دوشنبه بیست و دوم اردیبهشت – روز هشتادم

باور کنید هوای گرم، تن پوش پلاستیکی، تابش تند آفتاب، هیاهوی درهم پیچِ بزرگراه، نگاهِ آمیخته به تأسفِ کسانی که از ماجرا خبر ندارند و رفتار مرا به خُلوارگی تعبیر می کنند، فحش های رکیک و ناموسیِ بسیجیان و حکومتیان و مردمِ آزرده خاطر، و یا حتی تنهاییِ متعمدانه و احتمالاً متهورانه ای که اجازه نداده حتی یکی از نام آوران سراغی از همدلی با خواسته های قانونی و دمِ دستیِ من بگیرد، بله اینها و مواردی دیگر هرگز نتوانسته کمترین تَرَک و شکستی به جان بُرجی بیاندازد که اراده ی برکشیدنش را دارم. این ادعای سترگ، نه یکجور خود شیفتگی و یا نه یکجور کنشِ ناجورِ ذهنی، بل عصاره ی خردی است که از اراده و فهمِ تک تکِ همدلان و همراهانِ ناشناس و شناسِ من بر می خیزد و بر تک تک سلولهای شعوریِ من می نشیند و مرا به وجد و پایکوبی ترغیب می کند.

همین که کوله ام را بر زمین نهادم و پرچم های کوچک قرمز را بر قله ی کوله به اهتزاز در آوردم و تن پوش سپید را با آن نقشی که از مادر ستار بهشتی بر خود دارد به دست گرفتم، صدایی شنیدم که مرا می خواند و سلامم می گفت. جوانی بود حدوداً سی ساله. پیراهنی روشن بر تن داشت. با قامتی و استخوانبندی متوسط. با هم دست دادیم و من حتی بوسه ای بر پیشانی اش نشاندم. بند های تن پوشِ سپید را شل و سفت می کردم که شنیدم با صدایی لرزان و نشسته به بغضی غلیظ گفت: ما را ببخش آقای نوری زاد. این بغض غلیظ، دوام نداشت و ناگهان شکفت. چرا؟ ما را ببخش، شما یک تنه جور همه ی ما را می کشی. جوان تاب نیاورد و تلخ گریست. جگرم آتش گرفت. تن پوش سپید را رها کردم و در آغوشش گرفتم. سینه اش را به سینه فشردم. تپش قلبش با من سخن می گفت. که: ببین، این اشتیاق مردمی است که فریادشان در گلو مانده و زبانشان به لکنت افتاده و تا به بهانه ای سر برآورده اند، تحقیر و غارت شده اند.

جوانِ بغض در گلو یک بطری آب به دستم داد. دانشجوی ارشد دانشگاه تبریز بود. گفت: در تهران کار هم می کنم. با یک شرکت وارداتِ کابینت که کابینت هم می سازد. صاحب این شرکت، یکی از تسبیح به دستانِ ریش دار و وصلِ به حکومت است از چند جهت. در این شرکت، ما برای خانه ها و برج هایی کابینت می بریم که غلظتِ اشرافیتشان از تصور همچو منی خارج است. خانه ای در هزار و پانصد متر وسعت، در میانه ی درختان، و استخر در بام، که صاحبش با اتومبیل تا بام می رود با آسانسور مخصوص. جوانِ بغض در گلو گفت: این ثروت ها با کار کردن به دست نمی آید. همین صاحب شرکتی که من در آن کار می کنم، دم به دم با بالاتری ها دمخور و در تماس است و نبضش را با آنها تنظیم می کند.

