سه شنبه بیست و یک مرداد – روز یکصد و یکم

یک: روی نیمکتی که نزدیک به درِ اصلی سفارت سابق آمریکا کار گذاشته اند، جوان ریش حنایی و مرد نسبتاً تنومندی که بقول قدیمی ها چوب خطِ عمرش چهل و هفت هشت تا چاقو خورده بود و همو ته ریشی به صورت داشت و پیراهنی آستین کوتاه به تن ، چشم به راه من بودند. مرد چوب خطی دست داد و ابراز محبت کرد و گفت: می خواهم از مرحله ی پوشیدنِ تن پوش فیلم بگیرم. و اجازه گرفت: با اجازه البته. چه ایرادی داشت؟ من پوشیدم و او فیلم گرفت. با چند تا عکس دو نفره توسط دوستی که هم سن و سال خودش بود و نمی دانم از کجا پیدایش شد.

باور کنید من همه را همان گونه که خود را به من معرفی می کنند باور می کنم و به رفتار مشکوکشان هیچ اعتنایی ندارم. چرا؟ چون مرا چیز پنهانی در میان نیست که بخواهم از مأموران امنیتی مخفی اش کنم. شکر خدا برادران سپاه پاسداران انقلاب اسلامیِ سایبری ریز به ریز مکالمات مرا شنود می کنند قربةً الی الله و من دمِ خروس شنودهایشان را می بینم در نوشته هایی که علیه من می پردازند. سرِ ریش حنایی را بوسیدم و از وی تشکر کردم و پوزش خواستم. وی بخاطر حضور در کنار من توسط یکی از داعشیان بسیجی سرش به دیوار سفارت کوبیده شد چند روز پیش.

دو: دختر جوانی آمد با این تصورِ نخستِ من که دبیرستانی است. ریز نقش بود و ریز قامت. اما دانشگاهی بود. دختری ناز و فهمیده که نه گذاشت و نه برداشت و زد به خالِ این که: شما نمی ترسید آیا؟ گفتم: نه. و مثالی زدم: شما دخترم کلی زحمت می کشید و درس می خوانید تا به دانشگاه بروید. به دانشگاه که می روید برای خود رؤیاهایی می پردازید جور به جور. درست در این میان اگر یکی یا یک دستگاهی بخواهد شما را به بهانه ای از تحصیل محروم کند، دست و پایتان می لرزد. چرا؟ چون یکی پیدا شده و لای چرخ تحصیل و تخصص و لای چرخه ی رؤیاهایتان چوب فرو کرده. اینجاست که اگر با تشر به شما بگوید: حجابت مفتضح است، کوتاه می آیید و می گویید: چشم درستش می کنم. اگر بگوید: با پسرها حرف می زنی و می خندی غش غش، عذر می خواهی و می گویی دیگر تکرار نمی شود.

به دخترریزنقشم گفتم: در مورد مردان و زنانی که نان آور خانه هستند با کلی نان خور، این جور ترس ها عمیق تر و کاری تر است. ترس از این که به یک اشاره ی دستگاههای امنیتی کارشان را از دست بدهند یا دفتر و شرکت و کارگاهشان پلمب شود و دوستان و همکاران و کارگرانشان متفرق شوند و روزیِ خانواده ها مختل گردد. اینها را به آبرویی اضافه کن که در معرض آسیب قرار می گیرد و فردایی که معلوم نیست چه می شود. و گفتم: من اما از همه ی اینها عبور کرده ام. یعنی خودم پیشاپیش بر همه ی اینها خط کشیده ام. حتی غلیظ ترش را نیز برای خود تصور کرده ام. خیلی غلیظ ترش را. بهتر بگویم: من عواملی را که موجب ترس اند، از خود دور کرده ام. بهمین خاطر نمی ترسم. بله ممکن است یک هفت ترقه زیر پای من بیندازند و من با هر صدای ترقه نیم متر بالا بپرم از ترسی ناخودآگاه، اما این که بخواهم از اطلاعاتی ها و سپاهی ها بترسم که مرا می کشند و می زنند و دودمانم را به باد می دهند، نه از اینجور چیزها نمی ترسم. و گفتم: من وقتی مرگم را در مشت گرفته ام پیشاپیش، از چه بترسم؟

سه: بانویی مانتویی و پنجاه و پنج ساله که عینکی به چشم داشت و با آرامش سخن می گفت، تا پایان حضورم در قدمگاه ماند و تا نپرسیدم سخنی نگفت. این بانو که معلم بوده و کتابداری خوانده، پسرش دانشجوی رشته ی پزشکی است و دخترش که ازدواج کرده ” چاپ” خوانده است در دانشگاه علمی کاربردی. چاپخانه ای کوچک دارند و در این چاپخانه ی کوچک برای شرکت ها برچسب های تبلیغاتی چاپ می کنند و هرازگاهی در تیراژی معدود: کتاب. این بانو و همسر و فرزندانش با نوشته های من دمخورند و همدل. شاید آمده بود همین را بگوید.

