سه شنبه 26 فروردین – روز شصت و ششم

یک: کفش ها و جوراب هایم را در آوردم و پای برهنه بر قدمگاه پای نهادم. مردی با شتاب آمد و طلبکارانه اما صمیمانه گفت: من یک ساعت است اینجا معطلم. روی گلش را بوسیدم و از وی پوزش خواستم و به ساعت حضورم در قدمگاه اشاره کردم که از سه و نیم عصر به بعد است. زمان مناسبی که ادارات تعطیل شده اند و مردم کم کم در حال بازگشت به خانه های خویش اند. مرد، کت و شلواری روشن و بهاری برتن داشت. معلم بود. از اردبیل آمده بود. در طول سه دقیقه ای که با هم صحبت کردیم، سه بار پرسید: خب، چایی که داری بخوریم؟ بمیرم، ترک ها چای بسیار می نوشند. من نیز. مسافران که مگو! و او، مسافر بود.

معلم اردبیلی گفت: آقای نوری زاد، به اینها بگو اعتبار معلم و معلمی را به ما بر گردانند. سابقاً معلم یک اعتباری داشت. اکنون، ابتدایی ترین چیزی که ندارد همین اعتبار است. سابقاً معلم با دانش آموز می جوشید و از هر در سخن می گفت و وی را می پرورید. اکنون اما کافی است یک معلم بخت برگشته سخن به وادیِ دیگری براند. سراسیمه او را به حراست می خوانند که چرا این گفتی؟ وگفت: چند بار مرا به حراست خوانده باشند خوب است؟ اینها معلم را ذلیل کرده اند. معلم یک اجر و قربی داشت. حریتی داشت.

گفت: مردم سه دسته اند. اهل فهم، که تعدادشان اندک است. اهل جهل، که اینان نیز اندک اند. و: عوام. که اینان بسیارند. زمان که پیش می رود، عوام، رشد می کنند و بر شمار فهمیدگان جامعه افزوده می شود. اینجاست که یک جامعه را سالم و پویا می نامند. در این سی و پنج سال اسلامی، اینها کاری کرده اند که این چرخه معکوس و معیوب شده. یعنی بجای این که سر ریز مردمِ عوام به سمت خردمندی باشد، به سمت نادانی و جهالت است. معلم اردبیلی سخن بسیار داشت. دوست داشت حالا حالاها در کنار من بنشیند و سخن بگوید. حتی روی زیر انداز فسفری من نشست. با این که می دید سرباز دم در مرتب به او اشاره می کند که برو. از من قول گرفت که به اردبیل بروم در یک سفر.

دو: جوانی آمد لاغر و قد بلند و زیبا روی. چندی دیگر باید به سربازی می رفت. و حال آنکه از آن منزجر بود. او را متقاعد کردم که سربازی رفتن، با همه ی کاستی ها و نادرستی هایش، یک امر و اجبار ملی است. و نباید از آن گریز کرد. گفتم: دو پسرِ من، درست در شرایطی که جماعتی، از گسیل فرزندانشان به سربازی پرهیز می کردند، به سربازی رفتند و باز آمدند. و گفتم: خودت را به ” حال” بسپر پسرم. اینجوری زمان زود می گذرد. در ” حال” زندگی کن و به افق های دور بنگر. گفت: آمده ام در آغوش شما جا بگیرم و کمی از شجاعت شما را با خود ببرم. تنگ در آغوشش فشردم و دم گوشش گفتم: شجاعت در پذیرش حق است. و ایستادگی بر آن. و همانجا دم گوشش گفتم: دو تا از مأموران اطلاعات دارند می آیند این طرف. فعلاً شجاعت می گوید برو. خندید و نرم رفت.

سه: دو مأمور اطلاعات با یک پژو 405 آمدند و توقف کردند. یکی شان پیاده شد و آمد و دست داد و به پاهای برهنه ام نگاه کرد. اینها با هر نو آوریِ من ظاهر می شوند تا گزارشی برای بالاتری ها ببرند. گفت: دیروز نبودی؟ گفتم: مگر می شود نبوده باشم؟ بودم اما کمی زود رفتم. به پاهای برهنه ام اشاره کرد: پاهایتان زخمی نشود؟ صورت مرد اطلاعاتی را که همیشه با من مؤدب و مهربان بوده است، بوسیدم و گفتم: دیشب رفتم تئاتر ” سقراط”. در این نمایش، سقراط از ابتدا تا انتها همه اش پای برهنه بود. بخود گفتم من هم به تآسی از سقراط پای برهنه کنم. و مابقی اش را به او نگفتم: تا مگر از شوکرانش نیز نصیب برم در گذر از دالان جهل.

