ساعت نه صبح روزشنبه سی ام آذرماه بود که مستقیم رفتم به سمت کیوسک نگهبانی. کجا؟ درِشمالی وزارت. به سرنگهبانِ جوان که مرا می شناخت گفتم: من محمد نوری زاد هستم با جناب وزیرقرار ملاقات دارم هماهنگ کنید بروم داخل لطفاً. سربازبا شتاب گوشی را برداشت و پیش خود من زنگ زد. خبرآمد که: بیرون منتظرباشند.

دراین چند وقت، اعلام حضورمن همینگونه بوده است. سربازها به داخل خبرمی دهند که فلانی آمده. واسم من می رود توی درگیریِ کاریِ آن روزشان. که بالاخره با این بابا چه باید بکنند. یادم هست روزدوم قدم زدن، به یکی شان که کمی عصبانی بود و کم کم داشت از کوره در می رفت، گفتم: خیلی خوشحالم که نمی توانید مرا داخل گونی کنید و دریک جایی که معلوم نیست کجاست درِ گونی را بازکنید و هرچه خواستید سرم بیاورید. ومن، برخلاف خودتان، ازاین که می بینم شماها کم کم دارید به یک اصولی متقاعد می شوید خیلی خوشحالم.

شروع کردم به قدم زدن. دفتری با خود دارم که هرنکته ی پیش آمده را درآن یادداشت می کنم. رفتم و نوشتم که خودم را سرساعت نه صبح به نگهبان معرفی کردم. ساعت نه و بیست دقیقه بود که یک پژوی 206 از داخل آمد بیرون. با دونفرسرنشین، که هردویشان را پیشتردیده بودم. آمدند و همان سخنان تکراری را تکرار کردند. که برو، نتیجه نمی گیری. ومن نیزهمان سخنان تکراریِ خود را تکرار کردم. که: می بینید که نتیجه می گیرم. یکی که جوان تربود سرش را بالا انداخت و گفت: نتیجه نمی گیری. گفتم: یک روز که از اطاق وزیربیرون آمدم شاید به تو برخوردم. آن روز دست به پشت من می زنی و می گویی: بابا تو دیگه کی هستی! سری به تأسف تکان داد وگفت: اینجا ازاین خبرا نیست. گفتم: شاید هست وشما خبرنداری. شاید هم این خبرقرار است با فردی چون من به گوش تو برسد.

هردو درهمان حوالی پرسه زدند. من به قدم زدن خود ادامه دادم. اینجا یک پل عابرپیاده هست که هرازگاه مردم و بویژه دانش آموزان ازآن رفت و آمد می کنند. درکنارش یک چراغ چشمک زن بزرگ نصب کرده اند که من گاه به آن خیره می شوم. به این فکرمی کنم که این خاموش روشن شدن های خستگی ناپذیرش چه حکایت ها که با خود ندارد. نخستین درسی که من ازاین خاموش روشن شدن های تمام نشدنی می گیرم این است که بلافاصله بعد ازهرخاموشی، روشنایی است. والبته با هرروشنایی نیز: خاموشی.

یکی ازمأموران که با بیسیمِ تویِ دستش با داخل صحبت می کرد، مرا صدا زد. بطرفش رفتم. با بیسیمش به من اشاره کرد و گفت: من با دفتروزیرصحبت کردم. گفتند آقای وزیرتا بعدِ اربعین (دوشنبه) تشریف ندارند. دفترگفت بروید سه شنبه بیایید شاید یک کاری کردیم. تشکرکردم و گفتم: فعلاً هستم. گفت: خود دانی. وهردو نشستند و دورزدند و رفتند داخل. خودشان هم فهمیدند که من کلکِ شان را فرسوده یافته ام. دانستند که من کسی نبوده ونیستم که با یک خبرفی المجلس ساختگی گول بخورم وصحنه را خالی بکنم.

