یک: در ابتدای خیابان طالقانی، ایستادم و به درازای راه نگریستم. پشتم به دانشگاه بود و افق نگاهم به درازی راهی که باید پیاده می پیمودم تا: سفارت سابق آمریکا که اکنون به لانه ی جاسوسی بدل شده. باید سوار اتومبیل های کرایه یا اتوبوس می شدم. این چوب بلند پرچم اما، راننده ها را از اشتیاق می انداخت. چطور است همه ی این مسیر را تا میدان فلسطین تا تقاطع خیابان ولی عصر تا تقاطع سپهبد قرنی تا سفارت را پیاده طی کنم؟ چرا که نه. چطور است همینجور که راه می روم، تن پوشم را بپوشم و پرچم قرمزم را به دوش برم. چه بهتر از این؟ پس همانجا به لباس دیوانگان فرو شدم و پرچم به دوش در حاشیه ی خیابان و در زیر تابش آفتاب گرم تابستان به راه افتادم. لابد اگر خام بودم، بخود می گفتم: همین حالاست که کل مملکت به هم بریزد از این چیزی که من به تن کرده ام و پرچم اعتراضی که به دوش برده ام. اما از این خبرها نبود. تنها چیزی که توجه گذر کنندگان را بخود می خواند، عکس متفاوتی بود که بر تن پوش من نشسته بود. تا دیروز، تن پوش مرا عکسی از مادر ستار بهشتی زین بخشوده بود و اکنون: عکسی از بانو زهرا رهنورد و جناب میرحسین و جناب کروبی. و جمله ای که در زیرش خواسته ای را مطرح می کرد: این سه نفر را دادگاهی کنید.

دو: نخستین کسی که همت کرد و برای پرسشِ خود ارزش قائل شد، یک موتور سوار بود که دختر سیزده ساله اش را بر ترک موتور نشانده بود. ظاهرش خط فقری بود. از آنها که اگر یک روز کار نکنند یا به دلیلی از کار کردن بیفتند، رو به قبله می شوند مگر این که خویشان و دوستان به دادشان برسند. تازه اگردوستی و خویشی دست به جیب داشته باشند. این مرد که قامتی کوتاه و جثه ای ریز داشت، بسیار محترمانه و با پوزش های مکرر پرسید: چرا شما را نمی کشند؟ چرا نمی گیرند؟ و توضیح داد: منِ ناشناس و بی مقدار اگر همین پرچم قرمز شما با به دست بگیرم، هست و نیستم را جلوی چشمم می آورند.

به وی گفتم: راستش را بخواهید خود من هم در حیرتم که چرا با من کاری ندارند. من خودم هم مثل شما در این خصوص سرگردانم. اما شاید پاسخ پرسش شما در همان واژه ی ناشناسی است که شما در توصیفِ خود بکار بردید. شما را اگر ببرند و ریز ریز کنند آب از آب تکان نمی خورد. چرا که شما در خودتان و چند نفر اطرافتان تمام می شوید. من اما کمی شناخته شده ترم. ریز ریز کردنِ من باید با مقدماتی صورت پذیرد در خور. یعنی اگر سیستم امنیتی با شما داعش گون رفتار کند، با من نمی کند. در عین حال که من یک ” بی قرار” م. گفت: خب فلانی ها هم مثل شما اعتراض می کردند. اما اکنون زندانی اند. گفتم: آنها که شما می فرمایید، بله بسیار محترم و شریف اند. اما همگان شان صلاح را در این دیده اند که هم در زندان آرام بگیرند و هم در بیرون. من اما، هم در زندان و هم در بیرون، غوغایی از تکاپویم. این آدم بی قرار را مگر این که با کشتن بتوان آرام کرد.

مرد خطِ فقری گفت: من خودم برای خودم اینجور تحلیل می کنم که رژیم با آزاد گذاشتنِ نوری زاد دو تا فایده می برد. هم پُز می دهد که: چه کسی می گوید در این مملکت آزادی نیست؟ و احتمالاً نوشته های شما را به مجامع جهانی و حقوق بشری می فرستند مثل سند. و هم این که: خودشان وعواملشان، شما را خراب می کنند به اسم این که عامل رژیمی. برای مرد خط فقری سلامتی و برای دختر نوجوانش خوشبختی آرزو کردم.