چهار: مرد غرید و نفس کشی طلب کرد و گفت: غلط کرده اند اموالت را برده اند. برویم ببینم کی جرآت کرده؟ با اشتیاق گفتم: برویم. این، جانانه ترین حمایتی بود که تا امروز از من شده بود. مرد، لاغر و قد بلند و چارشانه بود. وبظاهر معتاد. از پله های پل عابر فرود آمد و مستقیم آمد طرف من. دو دستش را از پشت بهم داده بود. با نگاهی به نوشته های روی پارچه ای که به تن کرده بودم پرسید: به ما می گویی داستان از چه قرار است؟ گفتم: اینها اموال مرا چهار سال و نیم است که برده اند و نمی دهند. غیرتی شد و غرید و نفس کشی طلب کرد و گفت: غلط کرده اند. برویم ببینم این شهرداری چی ها چرا اموالت را برده اند. گفتم: برویم اما اینهایی که برده اند اطلاعاتی ها هستند. اینجا بود که نشئگی اش پاک پرید و با نهیبِ سرباز دمِ در فی الفور عقب جست و رفت و دستهایش را از هم گشود و در حال دور شدن به من گفت: هیچکس نمی تونه به من بگه خفه شو.

پنج: سه بانو آمدند. هر سه متین و موقر و پوشیده. آمدند تا به من شوق بدهند و همراهی شان را با من امضاء کنند. نهج البلاغه ی نفیسی را با خود آورده بودند به رسم هدیه. ازشان اجازه خواستم که اگر نوجوانی جوانی بانویی مردی آمد، بتوانم این را به او بدهم. اجازه دادند. عزیزانشان در زندان بودند. بی دلیل. گفتم: در این سی و پنج سال، وقیح ترین توصیفی که می شد برای یک جماعت ردیف کرد، ما به اسم اسلام و مسلمانی بلوکه ی خود کرده ایم برای همیشه ی تاریخ . بویژه در باره ی زندانیان. یکی شان روز تولدش بود. دفترچه ای در آورد تا برایش چیزی بنویسم. نوشتم: فردا از آنِ شما، از آنِ ما. و نوشتم: ” فردا” یی باشیم.

شش: کمی بعد، سه بانوی دیگر آمدند. با هم اما از سه نسل. هر سه نیز سوخته. بی آنکه بقول خودشان جایی را روشن کرده باشند. نسل هایی که حسرت یک شادمانی بدیهی به دلشان مانده است. نسل هایی که گرسنه ی آزادی اند. و حاکمان، لقمه ی آزادی را از گلویشان بیرون کشیده و دست و پای اندیشه و رهایی شان را به زنجیر شقاوت بسته اند. گفتم: عزیزانم، گرچه نشاط جوانی شما رفته و رخت بربسته، این شقاوت اما بدانید که پایدار نیست. گفتم: اینها کاری کرده اند که ما به حمل بیماری خو کنیم. مثل حمل یک کوله پشتیِ پر از میخ و سیخ. که دیگر جزیی از بدن ما شده باشد. این سه بانو که رفتند، به ورودیِ وزارت نگاه کردم و گفتم: نوازندگان، با هرمهارتی که دارند، تنها بخشی از ظرفیت سازها را بر می کشند. روزی را تجسم کن که سازها، با همه ی استعدادشان به تکاپو در افتند. بهشت، آنجاست. جایی که نغمه ها، جای مناسب، و گوش های قابل یافته باشند.

هفت: در این عکس، جماعتی از جوانان ما، سینه خیز به سمت زیارتگاه می روند و صورت به خاک می سایند. این جوانان، مطلوب حاکمیت اند. چرا که زلف اینان به دور دست های خرافه گره خورده است.

هشت: دوستانی که احتمالاً از قدم زدن های من جلوی درِ شمالی وزارت اطلاعات یا از گزارش های سفر من به شهرهای خوزستان بی خبر بوده اند، می توانند نوشته های مرا در اینجاها مطالعه کنند:

https://www.facebook.com/mohammadnourizad
http://nurizad.info/

محمد نوری زاد
بیست و هفتم فروردین نود و سه – تهران