دو: دوست قدیمی ام آمد. او را به جوانِ بغض در گلو معرفی کردم و جوان را که اشتیاق فراوانی برای ماندن و صحبت کردن داشت، روانه اش کردم که برود. دوست قدیمی ام از قول دکتر صادق زیبا کلام گفت: جریان دموکراسی خواهی در ایران، به راهی در افتاده که باز گشت پذیر نیست. و از قول وی گفت: سرانِ این جریانِ دموکراسی خواهی، هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی و سید حسن خمینی اند. دوستم که رفت، به این سخن آقای زیبا کلام فرو شدم. که آیا واقعاً سرانِ دمواکراسی خواهی در ایران همینان اند؟ آنچه که در باورِ من است، به راهی دیگر منتهی می شود. این که: اگر همین اکنون جناب میرحسین موسوی از حصر بدر آید و سخن از ” دوران طلایی امام” بگوید، مردمِ چندانی به او اعتنا نخواهند بست. چرا؟ چون از زمانِ برآمدنِ وی در سال 88 ، پرده های متعددی از شقاوت های دوران طلایی بالا رفته که همین بالا رفتگی، نکبت ها را آشکار ساخته و رغبت ها را روفته است.

البته این نیز باید گفت که: سخنِ جناب زیبا کلام، مبتنی بر واقعیتِ این روزهای فلک زدگیِ ماست و نه آرمان هایی که در درون ما از سالها پیش بایگانی شده اند. یعنی اگر بخواهیم با توش و توان و پاهای واقعیتِ لاجرمِ این روزها قدم برداریم، ما را چاره ای جز این نیست که به قامت و قواره ی همین ها بسنده کنیم تا بعد.

سه: مردی آمد با قامتی متوسط که موهای سرش تا نیمی از وسعتِ سر عقب کشیده بود. خوش روی و متین و خواستنی به نظر می رسید. از آن آدم هایی که شما در نگاه نخست، به احساسِ خوبی از آرامش دست می برید.
پرسید: شما را بخدا این چیزهایی که در نامه ی سی و یک نوشته اید راست است؟ گفتم: همه اش. تازه من یک چیزهایی را در آن نامه ننوشته ام. مثلاً؟ مثلاً تهدید. زنگ می زدند و تهدید می کردند. این که هم خودت را و هم بچه هایت را با ماشین زیر می گیریم. مردِ متین متأثر شد. تلفنم را در آوردم و تعدادی از پیامک های فاحشه خواهی را نشانش دادم. سری به تأسف تکان داد و گفت: آخر مگر می شود؟ و گفت: من در مالزی درس خوانده ام و مدتی است به ایران برگشته ام. در اینجا اگر همه چیز باشد و ادب نباشد، انگار هیچی نیست. و گفت: در اینجا ادب نیست آقای نوری زاد. اینجا شده سرزمین بی ادبی. گفتم: رازش در بی ادبیِ بالا نشینان است.

درهمین هنگام یک مرد موتوری که شصت سالی از عمرش سپری شده بود و بانویی جوان بر ترکِ خود نشانده بود، آمد و دست به کلاه ایمنی اش برد و بندِ ساکی را به دستم داد. بانوی تَرک نشین نیز بطریِ آبی. مرد موتوری گفت: روز پدر مبارک. و گفت: نمایشگاه هم آمدم به دیدنت. این را گفت و گاز داد و رفت و به جریانِ جاریِ بزرگراه پیوست و سپاس های مکرر مرا با خود برد. در ساک چه بود؟ یک پیراهن مردانه به رنگِ آبیِ آسمانی. به خود گفتم: راستی راستی خیلی پیر شده ای که یک مرد شصت ساله به تو هدیه می دهد و روز پدر را تبریکت می گوید. گرچه خود می دانستم در آن لفظِ پدر، معانیِ دیگری نیز جا گرفته است.

چهار: پیرمردی هفتاد و یکی دو ساله که دیروز با دوچرخه ی کورسی به دیدنم آمده بود، این بار پیاده آمد و یک دانه سیب قرمز به دستم داد و روز پدر را تبریکم گفت. از کارش پرسیدم. بازنشسته ی شرکت فولاد بود. آرزوهای خوبی نیز برای من و ما داشت. پای ماندن نداشت و زود باز رفت و با همان یک دانه سیب، آبشاری از آرزوهای خوب را بر من جاری کرد.

پنج: جوانی آمد عینکی با پوستی تیره. اهل آبادان بود و نشان می داد اهل مطالعه نیز هست. کوتاه سخن گفت و در همان کوتاهیِ سخن به داستان سینما رکس آبادان اشاره کرد و گفت: من مدتهاست که روی این فاجعه کار و تحقیق می کنم و بر من مسجل شده که کار کارِ انقلابیون بوده برای بر کشیدن نفرت مردم و به تعطیل کشاندن صنعت نفت. جوان آبادانی پا به پا می کرد که برود. دو مرد اطلاعاتی آمدند و خوش و بش کردند. بی آزار و بلحاظ شغلی، دون پایه می نمودند.