چهار: مردی لاغر و شصت ساله که پیراهن آستین کوتاهی به تن داشت و بهمراه همسرِ کلاه به سرش تا پایان حضورم در قدمگاه ماندند، رشته ی سخن را از من گرفت و به جمع بانوان و جوانانی که دور هم بودیم گفت: علت این که مردم ما می دانند چرا ناراضی اند اما نمی دانند چه باید بکنند، این است که به حقوقِ خود واقف نیستند. حاکمیت هم برای این نفهمیدنِ مردم خرج می کند. و گفت: مردمی که ندانند حق و حقوق شان چیست و چه کسانی و چه دستگاههایی مسئول پاسخگویی و پیگیری حق آنان اند، همچنان دستمایه ی سیاست های حاکمیت خواهند ماند. همین که اجازه نمی دهند “ان جی او” ها پا بگیرند یکی از دلایلش می تواند همین باشد. مردم اگر بتوانند به هر بهانه دور هم جمع بشوند و مشکلات صنفی و فکری و خواست های جمعی خود را با هم داد و ستد کنند، هر روز آگاه و آگاه تر می شوند. و این آگاهی همان است که ریشه ی خیلی ها را از بیخ بیرون می کشد.

پنج: مرد جوانی که برای رفتن شتاب داشت و اتفاقی مرا دیده و شناخته بود، جلو آمد و گفت: تنها خواستم بخاطرِ بوسه ای که بر کف پای آن کودک بهایی نشاندید از شما تشکر کنم. و گفت: همه ی کارهای شما یک طرف و این کارتان یک طرف. جالب این که چندی پیش نیز مرد جانبازی که یک پایش را در جبهه جا نهاده بود در خیابان به من برخورد و گفت: این بار اگر خواستی به پای بوسی کودکی بروی که از این نظام ظلم دیده، چه بهایی چه مسیحی چه یهودی چه با دین و چه بی دین ، مرا و زخم پای مرا و پنج سال سابقه ی جبهه ی مرا نیز با خودت ببر.

شش: یک بسیجی با کلی نقشه آمده بود که باب بحثی بیهوده را وا کند. با تبسمی که به لب داشت و با صدایی که بی دلیل بلند بود گفت: آقای نوری زاد یک سئوال. چرا شما را نمی گیرند؟ به صورتِ وی لبخند زدم و گفتم: من همین امروز به این پرسش شما پاسخ داده ام. به صفحه ی من در فیس بوک مراجعه کنید. با این سخن، نقشه ی دوست بسیجی ما بهم ریخت. رفت به گوشه ای تا بهانه ای دیگر پیدا کند و جلو بیاید. یکی از آن میان داد زد: آقای نوری زاد نظر شما در باره ی آخوندها چیست؟ رو به جمع گفتم: هرکسی از یک راه نان می خورد. آخوندها هم ازراه دین نان می خورند. همو پرسید: آیا خودِ دین این اجازه را به آنها داده؟ گفتم: تا جایی که من می دانم هرگز. یعنی هیچ پیامبری نبوده که بخاطر ارشاد مردم از آنان پولی بگیرد. تازه پیامبران در راه پرفراز و نشیبِ ارشاد مردم کتک می خوردند و زخمی می شدند و حتی کشته می شدند و دودمانشان به باد می رفت. با این همه هرگز از مردم چیزی نخواستند. گفتم: آخوندهای ما اما از مردم ارتزاق می کنند. و کاش اینگونه نبود. کاش.