سه: کمی جلوتر یک جوان موتور سوار که ظاهری کاملاً بسیجی و دانشجویی داشت، دور زد و اجازه گرفت که عکس بگیرد. موقع عکس گرفتن، دست برد و یک چند باری چین و چروک تن پوش مرا مرتب کرد. به صورتش که نگاه کردم دیدم عین جوانیِ خود من است. ته ریشی و ردّ خفیفی از جای مُهر برپیشانی و انگشتری و ظاهری ساده. به خود گفتم: این احتمالاً عضوی از بسیج دانشجویی همین دانشگاه تهران است و دارد عکسی تدارک می بیند برای دوستانش و برای شور اندازی به محافلی که با هم دارند. باز بخود گفتم: در نگاه این جوان، منِ نوری زاد چگونه ام آیا؟ شاید یک وطن فروش، یک ضدّ ولایت فقیه، یک فتنه گر، یک ضدّ انقلاب، یک منافق، یک سکولار. یک بریده. یک نا متعادل. یک آدم افراطی تفریطی. تصمیم گرفتم بعد از این که عکس گرفتنش تمام شد، جلو بروم و پیشانی اش را ببوسم و با این بوسه به وی بفهمانم که به جوانی اش و حسّ کنجکاوی اش احترام می گذارم. عکسش که را که گرفت، دو سه قدم به سمت من جلو آمد و همه ی بافته های مرا رشته کرد. دستش را به احترام و دوستی جلو آورد و صورت به صورت من سایید و تشکر کرد و برگشت و رفت و آرام بر مرکبش نشست.

چهار: نرسیده به تقاطع سپهبد قرنی، یک پژو 405 را دیدم با دو نفر سرنشین حزب اللهی با جثه های ریز حدوداً سی و هفت هشت ساله. اینها احتمالاً از من عبور کرده و کمی جلوتر منتظر مانده بودند تا من از راه برسم و مطمئن شوند که این سپید پوش، خود نوری زاد است. از کنارشان رد شدم. نه آنها چیزی گفتند و نه من به صورتشان نگریستم. صد متر که پیش رفتم، دیدم آمدند و راننده سرعت اتومبیل را با نرمی قدم های من هماهنگ کرد. فردی که در کنار نشسته بود و به من نزدیک، صورتش را به سمت راننده برگردانده بود تا من گردیِ صورتش را نبینم. راننده شروع کرد به رجز خواندن. این که: آقای نوری زاد، من آن رهبر رهبر کردن های سابقت را قبول کنم یا این کارها و نوشته های ضدّ رهبرت را؟ آن فیلم های جبهه و جنگت را قبول کنم یا این فیلم هایی را که می سازی و منتشر می کنی؟ من آن صحبت هایت را پیش رهبر قبول کنم یا این کفن پوشیدن هایت را؟

به وی چه باید می گفتم؟ او مرا آنگونه دوست می داشت که خود می خواست. و در این میان، برای من هیچ فرصتی و سهمی قائل نشده بود. سر خم کردم و گفتم: حالا این رفیقت چرا صورت از من پوشانده؟ مردِ کناری با خنده و کراهت صورت بر گرداند. چشمانش کمی تاب داشت. به راننده گفتم: آن زمان که من آنجور بودم، جنایت ها آشکار نبود. و گفتم: از روزی که جنایت ها آشکار شد، من جایم را عوض کردم و معتقدم شما یا هرکس، اگرتکلیف تان را با آن جنایت ها و پس و پیش آن جنایت ها روشن نکنید، در تک تک آنها سهیم اید. با این سخنِ من، راننده پای بر ترمزِ رجزهای پی در پی اش نهاد و کمی کُپ کرد. ثانیه ای بعد، از خیر بحثِ آنچنانی گذشت و گاز داد و رفت.

پنج: رسیدم به جایی که باید می رسیدم. در قدمگاه، جوان ریش حنایی در کنار پیرمردی که مرا می شناخت، بر نیمکت نشسته بود. جوان کتاب دوست که روز قبل تا کلانتری آمده و از حال من جویا شده بود نیز سر رسید با کیسه ای پلاستیکی که در آن یک میله ی آنتن بود برای پرچم من. کم کم جمع مستان سر رسیدند از هر نوع و جورش. در گیر و دار بگو مگوهای دوستانه با مردی که شکمی بر آمده داشت و کت و شلواری بهاره بر تن و لپ هایی پُرگوشت بر گونه ها، بانویی میان سال آمد و تسبیحی به دست من داد و سه بار گفت: حق یارت. از دراویش بود. سلام دوستانی را به من رساند و پذیرفت که سلام مرا نیز به آنان برساند. او که رفت، بگو مگو با مرد شکم بر آمده و بهاره پوش و لُپ گوشتی بالا گرفت. اصرار می کرد که اموالت چه بوده و که برده و چرا برده اند و اساساً تو قصد و غرضت از این تن پوش و عکسِ این سه فتنه گر چیست؟ به وی گفتم: شما اگر کارتت را نشان من بدهی من سیر تا پیازش را برایت تعریف می کنم. گفت: من کارت ندارم. به پلاک فلزی ای که بر لبه ی کت بهاره اش نصب کرده بود و شعار” لبیک یا خامنه ای” بر آن بود اشاره کردم و گفتم: یعنی شما کارت شناسایی نداری با این پلاکی که بر لباست سوزن زده ای؟ گفت: فرض کن رهگذری هستم. و سخنش را اصلاح کرد: من یک بسیجی ام یک بسیجی. داستان اموالم را برایش تعریف کردم. باور نمی کرد. مرتب می گفت: مگر می شود؟ مگر شهر هرت است؟

