یکشنبه 19 مرداد – روز نود و نهم

یک: با اتوبوس، دِرازای خیابان طالقانی را طی کردم و در ایستگاهِ مترو پیاده شدم. نخستین کسانی که در حوالیِ قدمگاه با من همقدم شدند، یکی بانوی جوانی بود با عینکی آفتابی برچشم که از لواسان آمده بود و زبان فرانسه می خواند در مقطع کارشناسی ارشد، و دیگری پسرجوان سپید پوشِ سپید رویی که ازکرج آمده بود و نمی دانم چرا از کارو بار و میزان تحصیلاتش نپرسیدم هیچ. این دو جوان تا پایان با من ماندند و صبورانه هیاهوها و غوغای مخالفانِ مرا به چشم خود دیدند. نیز آخرین کسانی بودند که از من خداحافظی کردند و رفتند.

این دو جوان، تمثیلی از نسلی بودند که عصاره اش، از نکبت ها و خرافات مذهبی به ستوه آمده و می خواهد روی پایِ خِرَدِ خود بایستد. این دو آمده بودند تا هم به خود و هم به من بگویند: انسان اند و به انسانیت متمایل. پسر، بقول خودش هدر شدنِ سی و شش سال از عمرش را بچشم دیده بود و دختر که کمی جوان تر به نظر می رسید، جوانی اش را به تماشای افقی گذرانده بود که آن افق هرگز در دسترس بدیهی ترین خواسته های انسانی و مدنیِ وی قرار نگرفته بود. این هردو، گرچه بصورت ظاهر می گفتند و می خندیدند و تلاش می کردند شادمانی خود را به رخ بکشند، از درون اما کلافه بودند و فرسوده. ای بدا بر من و کسانی چون من که جوانیِ چند نسل از ناب ترین سرمایه های انسانی این مرز و بوم را آشفتیم و دیوار بلند آرزوهایشان را بر سرشان آوار کردیم و هرگز بدانها فرصت جولان ندادیم و به چشمانشان زل زدیم و تا توانستیم جوانی شان را انکار کردیم.

دو: مهندس که سن و سالی ازش گذشته بود بقول خودش خیلی مقید بوده به رعایتِ موازین شرعی. می گفت: وجوهاتم را سرِ سال دورِ سرِ زن و بچه ام می چرخاندم و می بردم دفتر آیت الله و با دو دستم تقدیمش می کردم و با لمس دست های نرم آیت الله، برکات آسمان و زمین را برای زندگی ام بلوکه می کردم. می گفت: رفیق بودم با آیت الله. جوری که آیت الله مرا به اسم کوچکم صدا می زد با یک “حاج” در ابتدای اسمم و یک ” آقا ” در انتهایش. همین که مهندس رفت تا به جوی پت و پهنی که خیابان را از پیاده رو جدا می کند تف کند، من به جمعی پیوستم که یک به یک و چند به چند می آمدند و در همان حوالی پرسه می زدند. دو نفر در آن میان به کمینِ یک فرصتِ مناسب نشسته بودند تا خودی بنمایانند. یکی از آنها، جوانی بود بیست و چهار پنج ساله با ریشی سیاه برصورت و عینکی دودی بر چشم که دکمه ی پیراهنش را از بیخ بسته بود. دیگری که جوان تر بود و احتمالاً رده ی تشکیلاتی اش پایین تر بود، وردستی می کرد برای جوان دکمه بسته.

سه: بانویی آمد حدوداً پنجاه و دو سه ساله که صورتی آرام و متبسم داشت و قامتی نسبتاً کوتاه. مانتو به تن داشت و حجابش کامل بود. نیز این بانو که استاد بازنشسته ی دانشگاه بود تا پایان ماند. حتی زمانی که من بساط خود برچیدم و رفتم، وی مانده بود و همچنان با سه نفر دیگر بحث می کرد و به آرامی سخن از فلاکتی می گفت که این روزها به خانه ی هریک از ما رسوخ کرده است. می گفت: ده روز از انتخابات سال 88 نگذشته بود که رفتم دانشگاه و از تک تک همکارانم پوزش خواستم. به آنها گفتم که اسلامِ موردِ اعتنای من این نبود که به صحنه آمد. به آنها گفتم: ده روز است که من به مخالفینِ این نظام پیوسته ام و دارم دیوانه می شوم، بمیرم برای کسانی که سی سال مخالف بودند و کسی صدایشان را نشنید. گفت: من این سالها را، خار درچشم و استخوان در گلو گذرانده ام. مریض شده ام. آمده ام از شما بپرسم چرا اینگونه شد و ما باید چه بکنیم؟ گفت: همه ی باورهای من فرو ریخته آقای نوری زاد.

