یک: شده آیا از خود خروج کنید و از دور به خویش بنگرید؟ من هراز چندی به خویش می نگرم از دور. چهارشنبه نیز محمد نوری زاد را با تن پوش سفید و پرچم قرمزش در مقابلِ درِ ورودیِ زندان اوین جا نهادم و رفتم از دور، و از چشم دیگران به وی نگریستم. از چشم زندانیانِ زنجیر به پا و دستبند به دست، از چشم سربازان، از چشم کارکنان زندان و کارکنان دادسرا، از چشم اطلاعاتی ها و سپاهی ها، از چشم خانواده های پریشان زندانیان، از چشم قاضیان و وکلا، و خلاصه از چشم هر آنکسی که به هر دلیل از آنجا می گذشت و از شیب زندان بالا می آمد.

در نگاه نخست، آنچه که بر گردنِ این پیرمرد سپید مویِ سپید پوش آویختم، یکجور شوریدگی و برهنگی بود در مجاورت دیوانگی. سهم شوریدگی را برای نوری زاد وا نهادم و دیوانگی اش را مثل یک عینک بر چشم مردم نشاندم. راستی مگر چند درصد مردم به آنسوتر از نان اعتنا می بندند؟ و یا چند درصدشان جای خالی آزادی را حس می کنند و طعم تلخِ نداری اش را فرو می خورند؟ و چرا نباید آن که از نان روی گردانیده و در اعتراض به رواجِ فرهنگِ غارتگریِ ملایانِ حاکم، خود را به هزار توی رنج و خطر انداخته، در چشم مردم دیوانه بنشیند؟ این نیز با شما بگویم و به جای خویش فرو شوم که: شوری که این پیرِ پرچم به دوش را سرِ پا نگاه داشته، همانا راستی و درستی است. و این که مخاطبان راستینش، اتفاقاً او را نیک می شناسند. بسیار نیک!

دو: تن پوشم را در زیر پل و در باریکه راهی که به سمت زندان می رود به تن کردم. اتومبیل ها بودند و سرهایی که از پنجره ها بیرون می آمدند و با شتاب به عکس ها و نوشته های تن پوشم نگاه می کردند و سر آخر نیز به خودِ این پیرِ شوریده می نگریستند. به خود گفتم: پیرمرد، دیوانگی هم عجب عالمی دارد. پس، دیوانگی را عشق است. پرچم به دوش به شیب زندان پای نهادم و نرم نرم بالا رفتم. تا رسیدم دمِ در، یک کمپرسیِ آبی رنگِ غول پیکر با سر و صدا از زندان بیرون زد و سرا شیبِ راه را به چرخ هایش سپرد و فس و فس کنان پایین رفت. با دیدنِ این کمپرسی، به یاد پاکت کاغذی افتادم که یکی از سرداران اخراجیِ سپاه در جیبم انداخته بود و در آن از کمپرسی هایی برایم نوشته بود که از زندان اوین بیرون می زدند و داخل هر کدامشان پر بود از جنازه های مردان و زنان و جوانان و نوجوانان در سال شصت و هفت.

کمپرسی رفت و نگاه مرا با خود برد. در یکی از نامه های سی و یک گانه ام از آقای خامنه ای پرسیده ام: اگر در سالهای پیش از انقلاب دست هایی از غیب بدر می آمدند و به شما پیشنهاد می دادند که ما تو – سید علی – را بر می کشیم و بر کرسیِ رهبریِ ایران می نشانیم و به اسمت حتی سکه می زنیم و همگان را ذلیل خواسته های اسلامیِ تو می کنیم تنها به یک شرط که این چاقو را بگیری و بزنی به شکم یک آدم بی گناه و او را بکشی. آیا قبول می کنی؟

می گویم: این پرسش را با همه ی ما اگر در میان بگذارند، بلافاصله بر می شوریم و عبوس می شویم که: این چه پیشنهادی است!؟ عجبا که همین هرکدامِ ما، وقتی بر تخت قدرت جلوس می فرماییم، چه حق ها که جابجا نمی کنیم و چه خونها که نمی ریزیم و چه دودمانها که به باد نمی دهیم. حتی شتابِ اشتهای ما به جایی می رسد که وقتی در داخل سیر نمی شویم، پای از مرزها بیرون می گذاریم و مثلاً همین آدم کشی را در عراق و سوریه پی می گیریم. خلاصه این که عجب بساطی است این خصلت های اسلامی یا غیر اسلامیِ چسبیده به قدرت.