شش: پلیسی آمد و به جوان عکاسی اشاره کرد که چرا عکس می گیری. جوان را خواست و به کارت شناسایی اش نگاه کرد. این جوان بعد از آنکه از پلیس خیالش راحت شد، شاید دویست عکس گرفت از زوایای مختلف. از من و از لُپ گوشتی و از دیگرانی که با من صحبت می کردند. چه ایرادی دارد؟ عکس بگیرد. چه بهتر از این؟ لُپ گوشتی می رفت و بر می گشت و تکه ای می انداخت و بنا نداشت قانع شود. یک جوان از جمع دوستانش جدا شد و آمد و یک اسکناس پنجاه تومانی ( نه پنجاه هزار تومانی) بطرف من دراز کرد که: این را بگیر اگر محتاجی. و اسکناس را که نگرفتم آن را انداخت پیش پایم. ریش حنایی دوید و گفت: بده به من. من محتاجم. جوان بازگشت و این بار یک سکه پرتاب کرد طرف من. به وی گفتم: با این کارها هم تخلیه نمی شوی. باز ریش حنایی دوید و سکه را برداشت و گفت: بده به من.

هفت: دو دانشجوی جوان آمدند. یکی شان که ریشی سیاه به صورت داشت، کناری ایستاد و آنکه صورتی روشن و سر و رویی بور داشت جلو آمد و اجازه خواست خودش عکسی دو نفره بگیرد. عکس دو نفره را با مشقت گرفت. گفتم: چرا نمی دهی این بچه ها برایت بگیرند. گفت: در این فکرم که عکس بگیرم و پا بفرار بگذارم. اما جرأت کرد و دوربین را داد به جوان کتابی و در کنار من ایستاد و دست دور بدن من چرخاند. شرمنده گفت: کاری از دست ما بر نمی آید الا خواندن مطالب شما و لایک کردن آنها. و گفت: ما شما را تنها گذاشته ایم و داریم آب شدن و آسیب دیدن شما را تماشا می کنیم و هورا می کشیم. گفتم: اینجور نیست پسرم. همین همدلی شما با من کلی قیمت دارد. همین که در محیط دانشگاه در محیط کار در خانه این همدلی ها را به مشارکت می گذارید، کلی به من کمک می کنید.

هـشت: دوست قدیمی ام هم آمد و در آغوش من جای گرفت. ایده ی انتخاب این مکان را همین دوست قدیمی ام با من در میان نهاد. لُپ گوشتی که دور شده بود، با مردی لاغر و سیاهپوش باز آمد و اصرار بر این نمود که: چرا اینجا را انتخاب کرده ای؟ در اینجا هیچ پاسدار و سرداری نیست و کسی نیز به اینجا رفت و آمد نمی کند. به وی گفتم: برای من وجهه ی بین المللی اینجا مهم است. گفت: برو جاهای بهتر. برو ستاد فرماندهی. گفتم: اینجا از همه جا برای من مناسب تر است. تا اینجا، لُپ گوشتی ذات خودش را پنهان کرده بود. تا به وی گفتم بیا با هم عکس بگیریم مثل خیلی ها که با من عکس می گیرند، کنار کشید که: نه، چرا؟ دست دور بازوهایش چرخاندم و گفتم: می خواهم یادگاری داشته باشم. ریش حنایی گوشی اش را در آورد و گفت: من می گیرم. عکس نگرفته بود که لُپ گوشتی نعره ای کشید و دست به یقه ی ریش حنایی برد و با کمک دوست سیاهپوشش کله ی ریش حنایی را به دیوار سفارت کوبید.

