(روز یکصد و ششم)

یک: تن پوشم را در اغذیه فروشیِ بیرونِ زندان اوین به تن کردم. مردِ اغذیه فروش که چهل ساله و کمی تپل است با دیدنِ تن پوشم گفت: عکس ها را عوض کرده ای که؟! گفتم: بله، این عکسِ جلویی، مصطفی تاج زاده است که بی دلیل و بی گناه شش سال این تو زندانی است. و به پشت چرخیدم و گفتم: این هم عکس آقای حسین شریعتمداری است. این بابا چه کاره است؟ مدیر مسئول روزنامه ی کیهان است و سرپرستِ مؤسسه ی کیهان. چی کرده مگر؟ بپرس چه که نکرده!؟ آبروها برده و هتاکی ها کرده و دودمان بسیاری را به باد داده و بقدر موهای سرش حق را ناحق کرده. و گفتم: این آقا، کاری به این ندارد که مردم حق می گویند و حق دارند یا ندارند. بی گناه هستند یا نیستند. خطا کرده اند یا نکرده اند. این آقا، خصوصیتش به این است که قطب نمای وجودش چفت شده بسمتِ بیت رهبری. خیلی ها را لِه کرده صرفاً به این خاطر که با بیت رهبری مختصر زاویه ای داشته اند.

دو: سربازان و درجه داران و افسران، چند به چند زندانیان را با دستبند به سمت زندان می بردند. یکی از زندانیان که هیکلی درشت داشت و تی شرتی آستین کوتاه به تن، به همراهِ جمعی دیگر از کنارم رد شد و گفت: حاجی دمت گرم. کارت درسته!

سه: در سایه ی کناره ی پل، زن و مردی روستایی نشسته بودند. مرد، شصت ساله بود و زن پنجاه ساله. هر دو با حوصله مغز پسته ها را در می آوردند و پوست ها را زیر پا می ریختند. رفتم طرفشان. نگاهی به تن پوش و پرچم من کردند و به کار خود ادامه دادند. سلامشان گفتم و کیسه ی پلاستیکی ای را که با خود داشتم از جیب شلوارم در آوردم و دادم دست مرد که ته ریشش سفید و بخش وسیعی از سرش بی مو بود. از او خواستم پوست پسته های به زمین ریخته شده را در آن کیسه بریزد. همانجا دانستم این دو، پسته ها را نمی خورند بل برای زندانی شان مغز می کنند. به زن گفتم: چه کسی از شما زندانی است؟ گفت: پسرم. اسمش؟ مسلم شمسیان فرد. چه کرده مگر؟ مرد گفت: هیچ. والله هیچ. گفتم: مگر می شود؟ زن گفت: عمرِ بچه ی من در زیرِ زمین گذشته. چرا زیرِ زمین؟ مقنّی است بچه ام. کارش چاه کنی است.

دورخیزهای مرد برای سخن گفتن و توضیح دادن، با سخنانِ پراکنده ی زن بی سرانجام می ماند. مرد، سر آخر برآشفت و با دلخوری رو به من اما با زنش گفت: نمی گذارد حرفم را بزنم. زن که اخلاق شوهرش را می دانست، فرو کشید. مرد جولان گرفت و گفت: ما اهل بروجردیم. اهل روستای جهان آباد. من و پسرم کارمان چاه کنی است. سیزده ماه پیش این بچه را از روستایمان برداشتند و بردند و پنج ماه ما را بی خبر گذاشتند. کی بُرد؟ سپاه. از کجا فهمیدی سپاه برده؟

مرد نفسی کشید و گفت: ما از کار برگشته بودیم به روستایمان. پسرم گفت بروم یک بستنی بخورم. یک ساعت نگذشته بود که خبر آوردند چه نشسته ای پسرت را بردند. کجا بردند؟ نمی دانیم. چند نفر بودند؟ هشت نفر. ای خدا اینها با یک جوانِ چاه کنِ بی سواد روستایی چکار دارند؟ حالا من چه خاکی به سرکنم کجا بروم؟ شب که شد ده نفر ریختند به خانه ی ما تا چیزی اگر پیدا کردند ببرند. من سه نفر از این ده نفر را بعدها که می رفتم داخل سپاهِ بروجرد شناختمشان. بعدِ پنج ماه به پسرم اجازه دادند زنگ بزند. بعدش ما فهمیدیم اینجا در بند ” دو الفِ” سپاه است.

