ازشادگان خارج می شوم. به جاده ای درمی افتم که گویا ازجنگ جهانی دوم به یادگارمانده. می خواهم به منصوره بروم. به یک جزیره ی ازیاد رفته. به تبعیدگاه آدمهای فراموش شده. منصوره یک روزقسمتی ازبهشت بوده. با مناظری بدیع وکم نظیر. جزیره ای بزرگ، وسط تالاب گسترده ونام آشنای شادگان. با پرنده های مهاجر، وماهیان سرزنده، ونی زاری مهیا برای گاومیشها. امروزاما با خشک شدن تالاب، این جزیره دربرهوتِ درد وتنهایی رها مانده است. مردمان منصوره اکنون به تبعیدیان روی زمین پیوسته اند. که انگارازبهشتی دم دست، به ورطه ای ازتنهایی وبُهت رانده شده اند.

درست درجوارمنصوره، هفتاد چاه فعال نفت مشغول پمپاژ نفت به پالایشگاهی درهمان حوالی اند. بی آنکه اهالی منصوره را نصیبی افتد ازاین دریای نفت. پالایشگاه وتأسیسات نفتی منصوره را ” دیگران” اداره می کنند. یک جوان منصوره ای را – حتی برای رفتگری ونگهبانی – به این تأسیسات خانگی راه نمی دهند. چرا که همان دیگران همه ی فرصت های شغلی را برای خود برداشته اند.

تبعیدگاه منصوره چهارهزارنفرجمعیت دارد. تالاب هزاران ساله که خشک می شود، ناگهان این چهارهزارنفربه  دخمه ای از یک دندگی مسئولان بالادستی فروفشرده می شوند. مردمان منصوره دراینجا یک زمانی درهمین نزدیکی ها علاوه برنگهداریِ گله های گاومیش – که بی زحمت ازعلوفه وآب تالاب می خوردند وبی زحمت رشد می کردند و تکثیرمی شدند – هم برنج می کاشته اند وهم گندم هم جو. اکنون اما: هیچ!

منصوره را اینگونه تجسم کنید: انسانی که تنها کله اش ازخاک بیرون مانده. ومابقیِ اندامش مدفون. مدفون درفقر. دربیکاری. درفراموشی. درتحقیر. دربی آبی. درنبودهرچه که ضروریِ یک زندگی مختصراست. درقحطیِ اکسیژن سالمی که همان کله ی بیرون مانده باید استنشاق کند.

درمنصوره دختران تا پایان ابتدایی وپسران تا پایان راهنمایی درس می خوانند. درمنصوره یک چندتایی دختروپسردانشگاه رفته ی بیکارنیزهست. آب آشامیدنی منصوره؟ هیچ. مگرمی شود؟ چرا که نه! مردم منصوره آب آشامیدنیِ خود را ازفروشندگان آب خریداری می کنند. اما آب لوله کشی شده نیزهست. یک ساعت صبح یک ساعت شب. برق چه؟ به هربهانه قطع! مردمان منصوره هرازگاه به التماس می روند تا مسئولان سدهای مارون ورامشیر مختصری دریچه ها بالابدهند تا مختصری آب به کشت وکارافسرده شان برسد. این سد مارون و رامشیروچند سد دیگر، همانهایی هستند که کل تالاب چند میلیون ساله ی شادگان را خشکانده اند تا مگرجاهای دیگررا سبزکنند.

به تأسیسات نفتی وچاههای فعال نفت منصوره نیزسرمی زنم. وازراهی که آمده ام به شادگان بازمی گردم. ازجاده ای که ازجنگ جهانی دوم به یادگارمانده. دراین جاده، بوده اند زنان بارداری که بارخود انداخته اند وخودنیز” رفته ” اند. به پشت سرکه می نگرم، منصوره را می بینم که مچاله ی بی کیاستی است. وزمین گیرپولهایی که ازجیبش بیرون کشیده اند وبرای آبادانی دوردستها برده اند و می برند.  باورکنید من دوست داشتم منصوره را جوردیگری توصیف کنم که ازنوشته ام سیاهنمایی برنجوشد. اما چیزدیگری نبود که بنویسم. مگراین که می نوشتم: مردمان غیوروسلحشورمنصوره برای خود سرپناهی دارند ودرآمارمردمان ایران گنجانده شده اند، شهید پرورند ودرسالهای جنگ – که تالابشان پرآب بوده – بخشی ازنان سفره ی خود را برای رزمندگان اسلام ارسال می کردند. وازاینجورحرفهای همه جایی وهمگانی. راستی امروز روز 9 دی است. روزحماسه آفرینی این امت به هیچ گرفته شده که تنها درهنگامه ی رفع خطرازآقایان موجودیت می یابند.

محمد نوری زاد

نهم دیماه نود ودو