و گفتم: اما داستانِ ارتزاقِ تاریخیِ آخوندها از مردم درسالهای پس از انقلاب معکوس شده. یعنی بعد از انقلاب، قضیه بصورت کلی جابجا شده است. آخوندی که هماره دستش پیش مردم دراز بود، پس از انقلاب به گنج های بی صاحب مردم دست یافت. حالا این آخوندهای حاکمیت هستند که انگار از ارث پدری شان بر می دارند و قسمتی اش را در کاسه ی گدایی مردم می اندازند. و گفتم: راز فلاکت های ملی و بین المللی ما در همین است شاید. چرا آبروی جهانی ما فرو ریخته؟ تا این را گفتم، مرد شصت و پنج ساله ی ریش سفیدی به اعتراض درآمد و گفت: کجا آبروی ما رفته؟ گفتم: نرفته؟ گفت: نه که نرفته. گفتم: طبق آمار جهانی ما در پایین ترن بخش جدول آبروداران جهانیم.

محکم گفت: این آمار را با مقیاس های خودشان پرداخته اند. گفتم: آمارها بکنار، این همه زن و دختری که به فاحشگی برده می شوند، این همه دزدی و این همه رشوه و این همه بیکاری و این همه سرداران دزد و اسکله های قاچاق و این همه ذلتی که در نظام هویتیِ این مردم پدید آمده چه می شود؟ تیز گفت: خود شما تا همین چند سال پیش جیره خور همین ها بودی یا نبودی؟ گفتم: بودم بله بودم. پیروز مندانه گفت: هان، حالاچی شده که آخوند شد بد سپاهی شد بد رهبر شد بد؟ گفتم: من آن زمان ابله و کور بودم. واقعیت ها را می دیدم و انکارشان می کردم. پیروزی اش صد چندان شد و گفت: من دنبال همین بودم. از کجا معلوم همین حالا هم نباشی؟

گفتم: احتمالش هست. و پرسیدم: خود شما چه؟ گفت: من دو سال است که متولد شده ام. پرسیدم: یعنی قبلاً جور دیگری بودید؟ گفت: بله، دو سال است که چشمانم وا شده. گفتم: نظرت در باره ی رهبر چیست؟ گفت: جانم را فدایش می کنم. پرسیدم: این جان فدایی شما محصول همین دو سال اخیر است؟ گفت: نه من از همان اول فدایی رهبر بودم. این مرد بلافاصله سخن از دزدی های من گفت و پول بالا کشیدن های من. قرار شد فردا ( امروز) مدارک دزدی ها و پول های بالا کشیده را بیاورد. چندی پیش نیز یک بسیجی که اصرار داشت منِ نوری زاد هیچگاه در جبهه نبوده ام، قرار شد برود و تحقیق کند و اگر دید بله بوده ام فردایش بیاید برای پوزشخواهی. که رفت و دیگر نیامد.

هفت: مرد ریش سفید اصرار به این داشت که من از بی بی سی و جاهای دیگر پول می گیرم. عده ای از حاضرین مرد ریش سفید را دوره کردند و بحث شان بالا گرفت با وی. این بحث با ریش سفید تا اواخر حضورم در قدمگاه با فاصله ی کمی از من و اطرافیانم ادامه داشت. یکی از جوانان با اشاره به تابلوی ” تقریب مذاهب” آن سوی خیابان گفت: مشکل که یکی دو تا نیست. سالی چقدر اینها بودجه داشته باشند خوبست؟ بگو یک نفر را اینها توانسته باشند به شیعه نزدیک کنند. گفتم: اینجا در اصل تخریب مذاهب است نه تقریب مذاهب. مرد جوانی که پیراهنی آبی رنگ به تن داشت و صورتی روشن، پرسید: به گمان شما نخست مردم باید اصلاح شوند تا جامعه اصلاح شود یا مسئولان؟ و گفت: شما اغلب، مسئولان را مورد خطاب قرار می دهید در صورتی که ما مردم هم مقصریم. درجایی که نه پلیسی هست نه ناظری، دزدی می کنیم خلاف می کنیم و خسارت ببار می آوریم. اینها که ربطی به مسئولان ندارد.

به وی گفتم: مسئولان نادرست، مردم را به نادرستی تحریص و تحریک می کنند. و منِ نوری زاد می گویم: اگر مسئولان درست باشند، می توانند دزدان را مهار و خطاکاران را به راه آورند. گرچه این دلیل نمی شود که اصلاح مردم در این گردونه نقشی نداشته باشد. گفتم: بطور مثال، هیچ راننده ای در ایران کمر بند نمی بست. اما پلیس نظارت کرد و خواست و اصرار ورزید و اکنون همه ی رانندگان کمر بند می بندند حتی رانندگان خطا کار.