جلو رفتم و تلاش کردم با فریاد های پی در پی لُپ گوشتی را از عربده هایی که می کشید و خشونتی که بکار می بست باز بدارم. در کارش حرفه ای بود. مرد سیاهپوش نمی دانم چرا زیر دست و پا افتاد. زور لُپ گوشتی زیاد بود و جلوی چشم پلیس هایی که ازماشین کلانتری پیاده می شدند، ریش حنایی را به سمت جوی برد و داد می زد که بریم پایگاه. ریش حنایی داد می زد که من با تو جایی نمی آیم. هر دو به لب جوی رسیدند. درست جایی که یک درجه دار پلیس ایستاده بود. درجه دار که از آدمهایی مثل لُپ گوشتی دل خونی داشت، ریش حنایی را تحویل گرفت و برد داخل ماشین پلیس نشاند. افسران و درجه داران دیگری نیز آمدند. لُپ گوشتی با آنها صحبت می کرد و نرد عشق می باخت. جوری که انگار مأموران تحت امر خودش بودند یا کل نیروی انتظامی ذلیل وی.

نه: دوست قدیمی ام آمد و گفت: تا می توانی با این ها بگو مگو نکن. اینها با بهانه یا بی بهانه یک گفتگوی ساده را به مشاجره می کشند و خواسته ی خود را بر کرسی می نشانند. مستعدند برای همینجور الم شنگه های داعشی. به وی گفتم: هر اتفاقی اینجا برای من بیفتد، پای بسیج و سپاه در میان است و من هیچ باکی از هیچ اتفاقی ندارم اما سخن شما را بر چشم می نهم.

ده: سرگردی از نیروی انتظامی آمد و همه را پراکند و نیم ساعت با من صحبت کرد. خلاصه ی صحبتش این بود که: شما باید از مجاری قانونی که یکی اش کلانتری ماست خواسته هایت را پیگیری کنی. و از من خواست در وقت اداری به کلانتری 107 فلسطین بروم و عرض حال بنویسم تا مأموران امنیتی با سپاه مکاتبه کنند. این سرگرد بسیار متین و با ادب بود و اصلاً مجالی برای سخن گفتن من قائل نمی شد. به زور در میانه ی سخنانش فرصتی فراهم آوردم و به وی گفتم: من همه ی راهها را رفته ام. حتی همین اواخر با شخص معاون دادستان و سرپرست داد سرای مستقر در زندان اوین حضوری صحبت و به توصیه ی وی کتباً خواسته هایم را نوشته ام.

یازده: ماشین کلانتری رفت و ریش حنایی را با خود برد. لباسم را در آوردم تا با جوان کتابی – که دوست داشت سایتی برای کتاب دوستان راه بیاندازد – به کلانتری برویم و در کنار ریش حنایی باشیم. مردی لاغر آمد و گفت: من از راهی دور به اینجا آمده ام تا دردم را با شما بگویم. کارگر فنی تأسیسات نفتی بود. اسمش؟ افژول. چه اسم قشنگی. خیلی لاغر و استخوانی بود. سه سال بود که یک شرکت داخلی حقوق و مزایایش را بالا کشیده بود و با این که دادگاه حق را به وی داده بود دستش به جایی نرسیده بود. عکسی با وی و با جناب ناصر اشجاری که آمده و از دور به من می نگریست گرفتم. عکسی نیز با یک جوان توریست تایلندی گرفتم. از این مکان توریست های زیادی دیدن می کنند. جوان تایلندی پرسید: اینجا شما چه می کنید؟ با انگلیسی خام خود به وی گفتم: ما داریم بحث سیاسی می کنیم اینجا. چشمانش درشت شد از این پاسخ.

یکی از دوستان قدیم انجمن قلم آمد که رد شود، من جلو رفتم و بی آنکه تمایلی داشته باشد، صورتش را بوسیدم و حالی از وی پرسیدم و سر آخر گفتم: عکسی به یادگار بگیریم؟ آنچنان ترس برش بر داشت که نگو. بی دلیل پرسید: عکس برای چه؟ گفتم: به یاد روزهای خوب و پرشعاری که باهم داشتیم. می خواهم بدانم دوستان قدیم من تا کجا پای حق و انصاف که نه، پای غیرت و مردانگی ایستاده اند. عکس گرفته شد اما من آن را منتشر نمی کنم تا مبادا بر میزِ این دوست دوران پُرشعار ما خراش افتد.

