قدم زدن در هوای برفی مثل نقاشی کردن درزیرآب است. که رنگ ها، نرسیده به بوم، درفضای مجاورپخش می شوند. من درآن هوای برفی تلاش می کردم بقدرسی قدم از برف جلو بیفتم. و برف، تلاش می کرد همان سی قدم مرا بپوشاند و حضورمرا انکارکند. درمسیر مستقیم، هماره غلبه با برفِ سنگین است. که به مرور بر ردّ پاها غلبه می کند. مسیرمن اما تکرار یک خط مستقیم بود. که می رفتم و بازمی گشتم و فرصت انکار را از برف وا می ستاندم. نمی دانم چرا یک خواسته ی درونی درمن پا بپا شد که ایکاش پارویی بود و من برف این مسیررا می روفتم. رفته رفته اما باریکه راهی که من درمیان برف ها می گشودم، تماشایی می شد.

نخستین لبخند را دختری برمن افشاند که شاد و سرزنده آمد و ازمن گذشت. کوله ای به دوش داشت و دبیرستانی می نمود. برف برموهای آویخته و بیرون زده از رو سری اش نشسته بود و چهره اش را انگاردر یک نمایشِ کودکانه به پیریِ بچگانه ای نقاشی کرده بود. جست وخیزمی کرد ومی رفت به سمتِ خانه ای درهمان حوالی. این دختر را با مادر چادری اش یک چند باری دیده بودم.

موهای آویخته ی دختر، وجست وخیزها وچرخ زدنهای دورازچشمش نشان می داد که او هیچ تعلقی به بساطِ جبارانه ای که ما به اسم جمهوری اسلامی پهن کرده ایم ندارد. او درامتدادِ نسل هایی است که ما نا جوانمردانه شادمانی را از آنها دریغ کرده ایم. بله، این است نتیجه ی سی وپنج سال عربده ها و تحکم های اسلامی ما درباب حجاب. حجابِ مادرِاین دختر، محصول فضای آرام وبی تحکمِ پیش از انقلاب است و بی حجابیِ خودش، خروجیِ اخم های پدر و مادر و دستور العمل ها و بخشنامه ها و باید نباید های اسلامیِ حاکمیتی که نمی فهمد به اجبار اگر می توان جاذبه ی هستی را نفی کرد، نیزمی شود تیغ تیزی برداشت و به صورتِ اختیار وآزادی و تمایل درونی و فطرت هماره ی بشری تیغ کشید و انکارشان کرد.

کمی بعد مرد کلاهی آمد. با همان عینک پت و پهنش. وصورتی که گویا به ضرب روزگار چکش خورده بود و گذر زمان، داشته های جوانی اش را برچیده بود، و مناسبات اجتماعی و احتمالاً بخت واقبال، نصیب چندانی در طَبَقِ سهم او ننهاده بود. همو که ازمسیرسلام های من می گریخت وتلاش می کرد به سلام های من برنخورد. من در نیمه ی نخست باریکه راه برفیِ خود و زیرپل بودم که او از پله های پل به زیر آمد و مرا ندید و رفت. من او را ازپشت سرشناختم. سلامش گفتم. نشنید. بلند تر. شنید.

برگشت و ازپس عینک پت وپهنش به ریخت وقیافه ی من نگاه کرد. که این بی نوا در این برف پرحجم واین سرمای سوزنده چه می کند. با این ریخت وقیافه ای که از خود پرداخته. کوله اش را ببین و پرچم های مسخره اش را. مرد لختی به قد وبالای من نگریست واحتمالاً در درونِ خود یقه ی مرا گرفت وگفت: آقا ما اگرسلام تو را نخواهیم چه باید بکنیم؟ نه اما، بی آنکه لبخندی بزند، دستی بالا برد و به سلام من پاسخ گفت وبرگشت ورفت. او دو روز پیش با لبخندی باور نکردی به من گفته بود: چه می کنی دراین هوای سرد؟ برو خانه استراحت کن!