چهار: یکی از جوانان کهریزک آمد و از دستگیری و زندانی شدن سعید شیرزاد – فعال حقوق کودک – گفت. این که در زندان بد جوری شکنجه اش کرده اند و از وی اعتراف گرفته اند و این اعتراف را ضبط نیز کرده اند.

پنج: جوان برازنده ای که دانشجوی دارو سازی بود و پیش از این به قدمگاه اطلاعات نیز آمده بود، دو پرسش داشت. یکی این که: این همه تغییر چگونه در شما پا گرفت؟ و این که چه باید کرد؟ به وی گفتم: تغییر در من، ناگهانی که نبوده. من سالها هم جناج چپ را و هم راست را نقد می کرده ام. منتها غلظتِ جهالتِ من در این بود که در حمایت مفرطم از رهبر، هیچ مفری برای فهم خود قائل نشده بودم. خاصیتِ سال 88 در این بود که یقه ی مرا گرفت و تکانی به من داد که: بفهم! پیش از سال 88، فضا خوف انگیز بود. حوادث سال 88 و سرمایه هایی که مردم برای اعتراضات مدنی خود پرداختند، عرصه را برای جولان فهم مهیا کرد. در آن سال، بخش وسیعی از مردم به صحنه آمده بودند. چیزی که سابقاً سابقه نداشت. فضای مجازی و شبکه های اینترنتی در دسترس قرار گرفتند. انحصار خبر از دست حاکمیت بدر رفت. و در نهایت، فضا برای جولان فهم فراهم تر شد. به راحتی نمی شد سرِ کسی را زیر آب کرد و آب هم از آب تکان نخورَد. وگفتم: شاید اگر حوادث سال 88 نبود، من همچنان معلق بودم. یکی به نعل می زدم یکی به میخ.

شش: مهندس مجالی یافت و داستانش را ادامه داد: یک روز که خمسِ خود را به دست های نرم آیت الله سپردم، مرا در کنار نشاند و پرسید: اوضاعِ کاری شما چطور است حاج حسن آقا؟ گفتم: خوب آقا، یک ساختمان کلنگی را می خرم تخریب می کنم و یکی دوساله می سازم و حداقل صد درصد سود می برم. آیت الله دستی به ریش مبارک برد و این سودِ صد درصد را مزه مزه کرد و رو به من گفت: حاج حسن آقا، یعنی اگر شما یک میلیون هزینه کرده باشی، سرِ سال می شود دو میلیون؟ گفتم: بله. منتها اگر که اوضاع خوب پیش برود و مشکلی و حادثه ای پیش نیاید. آیت الله نه گذاشت و نه برداشت و گفت:شریک نمی خواهی؟ گفتم: تا که باشد. گفت: خود من. گفتم: شما صاحبِ دار و ندار مایید آقا این چه حرفی است. آیت الله گفت: من به شما اعتماد دارم حاج حسن آقا. آنقدر که حاضرم بگویم بچه ها دویست میلیون در اختیار شما بگذارند بی هیچ سند. شما این دویست میلیون را در کار ساختمانی هزینه کن و سرِ سال چهارصد میلیون به ما برگردان، قبول؟ گفتم: به روی چشم. چه شریکی از شما بهتر؟