دوازده: رفتیم کلانتری. ریش حنایی آنجا بود. بغلش کردم و صورتش را بوسیدم و گفتم: تو بخاطر من آسیب دیدی و سرت به دیوار خورد. شیر بود ریش حنایی باور کنید. من به چشم خودم دیدم شکستن پوسته های ترس را در وجود وی. او را صدا زدند و رفت و برگشت و سرآخر آمد و گفت: برویم. آمدیم که از کلانتری خارج شویم، یک سرباز آمد و به من گفت: شما با من بیایید. با وی رفتم. مرا به اتاق معاون کلانتری برد. داخل شدم. همان سرگرد پشت میزی نشسته بود. باز نیم ساعت این سرگرد با ادب که انصافاً ادیبانه سخن می گفت، تلاش کرد مرا از حضور در آن نقطه منصرف کند. عمده ی نگرانی اش این بود که در حوزه ی استحفاظیِ وی نکند مشاجره ای و حادثه ای صورت پذیرد.
سرگرد مفصل از حوزه ی مأموریتش گفت. که اینجا یک محدوده ی بحرانی است. و این که ما اینجا کلی کیف قاپ و سارق و چاقو کش و آدم معتاد و مواد فروش و مشکل دار داریم. بویژه به همان محدوده ی سفارت اشاره کرد که چهار اطرافش را چهار پایگاه بسیجی و نظامی محاصره کرده است. جالب است که این سرگرد پنج واژه را برای آدم های نا آرام بکار می بست: گروه های فشار، تند روها، نا متعادل ها، بی تعریف ها، بی ادب ها. دلسوزانه از من می خواست جایم را تغییر بدهم و بروم بجایی دیگر. به وی گفتم: من هر کجا بروم باز در حوزه ی یک کلانتریِ دیگر خواهم بود. پتک احساسی را سرگرد بر سر من کوفت با این سخن: من مجبورم برای حفاظت از جان شما، مأموری را که باید برای مراقبت مردم از کیف قاپ ها بگمارم، بفرستم سمت شما. فردا اگر پول یک زن و مرد بی پناه را زدند و رفتند، شما مدیون آنها خواهی بود.

به سرگرد گفتم: این برای من دردی درون سوز است که شما برای یک فعال مدنی بقدر یک کیف قاپ ارزش قائل نیستید. گفتم: من برای آرامش و رفاه و رشد بچه های خود شما دارم تلاش می کنم. من خود خانواده دارم. همه ی آنها را به تنگنا در انداخته ام تا بقدر خودم با رویه های قلچماقیِ این گروه های بی ادب و بی تعریف اسلامی مبارزه کنم. گفتم: شما هرگز نمی توانید کاری را که می کنم بکنید. شما را اینها ذلیل کرده اند. جلوی چشم شما از دیوار سفارت انگلیس بالا رفتند و جم نخوردید از ترس. چرا؟ چون از بالا فرمان رسیده بود که کاری به این اوباش اسلامی نداشته باشید. گفتم: این اراذل اسلامی آبروی ما را و پلیس را در کل جهان خاک مالی کردند و شما دم بر نیاوردید. گفتم: همین اراذل، روزی هزار بار مزاحم من و خانواده ام می شوند. گفتم: پلیس فتا که باید خاطیان و مزاحمین اینترنتی و مخابراتی را شناسایی کند، رسماً از پیگیریِ شکایت من کنار کشید. با این بهانه که نوری زاد با سپاه سایبری در افتاده و ما را توان برخورد با اینها نیست. گفتم: من تا پای جان در برابر این داعشی های اسلامی می ایستم و از هر اتفاقی در این نقطه استقبال می کنم. شما کار خود را بکنید من کار خود را. رفتار من اگر غیر قانونی است طبق قانون مرا بازداشت کنید به قاضی بسپرید. و اگر قانون در کار من سکوت کرده، شما نیز راه بر من نبندید تا من بقدر خودم بتوانم با این اراذل بختک گونِ اسلامی مواجه شوم.

سیزده: در بیرون کلانتری از ریش حنایی و جوان کتابی خداحافظی کردم. خیابان طالقانی را به سمت غرب طی کردم. رسیدم به سینما عصر جدید. با مدیر این سینما یک سلام و علیکی داشتم. گفتم سر راه سری به وی بزنم و سلامی بگویم. داخل شدم. یک چند نفری برای تماشای فیلم آمده بودند. نچندان اما. مدیر سینما آنگاه که مرا تا خروجیِ سینما مشایعت می کرد گفت: حالا خوب است که یک چند نفری به سینما آمده اند. سایر روزها پرنده پر نمی زند اینجا. و گفت: مردم دوست دارند اگر هم سینما می روند به سینماهای بالای شهر بروند که صندلی ها و دکورها و تهویه ی مطلوب تری دارند.

نشانی قدمگاه: خیابان طالقانی – درِ اصلی سفارت سابق آمریکا – لانه ی جاسوسیِ فعلی
ساعت حضور: پنج عصر تا شش و نیم هفت. بجز پنجشنه ها و جمعه ها و روزهای تعطیل

محمد نوری زاد
پانزدهم مرداد سال نود و سه – تهران