چهار شنبه 31 اردیبهشت – روز هشتاد و چهارم

یک: رییس حفاظت فیزیکی اطلاعات، با موهای تماماً سفید، شانه به شانه ی همکارش آمد و دست داد و گفت: چطوری آقای نوری زاد؟ همچنان در سنگری که؟ گفتم: بله. رییس، بی توقف به راهش ادامه داد و شانه به شانه ی همکارش رفت و داخل شد. روزهای نخست، این آقا تلاش بسیاری کرد که من در اینجا نایستم و کارم را از طریق دادسرا و مراجع قانونی پی بگیرم. یعنی به راهی در افتم که رفته بودم و به جایی نیز نرسیده بودم. در همان روزهای نخست، به دستور وی من هر روز به کلانتری و از کلانتری به دادگاه برده می شدم. تا جایی که کلانتری از پذیرفتن من سر باز زد و داستان بُردن به اوین طراحی شد با حکم جلب های تقلبی. حکایتِ جلب با چاشنیِ خون، محصول مسیری است که پی اش را همین جناب رییس و البته بالاتری های اطلاعات کندند و خودشان بعدها با مدارایی از جنسِ بی اعتنایی پُرش کردند.

دو: جوانی آمد تنومند. خوش روی و بر و بازو ستبر. خندان آمد و گفت: جناب نوری زاد، شما چرا؟ رویش را بوسیدم و مختصری با هم صحبت کردیم و در لابلای سخن، هرچه پرسیدم آن ” شما چرا” ریشه اش به کجا بند است، چیزی نگفت که نگفت. از چند و چون اعتراض ها و قدم زدن های معترضانه ی من خبر نداشت. نمی دانست من هشتا و چهار روز است که اینجایم. شاید “شما چرا” یش به همین بی خبری اش مربوط بود. او که مرا می شناخته، باورش نمی شده مرا با تن پوشی سپید و بیرق بدوش ببیند. به او حق می دهم. برای کسی که در جریان کار من نباشد، این شکل اعتراض، به جوری دیوانگی متمایل تر است تا رفتاری بر آمده از عقل. آنهم درست مقابل درِ ورودی وزارت اطلاعات.

سه: مردی که مخابراتی بود، خودش را به من رساند و با شتابی که از سن پنجاه ساله ی او کمی دور می نمود، رگباری از اطلاعات را در سفره ی قدمگاهیِ من نهاد و رفت. این که: از وقتی سپاه مخابرات را بالا کشیده، اعتبار و شأنِ سابق مخابرات فرو کشیده و نارضایتی مردم بالا گرفته است. گفت: این که شما از مخابرات پرینتِ تلفن هایی را خواسته ای که به شما زنگ زده اند، و بعد در همان پرینت دیده ای که حتی تلفن یکی از مزاحمین نیز در آن نیست، این خیانت در امانت، از دم دستی ترین خیانت هایی است که از بدو تسلط سپاه، در مخابرات رایج شده است.

گفت: شما نوشته بودی که برای کشف مزاحمِ تلفن ثابت خود نیز به مخابرات رفته ای. پیشاپیش به تو بگویم که در آنجا نیز راه بجایی نخواهی برد. چرا؟ چون سپاه سایبری و بسیج و خود سپاه، یک پای تجهیزاتشان در مخابرات است و از طریق مخابرات ساپورت فنی می شوند و قرار نیست عواملشان یکی یکی لو برود. گفت: دم دستی ترین خطی که به برادران بسیج و سپاه سایبری و مزاحمین بسیجی داده می شود، خطی است که ردی از خود بجا نمی گذارد و در هیچ کجا اثری از آن ثبت نمی شود. می بینی شماره ی طرف هست اما ردی از آن نمی توانی پیدا کنی در هیچ کجا مگر توسط خواص که حسابش جداست. این دوست مخابراتی در این سخن شتابزده، کلی اصطلاح فنی بکار برد که من از بکار بردنشان پرهیز کرده ام در این چند خط.

چهار: با دوست مخابراتی صحبت می کردم – او البته با من صحبت می کرد – که راننده ای پنجاه و پنج ساله و حزب اللهی با پراید قهوه ای اش از کنارم رد شد و داد زد: سوپاپ رژیمی! و همچنان به صورتم نگاه کرد تا عکس العمل مرا ببیند. لبخند زدم. شاید اگر معنای لبخندم را در می یافت، می آمد و در کنارم قدم می زد بی آنکه به سوپاپ بودنِ من اعتنایی بندد.

پنج: داخل محوطه ی اطلاعات، شش مرد جوان زرد پوش، به ردیف نشسته بودند و جدول های کناره ی خیابانِ داخلی اطلاعات را رنگ می زدند. جدول ها را خاک پوشانده بود و زرد پوشان بی اعتنا به خاکِ روی جدول ها، رنگ را بر آن ها می نشاندند و پیش می رفتند. می دیدم که هریک، قلم مو را بر خاک جدول می کشند و در دل می گویند: گور پدرِ فردا. که رنگ به این جدول ها بچسبد یا نچسبد. رفتم و اعتراضشان کردم. پیش چشم سربازان دمِ در. که: یک دستمالی به این جدول ها بکشید پیش از رنگ زدن. پاسخی آمد؟ نیامد. سربازان با نگاه به من خندیدند. به چه؟ هم آنها دلیل خنده هایشان را می دانستند هم من.