مرد با صدایی خسته و خراش خورده گفت: من در این سیزده ماهی که پسرم را آورده اند اینجا، تنها نوزده روز توانسته ام کار بکنم. مابقی اش را آواره بوده ام توی دادسرا و دادگاه و سپاه و اطلاعات و پاسگاه. آواره بوده ام بین روستا و بروجرد و تهران. تا مرد رفت که نفس عمیق دیگری بکشد، زن فرصتی یافت و گفت: دستمان هم خالی است بدبختی. دیشب در راه آهن خوابیدیم. مرد، رشته یِ همین تهی بودنِ دست را گرفت و کشید و گفت: من خودم که می آیم تهران یک راست می روم مرقد امام. یا راه آهن می خوابم یا مرقد امام. مسافرخانه و هتل که در وُسعِ ما نیست. و رو به زن گفت: تا حالا به زنم هم نگفته ام اما یک بار که رفته بودم مرقد امام، صبح که پاشدم دیدم جیبم را زده اند. زن با تعجب آهی کشید و پرسید: چقدر؟ مرد گفت: صد و پنجاه تومن. زن گفت: چکار کردی پس؟ مرد به زبان لُری در آمد که: چکار می کردم؟ زنگ زدم به قاسم صد تومن کارت به کارت کرد توانستم بیایم ملاقات و برگردم.

پیرمرد سری تکان داد و گفت: ماها آدم های زیرِ زمین هستیم. بیا قیافه ی من و پسرم را وقتی از ته چاه از توی گِل و شُل بیرون می آییم تماشا کن. مادر تحمل نکرد و گفت: پسر من یک شب هم از خانه بیرون نبوده بی اجازه و بی خبر. پدر گفت: این بچه از دوازده سالگی با من آمده تهِ چاه. ماها چون بیمه نیستیم، چاهی اگر می کنیم، کارگرِ روز مزدمان را بالا بکار می گیریم و خودمان می رویم تهِ چاه. تا اگر اتفاقی افتاد برای ما باشد نه برای آن کارگر بی نوا.

پدر گفت: به پسرِ من گفته اند تو سیاسی هستی. پسری که تا دویِ راهنمایی درس خوانده و یک صفحه نامه اگر بنویسد بیست تا غلط ازش می گیری، یا اگر فارسی صحبت کند، چون بفارسی مسلط نیست، چهل تا کلمه ی لکی توش بکار می برد، کجا می تواند سیاسی باشد؟ رو به مادر پرسیدم: زن و بچه دارد؟ تا مادر آمد بگوید نه، مرد گفت: دستمان خالی است نتوانسته ایم زن بگیریم برایش. مادر دست های زبرش را نشانم داد و گفت: پولی که با این دست در می آید، در راه خلاف خرج نمی شود. مادر آلزایمر داشت. گاه به گاه رشته ی کلام از دستش بدر می رفت و خطاهایش را پدر اصلاح می کرد.

چهار: به محلِ قدم زدنِ خود باز رفتم و در راه به خود گفتم: ببین چه تعداد از زندانیان بی نام و نشان تهرانی و شهرستانی را بی آنکه صدایشان بجایی رسیده باشد، در این دخمه ها از پا در آورده اند. و به خود نهیب زدم: آهای محمد نوری زاد، همه ی فریاد ها و نوشته ها و پایداری ها و پیگیری های تو یک طرف، انعکاس و انتشار صدای این بی نشانان یک طرف. نمی دانم چرا به یادِ ” شِلِر” افتادم. آن دختر روستاییِ کرمانشاهی که پنج ماه، بی نشان در همین زندان اوین متلاشی اش کرده بودند. یک سال بعد از آزادیِ مشروطش، وقتی به پدرِ شلر زنگ می زنند که دخترت را برگردان به زندانِ اوین، دختر، به ضرب گلوله ی تفنگِ شکاریِ پدر بزرگ، به زندگی اش خاتمه می دهد و تلخیِ مرگ را به تلخیِ زندان و همنشینی با هیولاهای اطلاعات و سپاه ترجیح می دهد.

پنج: اطلاعاتی ها و سپاهی ها و کارکنان زندان اوین، با اتومبیل هایشان به داخل می رفتند و از داخل بدر می آمدند. همگی زیر چشمی به سر و وضع من نگاه می کردند و من با بالا بردنِ دست و این که: خوبید؟ حالشان را می پرسیدم. آنان نیز با تکان نامحسوسِ سر یا بی همان تکانِ نامحسوسِ سر پاسخ مرا می دادند و می رفتند.

