حمید رضا مرادی – رضا انتصاری – مصطفی دانشجو – فرشید یداللهی – امیر اسلامی – امید بهروزی – مصطفی عبدی – افشین کرم پور. و آن یکی که در شیراز زندانی است: کسری نوری.

یازده: من چندی پیش، پدر و مادری را در اینجا دیده بودم که اهل روستای جهان آباد لرستان بودند. پسرشان – مسلم شمسیان فرد – سیزده ماه است که در زندانی است. بی آنکه در این سیزده ماه، تکلیف پرونده اش روشن شده باشد و حتی به او گفته باشند جرمت چیست. کار این پدر و فرزند چاهکنی است. پدر اکنون خبرها یافته بود از چراییِ زندانی شدن پسر جوانش. پسری که بقول پدر، یک سوم هم فارسی نمی داند. پدر می گفت: برای پسرم تله گذاشته اند. کی؟ یکی به اسم امید که با پسرم دوستی داشته است.

می گفت: ما چاه کن ها وقتی در یک چاه به سنگ بر می خوریم از ماده ای به اسم کنتاکس برای خُرد کردنِ آن سنگ استفاده می کنیم. می گفت: این امید از پسرِ من پنج تکه کنتاکس گرفته تا کاری بکند. چه کاری؟ خدا می داند. حالا پسر من سیزده ماه بلاتکلیف در زندان است و امید آزاد است و دیده ام که با اداره ی اطلاعات لرستان به صورت افتخاری همکاری می کند. این پدر، هر گاه به تهران می آید، نه که پولی ندارد، برای خواب به مرقد امام می رود. یک بار در همان مرقد پولش را زده بودند و او بی پول مانده بود و با مشقت خود را به شهرشان رسانده بود.

دوازده: مرد جوانی که کت و شلوار شیکی به تن داشت و کیفی به دست و احتمالاً وکیل بود، آمد و با تردید پرسید: شما آقای نوری زاده نیستید؟ گفتم: من نوری زاد هستم. گفت: بله بله محمد نوری زاد، درسته؟ گفتم: بله درست می فرمایید. ابراز خوشحالی کرد و برای پرسیدنِ یک پرسش پا بپا شد که بپرسد یا نپرسد. گفتم: راحت باشید و ازهرچه می خواهید بپرسید. گفت: من خودم شیعه زاده ام اما به هیچ مذهبی و گرایشِ دینی اعتقادی ندارم. گفت: اسم شما محمد است و یک سئوال مدت هاست ذهنم درگیر کرده در باره ی همین محمد که اگر می توانید پاسخ بدهید. و گفت: حضرت محمد با دختر شش هفت ساله ای که هنوز بالغ نشده بوده ازدواج می کند. جوری که این دختر با عروسک هایش بازی می کرده در خانه ی محمد. دو سه سالی می گذرد و این دختر در خانه ی محمد نه ساله می شود و رسماً ازدواج صورت می گیرد.

مرد جوان گفت: من به درست و غلط بودنِ این ازدواج کاری ندارم چرا که ممکن است در آن زمان امری رایج و بدیهی بوده باشد. اما سئوال من اینجاست که این دختر مگر با آن سن و سال راضی به این ازدواج بوده که بعد از مرگ محمد تا عمر دارد بی شوهر بماند و با کسی ازدواج نکند؟ این آیا ظلم نیست به دختری که در خانه ی یک پیامبر تباه شده و هیچ از جوانی اش نفهمیده و صرفاً بخاطرِ این که زنان پیامبر نباید بعد از وی ازدواج کنند، تا عمر دارد بی شوهر بماند؟ این آیا تباه کردنِ حق الناس نیست؟ حق الناسی که این همه اسلام و پیامبر به رعایت و حرمتش اصرار می ورزند؟ به وی گفتم: من پاسخی برای این پرسشِ شما ندارم. و گفتم: من این پرسش شما را در نوشته ی خود می آورم و از همه ی اندیشمندان اسلامی می خواهم که پاسخی مناسب و خردمندانه به شما بدهند.

سیزده: وقت رفتن بود. به سراغ مادرِ سعید زینالی رفتم. از او پرسیدم: برای چه به اینجا می آیید؟ گرچه من پاسخِ این پرسش را می دانستم اما می خواستم جاری شدنِ کلامِ این مادر را از دهان خودش ببینم و بشنوم. گفت: بوی سعید هنوز در مشام من است. بو می کشم مگر درِ زندان وا شود و من ببینم سعید دارد می آید. یا مگر کسی از این در بدر آید و خبری از او به من بدهد.

محمد نوری زاد
ششم مهرماه سال نود و سه – تهران