هفت: مردی لاغروکت و شلواری که یک کیف دستی به دست داشت و لهجه ی اصفهانی در گویش و ته ریشی برچهره، آمد و سلام گفت و دست داد و گفت: من همه ی نوشته ها و صحبت ها و کارهای شما را دنبال می کنم. با شما در خیلی جاها موافقم بجز این بوسیدنِ پای کودک بهایی. در میان مردمی که در اطرافم بودند، رو کردم به بانویی که استاد بازنشسته ی دانشگاه بود و از وی خواستم نظرش را در باره ی کار من بگوید. چه مخالف و چه موافق. بانو رو به مرد اصفهانی کرد و گفت: من و شما چرا شیعه ایم؟ صرفاً بخاطر این که در خانواده ای شیعه به دنیا آمده ایم. شما آمار بگیر و از همه ی شیعیان جهان بپرسید: چرا شیعه اند؟ نود و نه درصدشان می گویند: بخاطر این که پدران و مادرانمان شیعه بوده اند. یعنی جوابی می دهند که جاهلان در به پیامبران می گفتند. و گفت: این کودک چهارساله هنوز به سنی نرسیده که بهایی باشد یا نباشد. بوسیدن پای این کودک چهارساله، که هم پدرش در زندان است و هم مادرش، بوسیدن پای انسانیت است نه بهاییت.
دراین هنگام بانویی چادری که او نیز اهل اصفهانی است و یک بار به قدمگاه اطلاعات نیز آمده بود سر رسید و به جمع ما پیوست. وی را به حاضرین معرفی کردم: این بانو، اصفهانی است و از خانواده ی شهدا. اجازه بدهید این پرسش را از ایشان نیز بپرسیم. و داستانِ پرسش مرد اصفهانی را با وی در میان نهادم.

بانوی اصفهانی رو به مرد اصفهانی کرد و گفت: من کودکی ام را در خانه ای گذرانده ام که پدرِ این خانواده هیچ نمی دیده جز اسلام و امام و انقلاب و جنگ. تا جنگ شروع شد، خانه و زندگی را به امان خدا سپرد و همه چیزش را در طَبَقِ جنگ نهاد. برادرم نابغه و دانشجوی برترِ پزشکی بود. رفت جبهه و شهید شد. ما بخاطر جوّی که بود، و بخاطر اعتقادی که داشتیم، گریه نگردیم. و من هنوز عقده گریه های نکرده ام را دارم. حالا می گویم: ایکاش بخاطر اعتقادی که به اسلام و امام و انقلاب و جنگ داشتیم، اعتقاد به انسانیت داشتیم. بوسیدنِ پای کودک بهایی، بوسیدنِ دست انسانیت است. بوسیدنِ پای ادب و خرد است. بوسیدنِ پای نوعدوستی است.

هشت: مهندس که شصت سالگی اش را پشت سر گذارده بود، لبخند تلخی به لب هایش نشاند و گفت: آیت الله یکی از پسرانش را صدا زد و گفت: دویست میلیون از پول شخصیِ مرا به حاج حسن آقا بدهید و سرِ سال چهارصد میلیون از ایشان بگیرید. همانجا چک نوشته شد و من دست بکار شدم. تا خانه ای کلنگی پیدا کنم چند ماهی گذشت و تا خانه ی کلنگی را خراب کنم شش ماهی. هنوز شش ماه از شراکت با آیت الله نگذشته بود که پسران آیت الله آمدند سرِ زمین و گفتند: ما اصل پول و سودش را می خواهیم. گفتم: هنوز که سرِ سال نشده. مضافاً این که من کمی از برنامه عقبم. خودم می آیم و با حضرت آقا صحبت می کنم. پسران آیت الله گفتند: همین که گفتیم. معامله منتفی است. شش ماه گذشته شما باید هم اصل پول را بدهید و هم سود این شش ماه را. چقدر؟ سیصد میلیون. گفتم: من ندارم. گفتند: نداری؟ ما پولت می کنیم. کار بالا گرفت. من عصبانی شدم آنها نیز. من ماندم آنها رفتند. فردایش ماشینی آمد سرِ زمین و چهارنفر از ماشین پیاده شدند. مرا به زور سوار ماشین کردند و بردند. کجا؟ جایی که خدا نصیب گرگ بیابان نکند.