شش: یک اتومبیل کلانتری آمد با چند سرباز. یکی که لباس شخصی به تن داشت، با گوشیِ تلفن همراهش فیلم می گرفت. آمدند و در کنار من توقف کردند. آن که فیلم می گرفت، پیاده شد و گوشی اش را به سربازی داد و به او گفت: فیلم بگیر. و خودش به سمت من آمد و گفت: برویم داخل. کجا؟ داخل دادسرا. به چه منظور؟ چیزی نیست، می خواهیم با هم صحبت کنیم. خب برویم. در داخل دادسرا، درهمان ابتدای ورودی، سرهنگ جوانی منتظرِ من بود. یعنی همانجا که مراجعین تلفن ها و کیف های خود را به سربازی تحویل می دهند و خود از گذرگاهی حساس رد می شوند. این سرهنگ آنقدر جوان بود و آنقدر قپه های روی دوشش بزرگ نبود که من دو بار وی را جناب سرگرد خطاب کردم و او دو بار خطای مرا اصلاح کرد: سرهنگ!

هفت: سرهنگِ جوان، کلاهی به سر داشت و لباسی تر و تمیز برتن. چهره اش سفید و روشن بود. مرا به اسم خطاب کرد و داستانِ حضورم را پرسید. این داستانِ هزار باره را برای وی گفتم. خلاصه این که سپاه اموال مرا برده و نمی دهد. اینها را آرام و مؤدبانه گفتم. وی نیز آرام و مؤدبانه پرسید: چرا از مجاریِ قانونی پیگیری نمی کنید؟ به ساختمان دادسرا اشاره کردم و گفتم: یکی از مجاریِ قانونی همینجا. چند بار به اینجا، به قاضی اجرای احکام اینجا، به سرپرست اینجا، نوشته باشم و گفته باشم خوب است؟ سرهنگ که برای ترساندنِ من و منصرف کردن من از حضور در آنجا آمده بود، گفت: هرچه که باشد، حضور شما اینجا غیر قانونی است. و به تن پوشم نیز اشاره کرد. گفتم: بی قانونی را از سپاه و سیستم قضایی بپرسید. کارِ من قانونی باشد یا نباشد من اینجا هستم تا اموالم را پس بگیرم. گفت: شما نمی توانید اینجا باشید. گفتم: اما هستم و خواهم بود.

از اینجا به بعد، قاطعیت و استحکام صدای سرهنگ به وادیِ تحکمِ نظامی در افتاد. به کنایه گفت: عبدالمالک ریگی را با آنهمه آدمی که کشته بود و با آنهمه ید و بیضائی که داشت، نشاندند داخل هواپیمایی که به خیال خودش می رفت آمریکا. و به اوباما و پدرسوختگی هایش نیز پرداخت: سرویس های امنیتی صبح به صبح یاد داشتی روی میزش می گذارند که نمی فهمد این یاد داشت ها از کجا آمده! گفتم: شما اجازه ندارید مرا با عبد المالک ریگی مقایسه کنید. و گفتم: من اینجا هستم تا اموالم را پس بگیرم. گفت: ما اجازه نمی دهیم. گفتم: مگر این که بزنید و خونین و مالینم کنید. گفت: چه کسی خواسته خونین و مالینت کند؟ ما کارِ خودمان را بلدیم. گفتم: بله، من در این که شما در کار خود حرفه ای هستید شکی ندارم. شما زدید و ستار بهشتی را کشتید و قاتلش را رهاندید. ظاهراً از باب عادت، یکی دو بار سرانگشتانم را بر سینه ی سرهنگ نشانده بودم که گفت: به من دست نزن. و من مراقبت کردم که این عادت تکرار نشود.

سرهنگِ جوان باید پای خود را به یک جوری از خون ستار بهشتی بدر می بُرد. عصبانیتش اما او را در خونِ ستار غوطه ور کرد. با صدایی بلند و غیرت مندانه گفت: کسی را که در وبلاگش به رهبر معظم انقلاب توهین کند، باید زد و کشت. این سخنِ سرهنگ مرا بر آشفت. او چگونه در لباس قانون، و بخاطر یک توهین، حکمِ مرگ کسی را تجویز می کرد؟ با صدایی بلند تر از صدای او داد زدم: خون ستار بهشتی داغ ننگی است بر پیشانی همه تان. بر پیشانی نیروی انتظامی، بر پیشانی دستگاه قضایی، بر پیشانی بیت رهبری. و من، پدر همه ی شماها را در می آورم بخاطر کشتن ستار بهشتی و بخاطر رهانیدنِ قاتلش. این اصطلاحِ ” پدرتان را در می آورم” بر سرهنگ جوان گران آمد. پاک تعادلش را از دست داد و گفت: به پدر من توهین می کنی؟ من پدرم را تازه از دست داده ام. اگر جرآت داری یک بار دیگر اسم پدر مرا به زبان بیاور تا دندانهایت را بریزم توی دهانت. و این جمله را دو سه بار دیگر نیز تکرار کرد. هر چه گفتم: مرا به پدر شما چکار؟ او اما چیزی گیر آورده بود و نمی خواست از تپه ی غیرتی که از آن بالا رفته بود به زیر آید.

