یک: خیابان بود و رفت و آمد اتومبیل ها و من و تن پوش سپید و پرچمی قرمز و نگاه پُر سئوالِ گذرکنندگان. به شیب زندان اوین در افتادم و از نگهبانی عبور کردم. محسن شجاع، نخستین کسی بود که دیدمش. احضاریه ای به محل اقامتش فرستاده بودند و او آمده بود که به شعبه ی شش دادسرا برود.. محسن شجاع هموست که من بخاطرش قدمگاه خود – سفارت آمریکا – را با زندان اوین جابجا کردم. جوانی که بخاطر هیچ به زندان برده شد و اکنون سایه ی پرونده ای سیاسی بر سرش سنگینی می کند. ما بزعم خود مخالفین را تنبیه می کنیم و می ترسانیم اما دانسته یا ندانسته با زخمی کردن روانِ آنان، از یک معترضِ آرامِ مدنی، یک مخالف سرسخت و آشتی ناپذیر بر می کشیم. صورتِ محسن را بوسیدم. به داخل رفت. با ساکی در دست. ساکی که چند جلد کتاب و چند دست لباس و چیزهایی از این دست در آن بود.

دو: یک بانوی چادری پشت فرمان بود و بانوی چادریِ دیگری در کنار. پراید سفید از داخل زندان بیرون آمد و جلوی من توقف کرد. تماشای مردی با تن پوش سپید و عکس هایی که به آن چسبانده بود و نوشته هایی که کلمه ی ” سپاه” در آن می درخشید، میخکوبشان کرده بود. نوشته ها و عکس جلویی را که دیدند، به پشت چرخیدم. تا عکس طائب به چشم شان خورد، گاز دادند و رفتند.

سه: مرد جارویی در کنار مردمی که برای پیگیریِ کارهای زندانی اشان به آنجا آمده بودند به سایه ی دیوار پل پناه برده و همانجا در کنار جاروی ایستاده اش، نشسته بود. ده دقیقه بعد، کوهِ هفتاد کیلویی اش را از جا کند و از شیب زندان بالا آمد و درست در پیش پای من بر زمین نشست تا برگِ روزنامه ای را از زمین بردارد. باد وزید و برگ روزنامه را یک متر دورتر بُرد. کوه هفتاد کیلویی به سختی این یک متر را جابجا شد و برگ روزنامه را برداشت و به دشواری از جا برخاست و رفت همانجا در سایه نشست.

چهار: یک تاکسیِ زرد با مرد مسافری که جلو نشسته بود از شیب بالا آمد و از کنار من رد شد و مقابلِ دروازه ی زندان توقف کرد. مرد مسافر یک روحانی بود اما عمامه اش را برداشته بود. اتومبیل ها برای هماهنگیِ ورود، چند دقیقه ای معطل می مانند. و این چند دقیقه ی ناگزیر، فرصت خوبی است که هم من به رانندگان و سرنشینان نیک بنگرم و هم آنان به من. جلو رفتم و گفتم: حاج آقا، رازِ این که شماها در حین رانندگی عمامه هایتان را بر می دارید چیست؟ در میانه ی این پرسش، روحانی را شناختم. وی همو بود که بقول خودش مدتها در بند ویژه ی روحانیان زندانی بوده و آزاد شده اما مرتب او را به داخل می خوانند. این روحانی کمی خوش مشرب است. انرژی خوبی برای مزاح گویی دارد. گفت: به رازِ عمامه ی ما چکار داری خودت بگو ببینم راز این پرچم قرمزت چیست؟

به روحانیِ بی عمامه گفتم: این که شماها عمامه تان را برمی دارید هیچ دلیلی ندارد جز این که: از نگاه مردم رنج می برید. نگاه هایی که ممکن است یک تکه سخنی و یک متلکی نیز به سمت شما پرتاب کنند. و این نشان می دهد که شما هماره با یک جماعت خاص از مردم طرف اید و در میان آنهاست که خورشیدتان طلوع می کند. و یعنی بخش وسیعی از مردم را از دست داده اید. چرا؟ چون خاطره ی خوب از خودتان بجای نگذاشته اید. بدشانسی شماها در این است که ضایعه را روحانیان حاکم دست به دست می کنند اما بقیه هم در مدار بُهت و نفرتِ مردم جا می گیرند و به آتش آنان می سوزند.