جوانی آمد حدوداً سی وپنج ساله. با انگیزه ای قوی که ازکلام آرام و متینش برمی آمد. یک سفره پیش روی من پهن کرد وگفت بفرما. درآن سفره هرچه که بود همدلی بود. گفت: ما می خواهیم یک کمپین به راه بیندازیم درحمایت ازقدم زدن های شما درفضای مجازی. تا اگرشما موافق باشید ازهمگان بخواهیم به شما بپیوندند در همینجا یا درهرکجای دیگر.

گفتم: نه پسرم. هرگز. من موافق همگانی شدنِ این اعتراض نیستم. حداقل این که اکنون زمانِ همگانی شدن این کارنیست. دستگاههای امنیتی ما اگر اعتراض یک نفر را تحمل کنند، ترازویِ این تحمل، به دو نفرو چند نفر که برسد برچیده می شود و باتوم و چاقو وقمه و کلت و مسلسلِ شعبون بی مخ های حکومتی به میان می آید. کمی باید صبوربود تا مثلاً احزاب مردمی شکل بگیرند و اعتراضات مدنی و قانونی مظهریت و مقبولیت پیدا کنند.

درمیانه ی صحبت با این جوان، بانویی چادری که پیشترنیز به لطف و همدلی آمده و کارمرا تأیید کرده بود آمد و ابراز مهر کرد که: اینجا خانه ی ماست. شما را بخدا اگرخواسته ای دارید دریغ نکنید. وگفت: اعضای خانواده ی ما هرکه شما را می بیند، به خانه که می آید می گوید: آقای نوری زاد را دیدم وسلامش کردم. وگفت: شما دارید بجای ما اینجا قدم می زنید. بجای ما اعتراض می کنید. پس ملاحظه ی چیزی را نکنید.
ازبانوی خوب سپاس گفتم وگفتم: همین که آمده اید و برای چندمین بار به من اظهارلطف می کنید، این خودش یعنی انرژی. یعنی همدلی وهمراهی. گرچه من اینجا به صورت ظاهرتنها هستم اما هرقدم که برمی دارم احساس می کنم طیف وسیعی ازعطوفت ها وپاکی ها وهمدلی ها وهمزبانی ها ودعاها و آرزوها با من اند و قدم به قدم همراهی ام می کنند.

بر سر و روی بانوی چادری برف نشسته بود و او ابایی ازاین نداشت که درآن سرمای سوزنده بایستد و به دانه های برف، عطر و بویی از دوستی بیفشاند و همان دانه ها را بر قامت من بنشاند. او که رفت، جوان به صحبت خود ادامه داد: پدرهمسرمن با شما در جهاد سازندگی همکار بوده وهمیشه درخانه صحبت شما که می شود خاطرات همان ایام را زنده می کند. وگفت: من خودم یک چند ماهی در زندان اوین بودم. شما که ازسفرکردستان بازآمدید، پدرم تازه متوجه شده بود. زنگ زد و مرا توبیخ کرد که چرا مرا خبرنکردی فلانی آمده کردستان؟ وگفت: خانه ی پدری ام درسنندج است.

جوان را راهی کردم که برود. گفت: دلم می خواهد یکی از پرچم های شما را برای دخترهشت ساله ام ببرم. گفتم: یکی از خوب هایش را برای دخترشما کنار می گذارم.

سرباز دمِ در، یک تن پوش بلند پلاستیکی برتن داشت. این تن پوش، چه خوب او را ازبرف و سرما محافظت می کرد. بعضی وقتها تلاش می کنم به ذهن این سربازان رسوخ کنم و رفتار خود را در آیینه ی نگاه آنان ارزیابی کنم. و البته گاه به نکته های بدیع و خنده داری نیزدست پیدا می کنم. داستانِ این رسوخ هایِ ذهنیِ من و دستاورد های بدیعش بماند برای فرصتی دیگر.

پیرمردی آمد سپید موی. ازاعماق پاکی. ادب. نشاط. امید. شادابی. تعهد. پایمردی. تا خودش را معرفی کرد، به رویش آغوش گشودم. او سی سال است که دریک خانه ی کوچک ساکن است. با رفت وآمدی متداول. اما دیروز خودش را ازآن گردونه ی آرام بیرون رانده و رسانده بود به من تا بگوید: نوشته های شما را دارم ترجمه می کنم به زبان فرانسه.