یکی شان مختصری چاق بود و دیگری مختصری لاغر. آن که مختصری چاق بود به جوان آبادانی اشاره کرد و از من پرسید: این آقا که هستند؟ با تبسم گفتم: یک دوست. مرد مختصر چاق به جوان آبادانی گفت: می شود کمی عقب بروی؟ جوان آبادانی نه کمی، که کلاً عقب رفت و رفت. “مختصر چاق” دهانش را تا دم گوشم نزدیک کرد و گفت: خوشم می آید که زده ای دهن مَهَن این ها را سرویس کرده ای! گفتم: من با دهن مهنِ اینها کاری ندارم من اموالم را می خواهم. که گفت: خودت می دانی چه کرده ای نگذار من بگویم.

حالا نوبتِ “مختصر لاغر” بود که به خنده های مکررش سخنی نیز بیفزاید. گفت: نمایشگاهت چطور بود؟ گفتم: خوب. بهتر از آن چیزی که تصورش را می کردم. گفت: یک هفته ای نبودی حسابی دلتنگت شده بودیم. همو ادامه داد: دوست داری ببریمت داخل؟ گفتم: من که دوست دارم شماها اما شوخی می فرمایید. مختصر لاغر گفت: داخل شدن به اینجا آسان است و خارج شدنش دشوار. مختصر چاق گفت: اگر ببریمت داخل، پشت بندش باید کفن بپوشیم و بیاییم اینجا با تو قدم بزنیم بخاطر دودمانی که از ما به باد داده اند. مردان اطلاعاتی شانه به شانه ی هم رفتند و داخل شدند و نگاه مشتاق مرا با خود بردند. این دو می دانستند که دوربین ها بر سر ما حساس اند اما متعمدانه خواسته بودند رشته ای از همدلی های داخل وزارت اطلاعات را به دست من بدهند.

شش: دو جوان آمدند یکی از هر نظر متوسط اما کمی فربه و دیگری قد کوتاه و کمی لاغر. هردو دانشگاهی و تحصیلکرده. جوان اولی سه بار پیش از این به دیدنم آمده بود. یک بار با مادرش حتی. آن که لاغر بود، نخستین بارش بود اما. جوان لاغر پزشک بود. به شوخی گفتمش: خوب جهشی بالا رفته ای پسرم. اولی گفت: به صورتش نگاه نکنید که جوان نشان می دهد، سن و سالش آنقدر بالاست که از جوانی گذر کرده.

جوان لاغر مشغول تحصیل بود برای تخصص. برای هر دویشان روزهای خوب آرزو کردم. این که با همه ی تخصص شان در این کشور بمانند و کار کنند در آرامش و امنیت. گفتم: یکی از عواملی که کشور ما را به ورطه ی نکبت و فلک زدگی در انداخته، خروج نجبگی از کشور است. و گفتم: حاکمان ما چون از نخبگی گریزان اند لاجرم فضا را بر نخبگان تنگ می کنند و آنان را به سمت چهار گزینه ی اجباری هُل می دهند. یا زندان یا انزوا یا خروج از کشور یا همکاری به شرط بُز بودن. برای چه؟ برای این که فضا برای جولان جهالت خودشان فراخ گردد.

هفت: داشتم می رفتم که جوانی سی ساله آمد با پیراهنی صورتی رنگِ آستین کوتاه. این جوان، سرا پا سادگی و خلوص بود و البته سرا پا گلایه. گفت: من در تمام مقاطع تحصیلی از بهترین ها بوده ام. سربازی رفتم بدون یک روز غیبت. پدرم استاد دانشگاه است و مادرم فرهنگی. خواهرم حقوق خوانده و برادرم مهندس است. خودم هم مکانیک خوانده ام و کاردان و کارشناس و متخصصم و خیلی هم در کارم منظم و دقیق و حساسم. عجبا که به هر کاری دست می برم درست در دقیقه ی نود آن کار بهم می خورد و اوضاع روانی مرا می آشوبد. تک به تک کارهای دقیقه ی نودی اش را بر شمرد. حتی از نامزد کردنش با یک دختر که آنهم دم عقد بهم خورده بود بخاطر کاری که از دست داده بود.