روحانیِ بی عمامه که گرفتارِ همچو منی شده بود و چاره ای جز تحمل نداشت، گفت: اینها را ولش، بگو ببینم چرا پرچمت قرمز است؟ گفتم: بخاطر جلب توجه. ابروهایش را بالا انداخت و لبانش را جمع کرد و تکانی به سرش داد که یعنی فهمیدم. پرسید: این عکسِ کیه؟ گفتم: آتنا فرقدانی. لبش به تبسمی مرموز گشوده شد. پرسید: عکس پشتی ات را ببینم؟ به پشت چرخیدم. طائب را نشناخت. گفتم: مگر می شود یکی زندان آمده باشد و طائب را نشناسد؟ گفت: ما سرمان به کار خودمان است. و پرسید: حالا کی هست این طائب که زیرش نوشته ای داعشی. گفتم: معاون فرمانده ی سپاه و رییس سازمان اطلاعات سپاه. یعنی همه کاره ی بیت رهبری و همه کاره ی کل مملکت.

تا دیدم زیاد حال نکرد با طائب، گفتم: حاج آقا بیا اینجا در کنار من و برای کمک به خواسته های من سفید بپوش و قدم بزن. سرضرب پرسید: چقدر می دهی؟ گفتم: جان به جان تان کنند، آخوندید. منبر هم که می روید نرخ تعیین می کنید. اعجوبه هایی هستید کم نظیر! دروازه ی زندان کنار رفت. راننده ی تاکسی گاز داد و اعجوبه ی ما را به داخل برد.

پنج: مرد جوانی که به سمت اتاق مراجعین می رفت و معلوم بود از کارکنان زندان است، تکه ای پراند که: شنیده ام سرعت اینترنت ات پایینه! این سخنِ جوان که برای شنیدنِ پاسخ رغبتی نداشت و رفت که رفت، بدین معنی بود که وی همه یا اغلبِ نوشته های مرا خوانده و می خواند. من در یکی دوتا از نوشته های اخیرم به سرعت کمِ اینترنت اشاره کرده ام و این که نتوانسته ام عکس های قدمگاه را در کنار نوشته ام بگذارم. اگر مرد جوان کمی تأمل می کرد، می گفتمش: گلی به گوشه ی جمال آیت الله ها و سرداران و سرکردگان نظام که کم کاری ها و بدکاری ها و زشتکاری های خود را با اینجور کارها لاپوشانی می کنند. می گفتم: حالا شما فکر می کنید مثلاً جناب مکارم شیرازی که سرعتِ بالای اینترنت را حرام اعلام کرده و ناجور دانسته، مگر چقدر با مقولات اینترنتی آشناست؟

به جرأت می گویم همین جناب مکارم با یک جوان دبیرستانیِ آشنا نه به اینترنت بل آشنا به زیر و بم گوشی های تلفن همراه، فاصله ای بقدر صد سال نوری دارد. آقای مکارم و مراجع دیگر چه می دانند سرعت اینترنت یعنی چه؟ سردارانِ بیت رهبری به یمن آدم هایی که در بیوت آقایان دارند، و با بسترسازی های مناسب، فتاوای دلخواه را از آقایان ” اخذ” می کنند.

وقتی از نگاه جناب شریعتمداریِ کیهان و سردارانِ سیری ناپذیر سپاه، چسباندن یک بهتان به یک معترض یا مخالف – برای بدر بردنِ وی – توصیه ای است آمده از فلان امام معصوم، چرا نباید در این یکی دو ماه گذشته، لشگری از سپاه سایبری بنشینند دور هم تا در یک مجاهده ی بزرگ و احتمالاً آسمانی، هرچه می توانند جوک و لطیفه و ناسزا برای امامشان بسازند و بپردازند و منتشر کنند تا جناب علم الهدی در مشهد برای عربده های در کمینش بهانه پیدا کند و جناب اژه ای با استناد به فحش های تولیدیِ برادران، نامه ای بنویسد به وزیر ارتباطات و از وی انسداد وایبر و واتساپ و کم کردن سرعت اینترنت را بخواهد؟ می گویم: کسی که روز را انکار می کند، پیش از دیگران به چشم خود خیانت می کند. و چشمی که به خیانت خو کرد، چرا آدم نکشد و آدم کشی را عین مرحمت نداند؟