نه: جوان بسیجی که ریشی سیاه به صورت و عینکی دودی به چشم داشت و دکمه ی پیراهنش را از بیخ بسته بود مرا کنار کشاند و به وردستش گفت: عکس ها را نشانِ آقای نوری زاد بده. وردست، سه برگه ای را که در دست داشت، جلوی من گرفت و یک به یک ورق زد. عکس هایی بود از کشتار غزه. جوان ریشو و عینکی که با گوشی تلفنش فیلم می گرفت، پرسید: نظرتان راجع به این عکس ها چیست؟ منظورشان را دانستم. گفتم: این عکس ها ناقص اند. شما باید عکس هایی از کشتار مردم سوریه و عراق و کوبانی و کشتار خلخالی و زندانیان سال 67 را هم به این عکس ها اضافه می فرمودید. جوان ریشو گفت: شما چرا در باره ی این کشتار موضع نگرفتید؟ گفتم: من در راهپیماییِ روز قدس شرکت کردم. همو پرسید: پس چرا بی بی سی شما را در آن راهپیمایی نشان نداد؟ گفتم: به همان دلیل که تلویزیون آقای ضرغامی نشان نداد. گفت: شما در حالی که کشور در بحران همه جانبه است، با این کارهایتان برای بی بی سی و دشمنان انقلاب خوراک تهیه می کنید. گفتم: به آقای ضرغامی و بیت رهبری بگویید فضایی برای من و امثال من بپردازند تا ما با رسانه های بیگانه صحبت نکنیم.

ده: برادرِ خانم مسیح علی نژاد آمد. چند جلد کتاب به دستم داد و گفت: اگر مایل بودید اینها را به دوستانتان بدهید. تلویزیون اسلامیِ ما به دروغ خبری منتشر کرد که عده ای در خارج، به خانم علی نژاد حمله کرده اند و تجاوز. خانم علی نژاد وکیلی گرفت و شکایت نامه ای تنطیم شد برای عرضه به دادگاه های اسلامی. به برادر خانم علی نژاد گفتم: من با وکیل خواهر شما تلفنی صحبت کردم و آمادگی ام را برای حمایت از ایشان اعلام داشتم. برادر گفت: آن شکایت نامه تنظیم شد اما دادگاه آن را نپذیرفت. وی که رفت، کتابها را همانجا بین مردم توزیع کردم.

یازده: جوانی با ذوق و شوق آمد و گفت: دو فیلم کوتاه از آقای هوشنگ میرزایی همین سه شنبه ساعت شش در سالن استاد ناصریِ خانه ی هنرمندان نمایش داده می شود. و پرسید: می آیید؟ به وی گفتم: اتفاقاً من آقای هوشنگ میرزایی را نیک می شناسم و بارها به توانمندی اش آفرین گفته ام. و گفتم: این دو فیلم کوتاه را نیز دیده ام که یکی از یکی دلنشین تر و حساس تر و دیدنی تر است. اولی، به مردی بلوچ می پردازد که به نظر من مسیحِ مردمان بلوچ است. مردی خیّر و فهمیده و مردمدار و مهندس. یعنی بدون این که سوادی داشته باشد، با سنگ های دور ریز کارگاههای سنگبری، مسجدی ساخته بسیار زیبا و دیدنی و با اصول. دومی به رقابت انتخاباتی میان چهار نماینده ی مجلس می پردازد در یکی از شهرهای لرستان. دراین رقابت مضحک و مسخره، طرفداران برقِ رقیب را قطع می کنند و بساط همدیگر را بهم می ریزند. من صحنه هایی از فیلم را به یاد دارم که نمایندگان برای جذب رأیِ مردم، حتی به سرقبرهای فرسوده و تازه می روند و فاتحه می خوانند با چهرهای اندوهبار. در حالی که روستاهای منطقه خراب اند و آب ندارند و واویلایند و نمایندگان فعلی وسابق نیز همین رویه های خر کردنِ مردم را به نمایش گذارده بوده اند پیش.