سه: یک تاکسیِ زرد رنگ از داخل زندان بیرون آمد. مسافرش همان روحانیِ زندانی بود که دو روز قبل همینجا دیده بودمش. رفتم جلو و گفتم: حاج آقا مگر نگفتی اینجا زندانی بوده ای؟ گفت: الآن زود بر می گردم. راننده ی تاکسی حرف حاج آقا را تأیید کرد. تاکسی رفت و حاج آقا را با خود برد. در زندان اوین، بند ویژه ای است مخصوص روحانیان. می گویم: اگر ما بند ویژه ای مخصوص پزشکان و مخصوص کشاورزان و کارگران و مهندسان و استادان دانشگاه و دانشجویان داشتیم، این بند ویژه ی روحانیان نیز می توانست باشد. این که حاکمان، مردم را به دو دسته ی روحانی و غیر روحانی تقسیم بسته اند، جز به واگویه کردنِ ترس شان اراده ای ندارد. حاکمان جور، به حیاط خلوتی چون ” پشتِ درهای بسته ” بسیار نیازمندند.

چهار: یک جوان سی و یکی دو ساله که به سپاهی ها می مانست، اتومبیلش را در سایه ی دیوار پل پارک کرد و خود به سمت من بالا آمد. در راه، به من و به نوشته های تن پوشم و به عکس احمد زید آبادی نگاه کرد. به من که رسید، گفت: اگر بی گناه است چرا انداختنش زندان پس؟ این پرسشِ جوان، به نوشته ی زیر عکس: زندانیان بی گناه – اشاره داشت. گفتم: بخاطرِ این که آن کسانی که این را به زندان انداخته اند گناهکارند. جوان چیزی نگفت و به سمت اتاق مراجعین رفت. احمد زید آبادی در نگاه این جوان، یک گناهکار است. چرا؟ چون در زندان است. در این گردونه، هیچ مفری برای جولان عقل نیست گویا. مثل مردمی که هر چه از صدا و سیمای خودمان می بینند و می شنوند، باور می کنند. و حاکمیت، چه لذت و حظّی می برد از این جهلِ پشت به پشت.

پنج: یک مرد جوان اطلاعاتی یا سپاهی ک:/.- عینکی دودی به چشم داشت سوار بر یک سمند خاکستری آمد و از نگاه من گریخت و رفت و لجبازانه در نیم متریِ دروازه ی زندان توقف کرد. اخمِ غلیظِ مرد که از پسِ عینک دودی اش هم دیده می شد، انصافاً کاری بود. جوری که اگر کارمند زیر دستش بودم حتماً جگرم لخته لخته می شد از شراره های اخمش. سربازِ دم در برای هماهنگی به سمت او رفت. مرد اخمو چیزی به او گفت و سرباز با نگاه به من شانه هایش را بالا انداخت. با صدایی که کمی بلندی گرفته بود، به سرباز گفتم: به ش بگو اگر حرفی دارد با خود من بگوید. این را مرد اخمو شنید. هماهنگی صورت گرفته بود. مرد گاز داد و با اخمش به داخل رفت.

شش: بانویی پنجاه و پنج ساله با چهره ای نشسته به نگرانی به سمت من آمد. عرق پیشانی اش را با دستمالی می سترد اما نسترده پیشانی اش خیس عرق می شد. و این، ربطی به گرمای بیرون نداشت. گرمای درون، این زن را می گداخت. گفت: پسر من دوهفته ای است که اینجاست. اسمش؟ امید. شهرتش؟ زن با نگرانی سر برگرداند. مایل نبود به گفتنِ شهرتِ پسرش. گفت: بماند. حق داشت. مادر بود. پرسیدم: جرمش چیست؟ گفت: جلوی سازمان ملل رفته بود برای اعتراض به کشتار کوبانی که نمی دانم کجاست؟

هفت: دمِ درِ مراجعین، مردی پنجاه ساله آنچنان با تلفن پیچ و تاب می خورد و ” رضا ” ی آنسوی خط را در گوشه ی رینگ جا داده بود که من گفتم اگر رضا خودش اینجا بود جویده شده بود توسط این مرد که تی شرتی آستین کوتاه و خاکستری به تن داشت و مرتب می گفت: ببین رضا، من این کاره ام. من کم نمی آورم.

هشت: مردی چهل ساله دو دستش را به دیواره ی پل تکیه داده بود. انگار پل در حال ریزش بود و او با فشار دو دست، پل را از فرو پاشی اش باز می داشت. سرش پایین بود و هیچ تکان نمی خورد. از مراجعین دادسرا بود. حالش بهم خورده بود. بالا می آورد.