هشت: مردی که پنجاه شصت سالی ازعمرش گذشته بود و پیراهنی رنگین به تن داشت و صورتی عرق کرده اما خواستنی، با هیجان از من پرسید: به نظر شما آینده ی ایران چه می شود؟ این پرسشی است که بسیاری با من در میان می گذارند. مردم نگران آینده اند. می خواهند بدانند کی خلاص می شوند از این مهلکه ای که هردم به بیخ گلویشان تیغ می نهد. خودش گفت: بسیاری از فرصت های زیستیِ ما دارد از کف می رود آقای نوری زاد. طبیعت و محیط زیست ما، سرمایه های پولی و انسانیِ ما، علم ما، فلسفه ی ما، با این حساب آینده ی ایران آینده ی ما چه می شود؟

گفتم: دوست گرامی، آخوندها آمده اند که نروند. و تا آخوند در این سرزمین بر سرکار است، وضع ما بدتر می شود که بهتر نمی شود. چرا؟ چون حاج آقا یک منبر می رود و در نیم ساعت منبرش آمریکا و منطقه و حساسیت های اقتصادی و سیاسی را بهم می دوزد و اسم این سخنرانی اش را می گذارد تحلیل سیاسی و دکترین اداره ی جهان. وحال آنکه سیاست یک علم است و شما باید چهار سال بخوانی تا بشوی کارشناس. دوسال بعدش بشوی کارشناس ارشد و بعد از دوسه سال مدرک دکتری بگیری در علم سیاست. گفتم: حاج آقا اما همه ی این سالهای پر مرارتِ علمی را در همان نیم ساعت منبرش بصورت جهشی طی می کند و توصیه های علمی و کارشناسیِ هزار فرد متخصص و تحصیل کرده را به هیچ می گیرد و اساساً کلید تصمیم گیری ها چون در دست وی است لاجرم کارها به سمتی سو می گیرد که وی می خواهد و نه کارفهمان.

گفتم: تنها راه برون رفت از زیر آواری که بر سر ما خراب شده، این است که ما با فرا بردن آگاهی، خود را و خواسته های خود را بر نظام آخوندیِ حاکم بر ایران تحمیل کنیم. یعنی آنقدر هزینه ی جهالت های جاری را به رخ بکشیم که آخوندها ناگزیر و کم کم پای پس بکشند و راه برای فعالیت های سندیکایی و حزبی گشوده شود. مردی که پیربود اما دلی جوان داشت پرسید: این آقای روحانی چگونه است؟ گفتم: آقای روحانی از دم و دستگاه بیت رهبری آمده و رییس جمهور شده. انتظار این که وی کاری مغایر خواست رهبر بکار بنند انتظار بی جایی است. و گفتم: از آقای روحانی بقدر وسعش انتظار باید داشت. آقای روحانی هرگز نمی تواند به آقایان مراجع بگوید: آقایان، ما می فهمیم و خیلی از شماها نمی فهمید. وی در صدا و سیما نفوذی ندارد. در دستگاههای تبلیغی و رسانه ای نفوذ چندانی ندارد. در امور بانوان کاری از پیش نمی برد. او حتی اختیار برخی از وزرایش را نیز ندارد که این وزرا دربست توسط رهبر انتخاب شده اند و به وی نیز پاسخگویند. آقای روحانی هنر بکند گندکاری های دوره ی احمدی نژاد را سامان بدهد. پس، ایشان برای یک دوره ی گذار شخصیت مطلوبی است. تنها برای دوره ی گذار. وگرنه وی فرسنگ ها با آنچه که باید باشد فاصله دارد.

نه: مردی که از سوئد آمده و دو سه روز پیش در همینجا به دیدنم آمده بود، خود را به من رساند و دست داد و از خود گفت که بیست سال از ایران دور بوده و چه سالهای تلخی در ایران و در خارج گذرانده بخاطر چیزهایی که ایرانیان مستحقش نبوده اند و نیستند هرگز. گفت: پیش از برگشتن یک بار دیگر هم به دیدن شما می آیم. مردی که چهره ای کاملاً حزب اللهی داشت و شبیه این پدران شهیدی بود که تلویزیون نشان می دهد با ریش و تسبیح و جای مهر بر پیشانی، اجتماع مردم را کنار زد و راهی گشود و پیش آمد و گفت: از این نامه هایی که برای رهبر می نویسی لذت می برم. تشکر. دوستی آمد و گفت: از کانادا به ایران آمده ام و خواهان یکی از تابلوهای شما هستم. رفت که روزی دیگر باز آید. گفت: مقداری لوازم نقاشی برای شما آورده ام.