دوازده: جوانی آمد که می گفت حقوق خوانده و بسیجی است و آمده است که رازهای نوری زاد را واشکافی کند. کلی بحث کرد در حوالیِ این که نوری زاد در راستای مطامع دشمنان حرکت می کند. حتی گفت: نوری زاد به دروغ می گوید در جبهه حضور داشته و حال آنکه وی یک روزهم سابقه ی حضور در جبهه ها نیز نداشته است. به جوان حقوقی گفتم: من نیازی به این ندارم که به شما بگویم در جبهه بوده ام یا نبوده ام. با اطمینان گفت: نبوده اید. دو سه نفر از کسانی که در جمع بودند و مرا می شناختند اعتراض کردند که: بوده. جوان حقوقی گفت: نبوده. و به من رو کرد و گفت: بوده اید؟ گفتم: یا بوده ام یا نبوده ام. مگر فرقی می کند در رفتار امروز من؟ اموال مرا پاسداران برده اند و من برای پس گرفتنِ اموالم اینجایم. جوان حقوقی کمی به تردید افتاد. رو به حاضرین کرد و محکم گفت: من امشب تحقیق می کنم اگر آقای نوری زاد جبهه رفته بود فردا می آیم و همینجا و در حضور همه…. و صحبتش را نا تمام گذارد و گفت: خب بنی صدر هم در جبهه بوده، این که افتخار نیست.

سیزده: جوان بسیجیِ ریشو و عینکی و دکمه بسته رشته ی کلام را در دست گرفت منتها از وجهی دیگر. یعنی نقشی دیگر برعهده گرفت برای خراب کردن نوری زاد. چه؟ با صدای بلند رو به من و به مردم گفت: آقای نوری زاد، شاید شما سوپاپ نظام هستید و دارید به نفع نظام کار می کنید؟ چه کسی می تواند این حرفهای شما را بر زبان آورد؟ شما از آقایان برای این حرفها و کارها چراغ سبز گرفته اید. گفتم: اگر اینگونه باشد که شما می گویید، پس من و شما در یک جبهه ایم و اختلافی در میان ما نیست. پس چرا شما اینهمه به پروپای من پیچیدید و مرا به تأمین خوراک برای رسانه های دشمن متهم کردید؟ اگر من سوپاپ باشم، نباید اختلافی میان ما باشد. شما در جایگاه یک دانشجوی بسیجی همان می کنید که من در نقش یک سوپاپ.

و رو به مردم گفتم: من یک بار که با آقای هاشمی رفسنجانی دیدار داشتم. در همان یک دیدار به وی گفتم: آقای هاشمی، اگر دو نفر باشند که در این کشور دستشان به خون مردم آغشته است، به روفتن آبرو و اموال مردم و زندانی کردن و تاراندن مردم، این دو نفر، یکی شما هستید و یکی آقای خامنه ای. و ادامه دادم: این سوپاپ می گوید دست مجتبی خامنه ای به خون بی گناهان آغشته است. دست سرداران سپاه به خون آغشته است. چه در ایران چه در سوریه و چه در عراق. گفتم: بابک زنجانی را مجتبی خامنه ای بر زانو نشاند و راههای غارتگری را برای وی هموار کرد. جوان ریشو و عینکی و دکمه بسته به اعتراض در آمد که: سندش؟ گفتم: شما که با من در یک جبهه اید، نباید از من سند بخواهید. بانوی اصفهانی به جوان ریشو و عینکی و دکمه بسته گفت: من خودم همینجا شعارمی دادم: خمینی می رزمد / کارتر می لرزد. و گفت: ما اسیر جوی بودیم که ما را می برد به جایی که دیگران برای ما طراحی کرده بودند. مهم این است که ما امروز نمی خواهیم اسیر جو باشیم. می خواهیم به نظام اسلامی بگوییم: ما می فهمیم.

چهارده: جوانی سپید روی و قد بلند از زنجان و جوانی خندان و تیره پوست از خرم آباد آمده بودند به دیدن من. روی هر دو را بوسیدم و سپاس گفتم از این همه راهی که برای دیدنِ همچو منی پیموده اند. یک زوج جوان نیز از شیراز آمده بودند به قدمگاه لانه ی جاسوسی. برایشان آرزوی خوشبختی کردم. چه ناز بودند این دو. یک دختر جوان که فوق لیسانس روانشناسی بود، به من گفت: شما در این اوضاع اسفباری که همه سکوت کرده اند، یک تنه یک رسانه اید. یک حزب اید. یک راننده ی تاکسی که هم سنّ من است، در این چند روز به دیدن من آمده و با اصرار مرا به خارج از محدوده ی طرح برده است. اینها دوستان ناب من اند. کسانی که هیچ چشمداشتی از من ندارند. محبتی اگر می کنند و لبخندی اگر به صورت می نشانند، در پس و پشت این محبت و لبخند، هیچ تقاضایی نیست. بل مشتاق این اند که اگر بتوانند باری از دوش من بردارند. بانوی اصفهانی یک جعبه ی خاتم به من داد و گفت: این را به همسرتان بدهید. من یک زنم. می دانم همراهی با شما چه مشقاتی دارد.