سرهنگ جوان حتی کلاهش را در آورد و مشتی به سینه ی من کوفت و آماده ی درگیری شد. به وی گفتم: جناب سرهنگ، شما اجازه ندارید به من مشت بزنید. و گفتم: شما اگر یک هزارم این غیرتی را که به پدرتان دارید – که باید داشته باشید – نسبت به حق مردم می داشتید ایران گلستان شده بود. سرهنگ جوان مشت دیگری به سینه ی من کوفت و گفت: می زنم ببینم چکار می کنی؟ گفتم: شما اجازه ندارید به من مشت بزنید جناب سرهنگ. مشت سوم را محکمتر زد و گفت: می زنم پدرت را هم در می آورم. گفتم: اینجور کارها که هنر نیست، بیا! و سه مشتِ او را با یک مشت پاسخ دادم.

مأمور لباس شخصی و سربازان و مردمی که در سالن انتظار نشسته بودند همه میخِ این نمایشِ تأسف بار و بگو مگوهای مرد سپید پوش و پرچم به دست شده بودند با سرهنگ جوانی که پله پله بر عصبیتش افزوده می شد. مأمور لباس شخصی به میان من و سرهنگ آمد و اجازه نداد کار بالا بگیرد. سرهنگ عربده کشید: من کسی را که به رهبر معظم انقلاب توهین کند، به نظام مقدس اسلامی توهین کند، به نهاد مقدس سپاه توهین کند، جِرش می دهم. و به مأمور لباس شخصی دستور داد: صورتجلسه کنید که این به افسر ارشد نیروی انتظامی در حین انجام وظیفه مشت زده. و به مأمور لباس شخصی دستور داد: به دستش دستبند بزنید.

هشت: مأمور لباس شخصی فرد با تجربه و متینی بود. سرد و گرم چشیده بود. پیش از آمدن به محل، در موردِ من تحقیق کرده بود و چیزهایی از سایت ها و نوشته ها در آورده بود و سابقه ی مرا می دانست. دستبندی در آورد و نشانم داد اما صلاح ندید جلو بیاید. چرا که گفتم: به این سادگی نمی توانید به من دستبند بزنید. مگر این که خونین و مالینم کنید. مأمور لباس شخصی که از نگاه مردم و از کوره در رفتنِ سرهنگ و سخنانِ من در حضور سربازان رنج می برد، ما را به داخلِ سالن انتظار خواند و بنا به خواستِ سرهنگ، سربازی را فرستاد تا به سرپرست دادسرا خبر بدهد که اگر می شود برویم به اتاق سرپرست و همانجا قضایا را پی بگیریم.

درِ اتاقی را در سالن انتظار باز کردند و به من اشاره کردند که برویم داخل. من نرفتم. گفتم: اینجا جور به جور قاضی هست. حکم جلب بیاورید تا بیایم. بگو مگوها بالا گرفت و سرهنگ جوان تا توانست عصبیتش را عریان کرد. شاید نباید می گفتم اما گفتم: ظاهراً به بالا رفتنِ درجه هایت علاقه داری. که گفت: بله، دارم. در این هنگام، یکی از کارکنان ارشد دادسرا آمد و از سرپرست خبر آورد. این که: بروید بیرونِ دادسرا و قضیه را در همان بیرون حل و فصل کنید. تا این را شنیدم خیز برداشتم و از دادسرا زدم بیرون. سرهنگ داد زد و به سربازانش گفت: نگذارید بیرون برود. من اما بیرون رفته بودم.