ده: یک جوان ترکه ای و لاغر جلو آمد و پرسید: از شوخی گذشته چرا شما را نمی گیرند؟ پیرمردی که لاغر بود و عرق کرده و تا اینجا سکوت کرده بود و صحبت ها را می شنید ورصد می کرد، جلو آمد و رو کرد به من و جواب آن جوان ترکه ای را داد: ما بخاطر این که همه چیز را با خودمان می سنجیم و خودمان را شاخص و شاقول تصور می کنیم، دیگران را نیز با همین شاخص و شاقول ارزیابی می کنیم. ما خودمان چون می ترسیم، نترسیدن یکی برایمان عجیب می شود. ما خودمان چون از مرگ و زندان و اعدام می ترسیم، از یکی که از اینها نمی ترسد تعجب می کنیم. و گفت: من هروقت به این سئوال بر می خورم که عده ای از شما می پرسند شما را چرا نمی گیرند، به این فکر می کنم که پرسش کننده با این طرح این سئوال، مفری می جوید برای آرامش وجدانِ نا آرامش که این وجدان به او گزک می زند که تو هم کاری بکن.

پیرمرد گفت: آقای نوری زاد نمی گویم همه اما خیلی ها که این سئوال را از شما می پرسند وجدان درد گرفته اند و با مشکوک خواندن شما خیال خودشان را راحت می کنند. به وی گفتم: البته پرسیدن حق همه است و ما نیز باید پاسخ بدهیم. گرفتاری من در این است که من بارها بقدر مقدور به این پرسش و پرسش هایی از این دست پاسخ گفته ام اما بله عده ای به جا انداختن این پرسش اصرار دارند. و به شوخی گفتم: چه مشکوک پرکاری! من اگر جای جمهوری اسلامی بودم، با نگاه به کارنکردن ها و از زیرکار در رفتن های اطرافیان، قد و بالای این آدم پرکار وخستگی ناپذیر را طلا می گرفتم نه این که دم به ساعت، برای خود و خانواده اش مزاحمت فراهم کنم و هیچ مفری برای فعالیتِ معیشتی و کارکردنش باقی نگذارم و ممنوع الخروجش کنم و اموالش را بالا بکشم و یک سال و نیم زندانی اش کنم و درزندان بزنمش و به خودش و ناموسش فحش های رکیک ببارم.

یازده: یک جوان خوش روی و ریز نقش و باسواد جلو آمد و گفت: نوبت من است. وی از جامعه ی روشنفکران نا امید بود. وقتی از وی خواستم که روشنفکر را تعریف کند گفت: کسی که از جامعه اش کمی جلوتر باشد و چیزهایی را ببنید که دیگران نمی بینند یا نمی خواهند ببینند. گفت: من بی اعتمادم به اینها چرا که یکی به نعل می زنند یکی به میخ. مثل کی؟ مثل آقای صادق زیباکلام. که نه معلوم است این طرفی است نه آنطرفی. گفتم: این فضای مسموم و ناجور است که یک روشنفکر را مجبور می کند برای گشودن فضا گاه باج هایی به حاکمیت بدهد. وگرنه من اگر بجای شما بودم به کل سخنان خوب ایشان اعتنا می بستم و سخنان نادرست وی را ندیده و نشنیده می گرفتم.

این جوان گفت: من از افرادی چون بازرگان نیز دلخورم. گرچه بازرگان و اطرافیانش را ندیده ام اما اینها می توانستند کاری بکنند که امروزِ ما اینگونه نباشد. اینها دست همکاری به نظام دادند، هم خودشان تباه شدند وهم مردم. گفتم: پسرم وقتی سیل می آید این کمال حماقت است که شما با هر زوری که داری رخ به رخ سیل بایستی. باید فرار کنی و به موازات سیل و حتی جلوتر از آن پیش بروی و نرم نرم راه سیل را کج کنی که به خانه های و کارخانه های پایین دست آسیبی نرساند. گفتم: به گمان من بازرگان همین کار را کرد. وی دو راه پیش پایش بود. یا سکوت محض و انزوا، یا همکاری و همدلی. وی اما راه سومی برگزید که مختص خودش بود. همان همراهی به امید تغییر مسیرِ آن سیلی که کف به لب می روفت و پیش می آمد و به هیچ تنابنده ای رحم نمی کرد. بازرگان این راه سوم را برگزید. راهی که رفت و نتیجه اش را دیدیم و دید.