پانزده: مردی آمد و کتابی به اسم: جنگ چرا؟ بقلم آلبرت اینشتین و زیگموند فروید تقدیمم کرد. و جوانی دیگر چند کتاب با نامهای جامعه شناسی تمدن مدرن، نشانه شناسی ادبی، درجستجوی زبان کامل، و: ماجرای یک پیشوای شهید. جوان بسیجی ریشو و عینکی و دکمه بسته می رفت و بر می گشت و چیزی می پراند. دست به شانه اش نهادم و به وی گفتم: یک نویسنده دو خط مطلب می نویسد چهار سال شش سال برایش زندان می برند، یکی زده پسرِ این مادری را که من عکسش را بر تن پوشم حک کرده ام کشته و برای این قاتل تنها سه سال زندان بریده اند. شما را بخدا کمی منصف باشید و به گوهری به اسم فهم بها بدهید. چرا با شنیدنِ این خبر رگ غیرتتان ور نجهید پسرم؟ شما غزه غزه می کنید. فرض کنید مادر ستار بهشتی هم یک غزه ای.

شانزده: جوانی که تی شرتی به تن داشت و سی و چهار پنج ساله به نظر می رسید، رفت و رخ به رخ جوان بسیجی ریشو و عینکی و دکمه بسته قرار گرفت و گفت: شماها، هم نورچشمی هستید هم سهمیه دارید هم دانشگاه هم کار هم امنیت. به من بگو سهم من که بسیجی نیستم و سالهاست که بعد از تحصیل بیکار و دلمرده ام از نفت و گاز و امنیت این کشور کجا می رود و با اجازه ی کی؟

هفده: جمعی از بانوان بهایی به دیدنم آمدند و خبر از نقص پرونده ی جمعی از دختران و پسران بهایی دادند. این نقص پرونده، سنگ صد خرواری است که دستگاه های اسلامی ما بر مسیر تحصیلیِ دختران و پسران بهایی می نهند. از آنان برای رنج هایی که در این سالهای اسلامی متحمل شده اند و می شوند پوزش خواستم. این پوزشخواهی را وظیفه ی هماره ی خود می دانم. این که در هر دیدار این پوزشخواهی را بر زبان آورم و به آنان بگویم که من از این که فرزندان آنان امکان تحصیل و دانشگاه و استخدام ندارند در رنجم.

هجده: با نیم فرصتی که فراهم شد، مهندس داستانش را به پایان برد: مرا بردند به دخمه جایی. مچ دستهایم را از پشت بستند و همان مچ را با زنجیر بالا کشیدند تا سقف. هوارم بالا رفت و گفتم: می دهم. مرا بردند درِ خانه. سند خانه ام را بردم محضر و یک دانگش را به اسم آیت الله زدم سرضرب. به مهندس گفتم: شنیده ام داعشی ها بازار برده فروشان راه انداخته اند در موصل. و گفتم: خدا به اجداد ما رحم کرد که ملایان به حکومت نرسیدند در این هزاران سال. و ما داریم تقاص تاریخیِ این چند هزار سال را یکجا می پردازیم. و گفتم: ملایان حکومتیِ ما داعشیان بالقوه ای هستند که در هنگامه ی ضرورت، بالفعل می شوند. و گفتم: مگر خلخالی کم نماز شب خوانده بود و کم قرآن تلاوت کرده بود؟

نشانی قدمگاه: خیابان طالقانی – سفارت سابق آمریکا (لانه ی جاسوسی)
زمان حضور: پنج و نیم تا هفت عصر بجز پنجشنبه ها و جمعه ها و روزهای تعطیل

محمد نوری زاد
بیستم مرداد نود و سه