شش: مرد جارویی آنچنان در سایه نشسته و پاهایش را دراز کرده بود که گویا حالا حالاها قرار نیست تکانی به خود بدهد. راننده ی یک کمپرسی همین که از دروازه ی زندان بیرون زد، سرش را تا هرکجایی که می توانست از پنجره بدر آورد و خم شد طرف من و کشیده و داش مشدی گفت: مخلصِ آقای نوری زاد. کمپرسی رفت و نگاه مرا به سمت مرد جارویی بُرد. نه، مثل این که خبرهایی است. مرد جارویی به تندی برخاست و آمد طرف من. داشت می رفت به اتاق مراجعین تا از آنجا به داخل زندان باز رود. از کنار من که گذشت، به تُرکی گفت: یورولمدین؟ یعنی خسته نشدی؟

به ترکی پاسخش دادم و گفتم: من این روزها در باره ی تو می نویسم و منتشر می کنم. شاید گشایشی شود و کسی بخواند و کاری بکند برایت. با شنیدنِ این سخن، لبانش به نرمی گشوده شد و ردیف دندانهای زردش به جلوه گری در آمد. برای یک لحظه او را دیدم که سوار بر جارویش چرخی زد و از آسمان زندان گذشت و در خانه اش فرود آمد و همسر و فرزندانش را در آغوش کشید و مستقیم رفت سراغ شریکش که به او کلک زده بود و زندانی اش کرده بود و یقه ی او را گرفت و کشیده ای زیر گوشش نشاند. مرد جارویی اما ترجیح داد کشیده ای نزند و لبخندش را محو کند و به داخل زندان بخزد.

هفت: یک مأمور لباس شخصی، بازوان دو مرد را از هم عبور داده و به دستشان دستبند زده بود و این دو را به سمت زندان می برد. این دو نفر را که دیدم، به یاد غفلت های تمام نشدنی نوع بشر افتادم. این دو مرد، عمراً به این شکل بازو در بازو می شدند و تن به تنِ هم می ساییدند. اما اکنون، بی آن که همدیگر را بشناسند، بازو در بازو، شانه به شانه، نفس به نفس، باهم قدم بر می داشتند و از پله ها با مدارا بالا می رفتند و با هم می گفتند و با هم می خندیدند. چه خوب می شد همینجوری آقای تاجزاده را با آقای شریعتمداریِ کیهان بازو در بازو می کردند و مرا با رهبری. شما ببین اگر این می شد، چه حرف ها که نمی گفتیم با هم و چه ها که نمی شنیدیم از هم. و من، نخستین فردی می شدم بر روی کره ی زمین، که با رهبر اسلامیِ ایران مصاحبه کرده و از وی در باره ی چراییِ پاسخگو نبودنش پرسش ها پرسیده. و البته از بابک زنجانی نیز. که از زانوی آقا مجتبی برخاست و چه خاک ها که بر سر این ملت زبان بسته و مردمِ زبان بریده نپاشید. چی؟ از احمدی نژاد هم بپرسم؟

هشت: محسن شجاع از داخل دادسرا بیرون آمد. به وی گفته بودند برو چند وقت دیگر بیا. چرا؟ چون پرونده ات نیامده. محسن هرچه خواست در آنجا بماند، قبول نکردم. فرستادمش که برود. برادران اطلاعاتی و سپاهی که به داخل می رفتند یا از داخل زندان بیرون می آمدند، برخی با اخم و عده ای با لبخند به من می نگریستند. لبخند اطلاعاتی ها و اخم سپاهی ها به عکس طائب ربط داشت. اطلاعاتی ها اصلاً دلِ خوشی از سپاه و طائب ندارند. طائب، اطلاعات را از ریخت انداخت اما همزمان از جاسوسان فراوانی را در سازمان خود پذیرایی کرد. جاسوسانی که لایه به لایه خبر و تحلیل می آوردند و در کام جناب طائب می افشاندند و جناب طائب همین خبرها و تحلیل ها را می برد به بیت رهبری و به اسم خودش تقدیم حضرت آقا می کرد و نتیجه آن می شد که باید می شد.