شش: این دوست قدیمیِ من شیرازی است. و من، از شیراز آمده بودم و بوی شیراز می دادم. سخت به وجد آمده بود و از حکایت های پیش آمده در شیراز خبر داشت. گفت: در صفحه ی شخصی ام نوشتم که بازداشت نوری زاد و انتقال او از شیراز به تهران، نه نشانه ی اقتدار که نشانه ی ضعف دستگاههای امنیتی است. و گفت: آنها که در حافظیه و در اطراف شما جمع شده بودند، نه همه ی معترضان و ناراضیان بل معدودی از آنان بوده اند. شیراز، از درون آشفته است و منقلب. با توپ و تشر و بگیر و ببند نمی توان بر غلیان غرورهای زخمیِ مردم غلبه کرد.

هفت: مردی آمد با لهجه ای که نشان از کُرد بودنش داشت. و چه نیک و مقوّم سخن می گفت. این که: من و شما دو بار همدیگر را دیده ایم. یکبار در تشییع مرحوم عزت الله سحابی و بار دیگر در تدفین مرحوم هدی صابر. گفتم: بله، محل های ملاقات ما شده اینجور جاها. گفت: من ابتدا به نهضت آزادی متمایل بودم. بعد که نهضت محدود و محدود تر شد، به حرکت های فردی ایمان آوردم. حرکت های فردی – در نسبت با روند کلی و ملی – از همان ابتدا محکوم به بی نتیجگی اند، اما بخاطر یک علامت سئوالی که در ذهن مخاطبان ایجاد می کنند قابل اعتنایند. مثل همین حرکت شما. مردمی که از اینجا رد می شوند، حتی اگر شما را نشناسند، یک علامت سئوالی در ذهنشان ایجاد می شود. در نظامی که تلاش دارد به همه ی پرسشها پاسخ بدهد، خلقِ پرسشِ مستقل و غیر حکومتی بسیار ارزشمند و نافذ است.

با مردِ کُرد صحبت می کردم که دیدم بانوی ونکووری آمد. بوسه ای بر کف دستش نشاند و همان کف دست را به پشت دست من کشاند. با صدایی آرام که از عمق مهر بر می خواست گفت: بار اول که آمدم، پر از حرف بودم. تا شما را دیدم، همه ی حرفهایم را فراموش کردم. نم نم باران رو به تندی می رفت. بانوی ونکووری که مدام اشک می ریخت، گفت: چند روز پیش از جلوی مجلس رد می شدم. دیدم جمعیتی نشسته اند کف خیابان و راه را بسته اند. از من خواستند که بروم در کنارشان بنشینم. من هم رفتم. بی آنکه بدانم آنها کیستند و چه می خواهند. همین که می خواستند به شکلی مسالمت آمیز خواسته هایشان را به بالاتری ها برسانند، برای من ارزشمند بود.

بانوی ونکووری گفت: آن روز در آن جمعی که بر زمین نشسته بود، هر کس سخنی گفت. من نیز گفتم: ما این انقلاب را برآورده ایم و در برآمدنش سهیم بوده ایم و باید به سهم خود انحرافش را فریاد بزنیم و خرابی هایش را به رخ بکشیم. بانوی ونکووری که حدوداً شصت ساله می نمود، به همین زودی عازم کاناداست. گفت: من اینجا معلم بودم. و باید این روزها باز نشسته می شدم. اما حالا با خانواده ام آواره ی غربتیم. من با این سن و سال اگر روزی دوازده ساعت کار نکنم، یک جای زندگی ام لنگ می زند. می گویم: منِ نوری زاد اگر بخواهم ادب و مهر و انسانیت و ایران دوستی را با هم بیامیزم، تجسم عینی و انسانی اش می شود بانوی ونکووری.

هشت: داشتم می رفتم که یک دانشجوی مقطع دکتری در رشته ی هنر آمد. از پایان نامه اش پرسیدم. گفت چندی دیگر باید از آن دفاع کند. به او گفتم: اگر مرا خبر کنی، حتماً می آیم و از لحظه های ناب دفاعیه ات لذت خواهم برد. این جوان، سه بار پیش از این نیز به دیدن من آمده بود قدمگاه. در بار نخست، برادران حسابی تحویلش گرفته بودند. اما بعد ها که چند باری به دیدنم آمد، دانستم ترسش ریخته و اتفاقاً خود را متعهد به سرزدن و حضور در قدمگاه می داند.

محمد نوری زاد
چهار خرداد نود و سه – تهران
ایمیل: mnourizaad@gmail.com
به صفحه ی نوری زاد در فیسبوک هم سر بزنید:

نشانی قدمگاه: بزرگراه همت – غرب به شرق – بعد از خروجی پاسداران – زیر پل عابر پیاده – ساعت چهار بعد ازظهر