چیزی به ساعت ده صبح نمانده بود که یک کلاغ درکنارم برزمین نشست. زباله های اهل محل، مشتاقش کرده بود. به قدوبالایش نگاه کردم. با لذت. وبه آزاد بودنش غبطه خوردم. ازاین که می تواند بپرد، پرواز کند، یک جورهایی  به او حسودیم شد. جفتش هم آمد. هردو رفتند سراغ زباله ها. دوتای دیگرهم آمدند. شدند چهارتا. چه زیبا. من هیچگاه ازتماشای زیبایی کلاغها سیرنمی شوم. ازصدایشان نیز. البته بشرطی که چند بار بیشترنشنوم درروز. در ایام زندان و درسلول های انفرادی، این صدای کلاغ های نشسته برچنارهای اوین برای من دلنشین ترین موسیقی های هستی بودند. هرکلاغی که صدا می کرد، بخود می گفتم: ببین زندگی چه جاری است!

ساعت ده و پانزده دقیقه شد. یک اتومبیل پراید درکناره ی بزرگراه توقف کرد. آنجاها برای لحظه ای کوتاه می شود توقف کرد اما مختصری که به درازا بکشد حساسیتِ سرباز نگهبان را که بیرون در ایستاده برمی انگیزد. که: برو. نایست! دیدم آقایی هم سن و سال خودم با کت و شلواری خوشرنگ و آبی رنگ ازپراید پیاده شد و مستقیم به طرف من آمد و با من دیده بوسی کرد وخیلی صمیمی ابراز محبت کرد. پرسید: برای چه اینجا ایستاده ای. ماجرا را برایش تعریف کردم. واین که: ازوزیروقت ملاقات می خواهم. درمیان صحبت هایش دانستم وی آقای صفی زاده مالک روزنامه ی ابرار است. یک بار او را دیده بودم اما عارضه ی کهنسالی، جمال وی را ازحافظه ام محوکرده بود.

گفت که به وزیرزنگ می زند و یاد آورمی شود. وگفت که با حیدر مصلحی هیچ ارتباطی نداشته اما با علوی – وزیرفعلی – چرا. و: رفت. اینها همه اش پنج دقیقه طول کشید. ساعت ده و بیست دقیقه بود که سرنگهبان – که جوانی خوشرو وبا ادب است – آمد و گفت: آقای نوری زاد، ازداخل به من زنگ زدند وگفتند شما بروید درِ مراجعین (درِغربی). پرسیدم چرا؟ گفت: کارشناس تان آنجا منتظرشماست. واین خبررا باردیگرنیزتکرارکرد. با کمی تردید ازآنجا دل کندم و رفتم سمتِ درِغربی. می دانستم کجاست. یکباردرراه بازگشت ازکلانتری به آنجا رفتم و به مسئول دفترِمراجعین گفتم: من محمد نوری زاد هستم با جناب وزیرقرارملاقات دارم هماهنگ کنید بروم داخل. که آن مرد مسئول، کمی عمیق نگاهم کرد وگفت: نوری زاد، تا حالا درِشمال بودی حالا آمدی اینجا؟ آنجا بود که دانستم خبرحضورم دم درِ ورودی، همه جا پیچیده. ومن همین را می خواستم.

رفتم درِمراجعین. خودم را به جوانی که پشت شیشه ی سوراخ دارنشسته بود معرفی کردم. سربازی آمد بیرون و دری را نشانم داد و گفت: زنگ آنجا را بزن. رفتم و زنگ زدم. کمی بعد در با صدای تلقی بازشد. رفتم داخل. مأموری گفت: همه ی اشیاء همراهمت را بیرون بیاور. حتی کاغذ. گفتم: چشم. تا این که اززیردستگاه حساس رد شدم. تعدادی ازوسایلم راتحویل گرفتم ومابقی ماند برای هنگام خروج. همومرا به اتاقی هدایت کرد که جوانی سی وپنج ساله ی خوش سیما و مؤدب آنجا منتظرم بود.