و گفت: تراژی شِلِر را ترجمه کرده ام و رفته ام سروقتِ نامه ی نخست نوری زاد به رهبر. پیرمرد که موهای فرفری و سپیدش و آن چهره ی شاداب و آرزومندش بلافاصله در مخاطب اثرمی کرد، باید چند وقت دیگربه حکم یک ادعای اوقافی به دادگاه برود و احتمالاً به حکم دادگاه ازآن خانه ی سی ساله اش برخیزد. به او گفتم: چند روز مانده به دادگاه اگر خبرم کنید حتماً می آیم. می خواهم ازنزدیک به گردشِ قضاییِ اوقافیان بنگرم.

پیرمرد گفت: یکی از کم قیمت ترین تابلوهایتان را به من بفروشید. به او گفتم: من یکی از قیمتی ترین تابلوهایم را به شما هدیه می دهم. اصرار که: نه، همان که گفتم. باید به من بفروشید. صحبت ما کوتاه بود. هم او شتاب داشت وهم من که نمی خواستم او دراین سن وسال به مخاطره ای درافتد. بازجوهای مخوفِ اطلاعات ازقیچی کردنِ ریسمانِ معیشتِ بسیاری ازمتهمانِ بی گناه، به خواسته های آنچنانی خود دست می یابند. من نمی خواستم این پیرمرد بازنشسته به قیچیِ کارگزارانِ مخوف مبتلا شود.

چشمانش می خندید. تماشای خنده درچشمان، به مهارت محتاج است. من اما این خنده های راه یافته به چشمان را ازدیربازمی شناسم. بله، چشمان پیرمرد می خندید. گفت: من می خواهم دو بوسه ازگونه های شما برگیرم به نیت دو تن از دوستانم. و من گفتم: و من به نیت خودم. ازپله ها که بالا می رفت، ایستادم به تماشای مردی که هفتاد وپنج سال عاطفه وتجربه و وطن دوستی و ادب و بی آزاری را با خود جا بجا می کند. درپاگرد پله های پل به سمت برگشت. می دانست که ایستاده ام به تماشای او. ازهمانجا آبشاری ازلبخند را برمن روانه کرد ورفت. او که رفت، من به آسمان برفی نگریستم و به خود گفتم: سرمایه ای ازاین برترآیا سراغ داری؟ گنج اینجاست. دارایی اینجاست. حساب بانکی اینجاست. کاخ اینجاست. مستی اینجاست. ومن، چه ثروتمندم این روزها ای خدا سپاس.

مسیری که من درآن قدم می زنم، یک سرش کاملاً سه متریِ در ورودیِ اطلاعات است و سردیگرش سی قدم دورتر درامتداد بزرگراه. درست درابتدای مسیر و جلوی سربازی که دم درایستاده بود، مردی موقر و چهل ساله آمد واسم مرا برد و با من دست داد و دربرابرم ایستاد. چهره ای خواستنی وآرام داشت. کیف دستی شیکی دریک دست وچیز دیگری دردست دیگرداشت.

گفت: آمده ام بگویم این حرکت شما ممکن است عجالتاً دربُعدِ سیاسی نتیجه و دستاوردی نداشته باشد اما بلحاظ اخلاقی حتماً منتشأ اثرات خوبی خواهد شد. گفت: حوزه ی کاری و فکریِ من فلسفه ی اخلاق است. باورم براین است که دراین جامعه ی گرفتاردر بد اخلاقی ها، شما اگربه این زودی نتوانید به یک توفیقِ سیاسی دست پیدا کنید، حتماً اما پایه گذار یک رفتار مبتنی براخلاق خواهید بود. ازاو بخاطر حُسنِ ظنش سپاس گفتم.