جوان دقیقه نودی، سرا پا اعتراض و گلایه بود. از خدا حتی. گفت: این که نمی شود همیشه خدا از بنده هایش گلایه مند باشد. همین خدا به من بگوید من کجا کوتاهی کرده ام در انسان بودنم تا من به او حق بدهم در این آشفتگی های دقیقه نودی. خلاصه کلافه بود جوان. پاک بریده بود از همه چیز. تخصص داشت و کسی خریدار تخصصش نبود. کلی برایش صحبت کردم از آینده. و این که سرمایه ی جوانی اش را بچند می فروشد به من؟ گفتم: شاید دری با شکوه چشم به راه قدمهای توست. که اگر از این درهای دمِ دست داخل شوی، آن در باشکوه همچنان چشم به راه تو می ماند.

جوان دقیقه نودی نظرم را در باره ی دکتر نوری زاده پرسید. گفتم: پسرم، ما برای دست یابی به حقیقت و درستی و تحلیل منطقی، حتماً باید خصوصیات فردیِ آدمها را از تخصص و سخنی که بر زبان می آورند جدا کنیم. زندگی خصوصیِ افراد به خودشان مربوط است اما سخن یک فردِ مثلاً قاتل حتی، اگر درست باشد چرا نباید پذیرفتنی باشد؟ گفتم: در این وانفسا، عقل، چراغ خوب و مناسبی برای تشخیص است. گفتم: از نگاه من حتی شخص رضا پهلوی یا هر معترضی که دستش به مفسده و خون بی گناهان آغشته نشده، یک شهروند ایرانی است که باید برای اعتراضات مدنی اش فرصت و امکان حضور داشته باشد.

هشت: یک موتوری آمد و کلاه ایمنی از سر برگرفت و روز پدر را تبریکم گفت. درست در همین لحظه، راننده ی جوانی که یک پراید را می راند، صدا در داد و یک فحش ناموسی بسیار زشت نثارم کرد. جوری که مرد موتوری بُهتش برد. به مرد موتوری گفتم: کسی که فحش می دهد، خودش را معرفی می کند.

نه: خانم ژیلا بنی یعقوب را دیدم. بهمن امویی، همسر این بانوی پاک نهاد سالهاست که در زندان است و من توفیقِ این را داشته ام که یک چند وقتی در بند 350 اوین با جناب بهمن امویی همبند باشم. خود این بانوی خوب نیز بارها دستگیر و زندانی شده است. دست بردم و روسری اش را پیش کشیدم و بوسه ای بر آن نشاندم و به وی گفتم: بانوی خوب، من با همه ی سرمایه های فردی و انسانی ام بر پاکی و درستی و بی گناهی شما و همسرتان تأکید می ورزم. و گفتم: اگر شعوری در حاکمیت بود که نیست، بر گِرد معترضِ پاک و با دانشی چون شما طواف می فرمود.

ژیلای خوب، دست برد و کتاب ” زنان در بند 209 اوین” را که بقلم خود وی است، به من هدیه داد. این کتاب، گزارشی صادقانه از حضور چند باره ی وی در زندان اوین و همجواری اش با بانوان معترض و بانوان موظفِ زندانبان است و بازجویانی که برای حفظ نظامشان به هر شاخه ای و هر خسی و خاشاکی دست می برند.

محمد نوری زاد
بیست و سوم اردیبهشت نود و سه – تهران

نشانی قدمگاه: بزرگراه همت – (شرق به غرب) – بعد از خروجی پاسداران – زیر پل عابر پیاده – ضلع جنوبی بزرگراه – ساعت چهار تا پنج، یا تا پنج و نیم، بعضی وقتها هم تا شش.

نشانی فیسبوکی من: https://www.facebook.com/m.nourizad
ایمیل: mnourizaad@gmail.com