دوازده: دوست قدیمی ام و جوان کتابی نیز آمدند. با ریش حنایی شدند سه تا. حضور اینان برای من بسیار ارزشمند است. نه از این روی که در اطرافم هستند و مراقب من اند گاهی. نخیر، بل از این روی که احساس می کنم چند نفری بی هیچ انتظار و بی هیچ چشمداشتی نه یک بار که بارها به دیدن من می آیند. به دیدن کسی که دیدنش سودی برایشان که ندارد بل آسیب ها و محدودیت های احتمالی نیز در کمین شان است. یک جوان از من پرسید: روح قوانین آینده ی ایران برگرفته از چه باشد خوب است؟ گفتم: فطرت. یعنی هر آنچیزی که در همه ی ابناء بشر مشترک است. دروغ نگفتن. راستی پیشه کردن. بر سرِ کار بودنِ شایستگان. برکنار کردن ناراستان و کج دستان. به حقوق هم احترام گذاردن. کرامت انسانی. آزاد گذاردن مردم در انتخاب هایشان بی آنکه این انتخاب ها مزاحمتی برای دیگران داشته باشد. بقول انگلیسی ها: آزادی مشت تو آنجا تمام می شود که نوک بینی من شروع می شود. جدا کردن مقولات دینی و درونی از کشور داری. احترام به جمع. به قوه ی عاقله ی جمع. به بلا منازع بودن قانون و نفوذ ناپذیری اش. برچیده شدن بساط افرادی که به عقل تمکین نمی کنند و مشتاق رواج جهالت اند.

سیزده: یک خانم پرسید: اگر نظام فاسد است، سهم نادانی مردم چه می شود؟ تا آمدم پاسخ بگویم دیگران پیشی گرفتند. بحث بالا گرفت. کپه ای دیگر تشکیل شد. در قدمگاه سه مجموعه در حال بحث و تبادل نظر بودیم. و چه خوب. این کپه های مجادله، نشان از این دارد که مردم پرسش های بی پاسخ فراوان دارند و کسی اعتنایی بدان نمی کند. می گویم: مردمی که پرسش دارند، زنده اند. مردمان مرده مردمان بی پرسش اند که به هرچه پیش شان بگذارند راضی اند. مردمان بی پرسش، خمیرند. در دست حاکمیتی که به دلخواه شکل شان می دهد. توریست ها می آمدند و با کنجکاوی به جمع ما می نگریستند و برخی عکس می گرفتند از من و تن پوشم. برادر مسیح علی نژاد نیز آمد سلامی داد و چند کتاب به من داد و رفت. کتابی برای خودم نماند.

چهارده: یک مرد جوان که تی شرت تیره ی آستین کوتاهی به تن و قامتی کوتاه داشت و از پرسیدن سیر نمی شد و بیش از دیگران پرسید و باز همچنان می پرسید، در آمد که: شما برای اموالتان اینجا نیستید. بل به بهانه ی اموالتان به یک اعتراض مدنی روی آورده اید. و گفت: مردم را از نظر دور مدارید که پنجاه درصد مفاسد ما از مردمی است که مشتاق مفسده اند و دریک جامعه ی سالم می میرند. یک جوان بسیجیِ دبیرستانی نیز در جمع ما بود با چهره ای بسیار زیبا وریشِ کم جانی که بر صورتش روییده بود. او پیشرفت جاهایی مثل دوبی را نتیجه ی استعماری بودن آنجاها می دانست. یک جوان دیگر از شبعون بی مخ های بسیجی گفت که سخنرانی آقای خاتمی در روز عاشورا را در جماران بهم زدند. پرسشش این بود که اینها از کجا رهبری می شوند. گفتم: از بیت رهبری.

پانزده: کامله مردی که چهره ای بسیار سینمایی و فتوژن داشت و بخشی از موهای سرش عقب نشینی کرده بود پرسید: چرا در این سالها حاکمیت به یک عفو عمومی تن نسپرده؟ گفتم: در عفو عمومی، حاکمیت باید خطای خود را نیز بپذیرد و در ردیف مردم و شانه به شانه ی مردم قرار گیرد و تن به مصالحه و همه پرسی نیز بسپرد. گیرِ کار در این است که حاکمیتِ ما خود را مبرّا از خطا می داند و همه پرسی یعنی مرگ برای وی. یک جوان شروع کرد به توهین کردن به حاکمیت. مرد فتوژنی در آمد که: توهین نکن جوان. ما هیچگاه با توهین به دیگران بجایی نمی رسیم. و کلی صحبت کرد از: با ادب بودن. و چه کیفی کردم من از صحبت های این مرد فتوژنی.