نه: سرهنگ جوان نیز به ناچار بیرون آمد و شروع کرد به تلفن زدن به هر کجا که می توانست. مأمور لباس شخصی آمد سمت من و گفت: تو نباید رییس کلانتری را پیش سربازهایش اینجور ضایع می کردی. گفتم: این او بود که همه را فدای نظام مقدس اسلامی کرد و حکم قتل مخالفین را درجا صادر کرد. پا در میانی کرد و از من خواست پیش بروم و از دلِ سرهنگ در بیاورم. قبول کردم. جلو رفتم و شنیدم سرهنگ جوان از من در تلفن ” نوری زاده ” اسم می برد. که اصلاح کردم و گفتم: من نوری زاد هستم نه نوری زاده. و دستم را جلو بردم و از این که صدایم بالا رفته پوزش خواستم.

سرهنگ تلفنش را پایین آورد و با کمی تردید دست در دست من نهاد. به وی گفتم: جناب سرهنگ، من هم مثل شما زن و بچه دارم و دوست دارم بی مخاطره در کنار آنان باشم. و سوگند خوردم به این که: من دارم کاری می کنم که شماها جرأت انجامش را ندارید. و گفتم: من به کجی ها و زشتی ها و دزدی ها و نکبت هایی معترضم که اثر انگشت ملاها درتک تک شان مشهود است. و این که: من دارم برای آرامش و آزادی و رشد بچه های خودِ شما تلاش می کنم.

ده: همه رفتند و مأمور لباس شخصی با من ماند. من او را به اشتباه، جناب سروان خطاب می کردم که اصلاح کرد به: سرگرد. جناب سرگرد از هر دری با من سخن گفت و سر آخرپرسید: تا کی اینجا هستی؟ گفتم: تا نیم ساعت دیگر. گفت: می شود خواهش کنم بخاطر من کمی زودتر بروی؟

یازده: از شیبِ زندان اوین که پایین می رفتم از خود پرسیدم: چه کسانی می توانند مثل محمد نوری زاد فریاد بزنند و انتقاد کنند و به کوچک و بزرگ این نظام بند کنند و کسی نتواند کاری با آنها داشته باشد؟ و خود پاسخ دادم: دکتر محمد ملکی، نسرین ستوده، گوهر عشقی (مادر ستار بهشتی)، مادر شهید سهراب اعرابی، مادر سعید زینالی ( دانشجویی که پانزده سال است برده اندش و نشانی ای از او به خانواده اش نداده اند)، مادران و پدران شهدا (چه شهدای جنگ چه شهدای کهریزک)، جعفر پناهی، استاد شجریان، سید محمد خاتمی، و دیگرانی که همگی در دو چیز مشترک اند: یا شهرتشان از مرزها بدر رفته و حاکمیت نمی تواند با آنان کاری بکند، یا چیزی برای از دست دادن ندارند.

دوازده: دیروز از همسر جوان کتابی (محسن شجاع) پیامی دریافت کردم که نوشته بود وی – محسن – طیِ تماسی تلفنی از داخلِ زندان گفته: یکی دو روز دیگر به قید وثیقه آزاد می شوم. اتهامش؟ اخلال در نظم عمومی و تبلیغ علیه نظام. دوست داشتم برای این بانوی جوان می نوشتم: دخترم، اینجا سر زمین قوانینِ هردمبیل است. شوهر جوان تو را بی هیچ خطا و گناه به یک چنین خزعبلاتی متهم می کنند و همزمان قاتلان و دزدان صاحب نام را در همین دستگاههای اطلاعاتی و قضایی می رهانند بی واهمه و بی آنکه ذره ای خجالت بکشند. اما برایش نوشتم: دخترم، صبور باش و سرت را بالا بگیر که محسن اگر پدر و مادر ندارد، حامیِ تنها اما پیگیر و مصممی دارد به اسم محمد نوری زاد.

سیزده: عصر رفتم منزل عبدالفتاح سلطانی که خانواده اش برای وی مجلس یاد بودی پرداخته بودند بسیار پسندیده. این وکیل مبرّز و پاکدست و با سواد و شجاع، اکنون در زندان است و باید سالها نیز در زندان بماند. در آن مجلسِ خانگی، خیلی ها آمده بودند. عده ای چون همسرعبدالفتاح سلطانی، دکترمحمد ملکی، نرگس محمدی، نسرین ستوده، مهدیه گلرو، مادرِ شهید سهراب اعرابی، همسرِ یکی از دراویشِ زندانی، مادرِ یکی از هم بندی های جوان آقای سلطانی، یکی از دانشجویان ستاره دار و اخراجی، یکی از موکلین بهاییِ آقای سلطانی، و چند نفر از همکاران وی سخن گفتند. من نیز البته. به شرطِ بقا فیلم صحبت این عزیزان را منتشر می کنم.

محمد نوری زاد
بیستم شهریور نود و سه