نه: یکی از اطلاعاتی ها یا سپاهی ها با اتومبیل خود از داخل بیرون آمد. با تماشای من زد زیر خنده. چشمش به عکس زید آبادی بود. بد جوری می خندید. هم سن خودم بود. دیدم زیادی خوش بحالش است، چرخیدم و گفتم: به این هم بخند. خنده بر صورتش خشکید. کسی عکس علم الهدی را ببیند و بخندد؟

ده: در باغچه ی کوچکِ دمِ در، یک جفت پروانه ی سفید را دیدم که پیچ و تاب می خوردند و از پی هم می رفتند. با نگاه که دنبالشان کردم دیدم چهار پنج تایی هستند. با دیدن پروانه ها ناگهان فضای خشک و عبوسِ جلوی زندان شکست و بر آن بارانی از طراوت و پرواز و سبکبالی باریدن گرفت. با بال پروانه ها پرکشیدم و به داخل بندها و سلول های زندان سر زدم و سر به شانه ی زندانیان بی گناه نهادم. اخمِ یکی از اطلاعاتی ها مرا از جای ممنوعه ای که رفته بودم بیرون کشید و در همان جلوی دروازه ی زندان رهایم کرد. حالا چرا اخم؟ شاید به این دلیل که اینها تا زمانی که ناشناخته اند، سر به کار خود دارند، اما به محض شناخته شدن، لو می روند و باید به گوشه ای که دلخواهشان نیست کوچانده شوند.

یازده: در بندِ دو الفِ سپاه، مرد جوانی بود کمی تپل. این مرد، کارش غذا بردن برای زندانیان بود. یک نیروی فرمان بر، دمِ دست افسرنگهبان. روز چهارشنبه این مرد تپل را دیدم که سوار بر موتور آمد با کلاه ایمنی بر سر. این دومین بار بود که همینجا می دیدمش. دست بالا بردم و سلامش گفتم. با تکان سر پاسخ داد. بیش از این نباید از اینها انتظار داشت. اینها کارمندند. ما را با اینها جز به احترام و ادب مراوده ای نیست. آنچه که از اطلاعات و سپاه در زندان اوین خاطره های نفرت انگیز بجای نهاده، عربده ها و شقاوت ها و فحش ها و زدن ها و تهدیدها و دروغپردازی ها و پرونده سازی های بازجویان است. مثل بازجویی که درحینِ عبور از کنار من نالید: اینقدر بمون که علف زیرِ پات سبز بشه! داشت می رفت داخل که این جمله را همراهش کردم: سبز که شد خبرت می کنم بیای آبش بدهی.

دوازده: از داخل زندان یک اتومبیل پژو 405 بیرون آمد و در کنار من توقف کرد. راننده ی جوان و خوش چهره اش پیاده شد و با نیم نگاهی به من، از کنارم گذشت و رفت داخلِ اتاقِ مراجعین. اتومبیل این جوان آنقدر کثیف و خاک آلود و ناجور بود که رنگ اصلی اتومبیل در زیر قشری از خاک و دود جا مانده و قابل تشخیص نبود. در همانجا شیر آبی هست و شلنگ بلندی. چند بار هوس کردم آب را ببندم به اتومبیل و بیفتم به جانش و خوب بشویمش. حتی از خود خروج کردم و از دور به خود نگریستم و دیدم عجب صحنه ای می شود این صحنه: پیرمردی با نوشته ها و عکس هایی که بر تن پوش سفیدش دارد، افتاده به جان اتومبیلِ اطلاعاتی ها و سپاهی ها و سازمان زندان ها و دِ بشوی! تنها یک سخن مرا از این کار باز داشت. و آن تجسم باز آمدنِ جوان بود و داد و قالش که: مگر فضولی تو؟ این سخن احتمالیِ جوان – که درست نیز بود – مرا از شستنِ اتومبیل باز داشت. نیم ساعت بعد وقتی جوان باز آمد، به وی گفتم: اگر از شما اجازه داشتم عین دسته گل می کردم این ماشین را. تشکر کرد و گفت: شما بزرگی.