شانزده: جوانی لاغر و زرد پوش از لواسان به دیدن من آمده بود. اصرار به این داشت که مردم ما باید کتاب قلعه ی حیوانات جورج اورول را بخوانند که انطباق عجیبی با جامعه ی امروز ما دارد. جوان دیگری گفت: این کتاب خیلی قدیمی است باید وِرژنِ جدیدی از قلعه ی حیوانات برای ایرانِ امروز نوشته شود. یک جوان قد بلند ریش پرفسوری در آمد که: آقای نوری زاد شما را بخدا تا می توانید بنویسید. ایدئولوژیک هم بنویسید. و گفت: من اقتصاد خوانده ام و یک ماهی هم دراوین زندانی بوده ام و ساعت ها با نیایش های شما گریسته ام. گفت: کشور ما بی آنکه زیرساخت هایش درست باشد دربست دارد به کام سرمایه داری فرو می شود. ما داریم سگهای آدم های پولدار می شویم. سرمایه داران ایران هیچ ارزشی برای فرهنگ ما قائل نیستند و با سرعت دارند ما را به سمت نابودیِ هویتی می برند. از وی پرسیدم: شما بجای سرمایه داری چه راه و رسمی را پیشنهاد می کنید؟ گفت: ما باید به سمت دولتِ رفاه برویم. گفتم: این دولتِ رفاهِ مورد نظر شما خیلی چاق نخواهد شد و مثلِ شورویِ سابق؟

هفده: مردی که قدی نسبتاً بلند داشت و لاغر بود و بوی سیگار با کلماتش می آمیخت به من گفت: شما چرا تکلیف تان را با مذهب روشن نمی کنید؟ چرا دین را توجیه می کنید؟ چرا نماد مبارزه با دین نمی شوید؟ ادیان سامی برای بشر هیچ نداشته اند و هرچه هم که داشته اند جز به فلاکت بشر منتهی نشده. گفت: ما فرهنگِ غنیِ نیاکانمان را وا نهاده ایم و چسبیده ایم به چیزی که هم جنس روح و روانِ ما نیست. وقتی با وی دست دادم و گفتم: درود برشما، صمیمانه گفت: “درود” برای روبرو شدن است و “بدرود” برای دل کندن و رفتن و دور شدن. و جوری این درود و بدرود را برای من وا شکافت که دانستم به زبان پهلوی و اوستا آگاهی کامل دارد.

هجده: تن پوشم را در آورده بودم. یک جوانِ گِرد صورت با من همقدم شد و راجع به جدایی دین از سیاست پرسید و از شیطان پرستان که من گفته بودم محترم اند. گفتم: ما اگر به درون افراد کاری نداشته باشیم بهتر می توانیم آنان را به تمکین قوانین مدنی ترغیب کنیم. و این، یک امر تجربه شده است در جهان و جواب داده کاملاً. خانمی چاق و مانتویی آمد و گفت: می خواهم از شما عکس بگیرم. گرفت. گفت: می خواهم از کارت شناساییِ شما هم عکس بگیرم. و برای این دومی بسیار اصرار کرد. گفتم: شما کارت شناسایی خود را می دهید که من عکس بگیرم ازش ؟ باز اصرار که من می خواهم از کارت شناساییِ شما عکس بگیرم و در وبلاگم منتشر کنم. گفتم: همان عکسی را که گرفتید کفایت می کند برای شناساییِ محمد نوری زاد. عجبا که پلیس نیامد امروز و بسیجی ها و لباس شخصی ها برای پراکندن مردم. و چه خوب. این مردم خودشان می توانند خود را اداره کنند. اگر که سر به سرشان نگذارند.

نشانی قدمگاه: خیابان طالقانی – درِ اصلی سفارت سابق آمریکا
زمان حضور: همه روزه از ساعت پنج و نیم تا هفت عصر بجز روزهای پنجشنبه و جمعه و روزهای تعطیل.

محمد نوری زاد
بیست و دوم مرداد نود و سه – تهران