نه: مادر سعید زینالی را دیدم که نفس زنان از شیب زندان بالا می آید. رفتم طرفش و از وی خواستم که بالاتر نیاید. به دیدنِ من و برای همراهی با من آمده بود. در سایه ایستادیم و از هر در سخن گفتیم. این مادر، پانزده سال است که چشم به راه پسرش است. پانزده سال پیش، اطلاعاتی ها به خانه ی وی می روند و پسرِ این مادر را – ده دقیقه – به بیرون می برند. اکنون از آن ده دقیقه، پانزده سال گذشته بی هیچ نشانی و بی هیچ ردی و بی هیچ خبری! در این سالها این مادر، آواره ی دادستانی و هرکجا که شما بگویید شده تا رد پایی از پسرش بجوید. و وقتی پر پر می زند که پسرم کجاست، وی را به زندان اوین می برند و چهل و هشت روز او را در انفرادی می آزارند و بعد از سه ماه بیرونش می فرستند. می گویم: اگر جناب رهبری و آیت الله های ما عمامه ها را کمی بالاتر بگذارند بد نمی شودها؟!

ده: مادرِ امید علی شناس از دادسرا آمد و به جمع ما پیوست. همو که دو روز پیش با ذوق وشوق به ما گفته بود پسرش را به قید وثیقه آزاد می کنند. مادرِ امید اما گفت: دیدی آقای نوری زاد به ما دروغ گفتند و امید را آزاد نکردند؟ بله، به این مادر گفته بودند برو وثیقه مهیا کن تا پسرت را آزاد کنیم. رفته بود و با هزار مکافات آماده کرده بود اما دیروز در همین دادسرا به وی گفته بودند: وثیقه بی وثیقه. فعلاً هست پسرت.

یازده: مادرِ امید علی شناس رفت و من ماندم و خانم اکرم نقابی، مادر سعید زینالی. به وی گفتم: من می روم آن بالا برای قدم زدن. شما هم اگر مایل بودید در این سایه بنشینید. بالا که رفتم، دیدم این مادر عکسی از فرزندش را به سینه اش چسبانده و با صدایی به بلندای هیچ اما با آهی کهکشان نورد، ردی از فرزندش می جوید. روی عکس نوشته شده بود: سعید زینالی کجاست؟ آهای عمامه ها…..؟

دوازده: بانویی پنجاه و چند ساله آمد و با بغضی که عنقریب می شکفت خود را به من معرفی ک/NB/L;د. مادرِ غنچه قوامی بود. غنچه ای که بخاطر تلاشش برای ورود به استادیوم ورزشی و تماشای مسابقه ی والیبال اکنون زندانی است اما جناب اژه ای می گوید: اتهام غنچه به والیبال ربطی ندارد. مادر غنچه حال خوبی نداشت و با هر سخن به دلِ اشک فرو می شد. به وی گفتم: الآن شما را می برم جایی که همه ی غصه هایتان را فراموش کنید. کمی تعجب کرد. گفتم: بله، شما را می برم جایی که انرژی هم بگیرید. و بردمش پیش مادر سعید زینالی.

در آنجا به مادر غنچه گفتم: هر وقت دلتان هوای غنچه کرد و دیدید بد جوری دارید می سوزید، به یاد این مادر بیفتید که پانزده سال پیش پسر دانشجویش را برده اند و یک خبر به او نداده اند و نمی دهند. کمی بعد مادر بزرگ غنچه نیز آمد با اشک های سرازیر. شدند سه مادرِ زخمی. مادر و مادر بزرگ غنچه رفته بودند دادسرا تا وقت ملاقاتی بگیرند اما نداده بودند. کمی به این دو دلداری دادم و آرامشان کردم. بمیرم، پا به پای دلداری دادن های من، این مادر سعید زینالی بود که به مادر و مادربزرگ غنچه دلداری می داد و آنان را به صبوری می خواند. مگر نه این که خودش استاد صبوری بود؟ می گویم: بقول جوان ها، حفظِ نظامتو برم که چه شعبده ها در آستین دارد!

سیزده: این تابلو را همین دیروز به پایان بردم. کار نویی است. از هر زاویه که به آن بنگرید، صدها چشمه ی نور با او می بینید. اسمش؟ چشمه ی نور. گرچه دارم روی طرح های عاشقانه نیز کار می کنم برای شالِ بانوان و تی شرت مردان.

محمد نوری زاد
سوم مهرماه سال نود و سه – تهران