سیزده: هر چه صبر کردم که روحانیِ زندانی باز آید، باز نیامد. می گویم: این برادران اطلاعاتی و سپاهی عجب رنجی می برند از حضورِ من در آنجا. اخم هایشان این را می گوید. یکی شان که صورت از من بر گردانده و دوست نداشت من چهره ی او را از نزدیک ببینم، به سرباز دمِ در گفت: جمعش کنید. که یعنی بساط ِ حضور مرا از آنجا بر بچینند. که سرباز گفت: خودسر که نمی شود. این سرباز بر واژه ای دست نهاد که برای برادران اطلاعاتی و سپاهی بسیار آشناست. گرچه من با اطمینان می گویم: ما اساساً جماعتی به اسم خودسر نداریم. چه آنها که قتل های زنجیره ای را سامان دادند و چه بسیجیانی که مثل بختک بر سر مردم می نشینند و محفلی را از هم می پاشند.

با اطمینان می گویم: اینها هیچ کدامشان خودسر نیستند. همه شان از یک بلندگوی مرکزی و از یک جاهای بخصوص خط می گیرند. سرباز اما درست می گفت. آنها باید از بالاتری ها اجازه می داشتند. ظاهراً هنوز از بلندگوی مرکزی فرمانی نیامده. وگرنه جمع کردن بساط این پیر سپید پوش که به یک اشاره بند است. مهم اما نه به حذف، بل به بعد از این حادثه بند است. این که: این بساطِ جمع شده را – که مستقیماً به فرمان سپاه و بیت رهبری است – چگونه در برابر چشم جهانیان وا بگشایند.

چهارده: یک دوچرخه سوار، با تیپ و تجهیزات کامل رکاب زنان آمد و در کناره ی دیوار پل پیاده شد. رفتم سراغش. آمده بود به من بگوید: خودتان را برای ما حفظ کنید و اجازه ندهید شما را از پا در آورند. او نیز این را پرسید که شما چرا می توانید اینگونه اعتراض کنید و دیگران نمی توانند؟ به وی گفتم: خب دیگران خودشان نمی خواهند که بتوانند. و گفتم: ایکاش شما این پرسش خود را وارونه می کردید و رکاب زنان می رفتید سراغِ دوستان و سیاستمداران بنام و از آنان می پرسیدید: شماها چرا ساکت اید و اعتراض نمی کنید؟ و یا مثلاً دریک قلم از آنها بپرسید: شماها چرا در کنار پیرزنی ضعیف به اسم گوهر عشقی – مادرستار بهشتی – نایستادید در خونخواهیِ فرزند کشته شده اش؟ و باز بپرسید: چرا یک خط مطلب در باره ی هزار مسئله ی اساسی کشور – مثلاً دزدی های سپاه – نمی نویسید؟ و گفتم: کار بجایی رسیده که این هایی که ساکت اند و دم بر نمی آورند، از نگاه شما آدم های معقول اند و من که اعتراض می کنم: مشکوک!

پانزده: تیترِ درشتِ کیهان از قول فرمانده ی سپاه این بود: مأموریت نیروی قدس، توسعه ی انقلاب اسلامی در جهان است. می گویم: سخنی فاجعه بارتر از این پیدا نمی کنید مگر از زبانِ دزدان و ماجراجویان و البته از زبانِ پخمگان. من گرچه سپاه را هم دزد می دانم هم ماجراجو اما آنچه که در سپاه و سرداران فربه اش بیش از سایر صفاتشان متجلی است، پخمگی است. چرا که تنها پخمگان اند که وقتی در داخل منفور وترسیده و منزوی اند، به توسعه ی اسلامِ خاصِ خویش در سراسر جهان می اندیشند. این سخن فرمانده ی سپاه، همان است که داعشیان، عربده می کشند و از مصر تا شام تا عراق تا ایران را از آنِ خود می دانند. فرمانده ی سپاه نیک می داند که حیات جمهوری اسلامی در نا آرامی های منطقه ای است. او عربده می کشد تا شاید در اراده ی آمریکایی ها هم در منطقه وهم در مذاکرات 1+5 تأثیر بگذارد. به ایشان می گویم: انقلابی که چه در داخل و چه در منطقه جز کسالت و عصبیت و نفرت از خود بجای ننهاده، چه حرفی برای گفتن دارد که حالا به توسعه ی انقلاب اسلامی اش در جهان می اندیشد؟

شانزده: چندی است نقش عشق بر تی شرت ها و پیراهن ها می زنم. تقدیم به دوستانی که عاشق اند.

هفده: می گویم: دنیا را ببین به کجا می رود و ما بکجا؟ آیت الله ها نه که با دنیا توان تعامل ندارند، فتیله ی ارتباط با جهان را پایین می کشند. سرعتِ پایینِ اینترنت باعث شد که نتوانم عکس های این نوشته را منتشر کنم.

محمد نوری زاد
بیست و هشتم شهریور نود و سه – تهران