مردی آمد با کلاهی لبه داربه سر، وعینکی با شیشه های گِرد به چشم. گفت: من عینِ خود شما هستم درنسبتِ با این نظام. پا به پای این انقلاب بوده ام و جوانی وعمر و دار وندارم را برای این نظام داده ام. زمان جنگ درجبهه ها بوده ام و بعدش رفته ام بنیاد شهید تا در آنجا به همان علقه های درونی ام فرو شوم. بعدِ چند سال ناگهان سربرآوردم ودیدم ای دل غافل، زمان گذشته و ما کلی آسیب دیده ایم و جوانی مان رفته و عزیزانمان سوخته و تباه شده اند اما بموازات ما جماعتی از آخوندها و متعلقین شان چنگ زده اند برکانون های ثروت و: دِ بردار و دِ بخور! وبعد به مردم نگاه کردم دیدم ای عجب، این مردم چه به ریاکاری ودغلبازی و دروغ و فریب و حرامخواری روی برده اند! اینجا بود که ازهرکجا که دولتی بود کنار کشیدم تا پلاس مندرسِ انسانیتم را حفظ کنم و اجازه ندهم مرا از جلدِ انسانی ام خارج کنند.

اکنون با وجود تحصیلات و تخصص و پست های خوبی که داشته ام، بعد از بیست وهشت سال کارشرافتمندانه، نه سرپناه درستی دارم و نه حتی سابقه ی بیمه ی کامل. جوری که اگر امروز نتوانم کار کنم، فردا هیچ پشتوانه و حمایتی ندارم دراین وطنی که جانفشانانه برایش جان فدا کرده ام. سرآخرچهره اش شکفت وگفت: چند وقت دیگرعروسیِ دخترم است. یکی ازتابلوهای شما را می خواستم به او هدیه بدهم تا هر روزآن را تماشا کند و با دیدن آن تمرین کند که انسانیت هست وهرگزمُردنی نیست.

راستی همه اش که نباید اتومبیل های آنچنانیِ بزرگراه برای من بوق بزنند و راننده های اینچنینی اش برای من دست بالا ببرند. دیروز راننده ی یک تریلی بزرگ برای من بوق زد ودست بالا برد.

دو مرد سی و پنج ساله ی پارو به دست ازپله ها به زیرآمدند. هردوشان خسته بودند وچهره ای سوخته ازآفتاب داغ داشتند. ته ریش سیاهی صورتشان را خواستنی ترکرده بود. مهربان وخنده به روی بودند. به باریکه راه من درمیان برف ها وبه کوله وپرچم های من نگاه می کردند و با هم پچ پچ می کردند. یکی شان با پارویش ور می رفت ویکی شان ایستاده بود درست درمسیرمن. به او که رسیدم پرسیدم: کاسبی چطور بود امروز. با لبخندی که من تلخی اش را چشیدم گفت: هیچ.

این هیچ اصلاً با آن روزِ برفی وآن لبخند جور نبود. گفتم: مگرمی شود؟ یعنی هیچ بامی نروفتید؟ گفت: نه، هزارتومن هم کارنکرده ایم. وگفت: ازتجریش تا اینجا پیاده آمده ایم و داد زده ایم. چه می توانستم گفت؟ گفتم اما: امید که همین حالا یکی صدا بزند بیا برفی. روز به پایان آمده بود ومن چرا به سخنی که پشتوانه ای نداشت فرو شده بودم و دست به دست ساییده بودم که: بله، من به شان امید دادم و راهی شان کردم.

آن دو رفتند ومن دو مرد جوان و آماده ی کار را می دیدم که هم از آفتاب داغ روستا سوخته بودند و هم از بی کیاستیِ ما. احتمالاً همین اکنون خانواده هایشان چشم به راه نان و نوایی هستند که اینان می برند. آن دو می رفتند و داد می زدند: برفیه برفی. ومن ارتعاش قاموس هستی را حس می کردم که برمردم ایران می خروشید و هزارباره می گفت: مردمی که با نادانی بیامیزند و نادانان را به سروریِ خود برگزینند – هرچه هم که داشته باشند – عاقبت شان ناجوری است. وما این روزها به عاقبت ناجوری گرفتار آمده ایم. به همان دلیلی که قاموس هستی هشدارمان می داد و می دهد.

محمد نوری زاد
هفدهم بهمن نود و دو – تهران

به صفحه ی نوری زاد در فیس بوک هم سربزنید:
https://www.facebook.com/pages/%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D9%86%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%B2%D8%A7%D8%AF/568620139875017?ref=hl