صحبت من با این جوان نسبتاً مفصل و بی اعوجاج بود. گفت: من مسئول پیگیری اموال شما هستم. نامه ی شما را که به وزیرنوشته اید خوانده ام. بخشی ازاموال شما را سپاه برده که به ما مربوط نمی شود. اما آن اموالی که بچه های ما آورده اند حتماً اینجاهاست باید بگردم پیدا کنم. وگفت: تعجب می کنم چرا این همه مدت طول کشیده وبه شما تحویل نداده اند. وگفت: من طبق صورت نتظیمی، همه ی اموال شما را پیدا می کنم زنگ می زنم بیایید تحویل بگیرید. اگرهم چیزی که درلیست ها هست نبود وزارت موظف است غرامتش را بپردازد. کمی رؤیایی و مدینه ی فاضله ای سخن می گفت. تجسم این که وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی ایران بخواهد به متهمی یا مجرمی غرامت بپردازد چقدردورازذهن است و البته کمی طنز. قبول کردم.

می گفت: به من فرصت بدهید. گفتم: باشد، من درباره ی اموالم فعلاً حرفی نمی زنم. اما شما می دانید که حرفه ی من فیلمسازی است. من درداخلِ این کامپیوترها وحافظه های مستقلی که دوستان شما برداشته اند و برده اند کلی فیلم داشته ام که خودم ساخته ام. من نسخه ی دیگری ازاین فیلم ها ندارم. آنها را درهمین حافظه های مستقل نگاهداری می کردم که دوستان شما برداشته وبرده اند. اگرببینیم فیلم های خانوادگی وشخصی وهمین فیلم های حرفه ای من پاک شده است، مطلقاً وسایلم را تحویل نمی گیرم تا غرامتش را که شما می گویی دریافت کنم.

 قولهایی داد وقرارشد خودش به من زنگ بزند. به او گفتم: پنجاه درصد خواسته ی من اموال من است. پنجاه درصد دیگرش به درخواست ملاقات با وزیرمربوط است. یعنی من همین حالا ازپیش شما که بروم، می روم باز درِشمال قدم می زنم. گفتم: من حرفهایی دارم که باید حتماً به خود وزیربگویم. مثل چی؟ مثل ممنوع الخروجی خودم و همسرم و پسرم. مثل مسائل عمومیِ دیگری که می خواهم خلاصه اش را با ایشان درمیان بگذارم. گفت: من تصرفی دروقت ملاقات ندارم. اما منتقل می کنم ماوقع امروز را، واین درخواست شما را هم درآن قید می کنم. ازاو بخاطرمتانت و ادبش تشکرکردم و بیرون آمدم وبازرفتم مقابلِ درِ شمال شروع کردم به قدم زدن. سربازنگهبان با تعجب نگاهم کرد و رفت به سرنگهبانِ داخل کیوسک خبرداد. که فلانی برگشت که!

ساعت شد یازده ونیم. ملاقات با این جوانِ کارشناس خودش یک جورپیروزی بود برای من. اینها تا کنون قسم به حضرت عباس می خوردند وبه من می گفتند باید بروی دادگاه به ما مربوط نیست. می گفتند تا قاضی دستورندهد ما یک چوب کبریت تحویل کسی نمی دهیم. می گفتند: باید ازقاضی بپرسی که چرا تاحالا دستورنداده اموالت را پس بدهند نه این که بیایی اینجا و برای ما مزاحمت فراهم کنی. ومن می گفتم: چرا، به شما مربوط است. قاضی های بدبخت که ازخود اختیاری ندارند. آنها میرزا بنویس های شماها هستند. ومی گفتم: خواهیم دید که به شما مربوط است. شماها کارهایی می کنید که صدپشت قاضی ها هم خبری ازآنها ندارند. وامروز، دریک چشمه اش دیدم چه دروغهایی که اینها نمی گویند. درحالی که پیشانی شان با مهرآشناست و محاسن شان نشان می دهد به چه مختصاتی معتقدند.

به قدم زدن مقابل درِ ورودیِ سازمان اطلاعات و امنیتِ سپاه نیزفکرکردم. باید برنامه ای هم برای آنجا داشته باشم. بخشی ازاموال مرا آنها برده اند. منتها همه را نمی شود با هم قاطی کرد. هم سفرصلح و دوستی را، هم قدم زدن جلوی وزارت اطلاعات را، وهم قدم زدن جلوی سازمان اطلاعات و امنیت سپاه را.

عمده ی اتومبیل هایی که داخل وزارت اطلاعات می شوند یا پژوی 405 هستند یا سمند. ساعت دوازده بود که دیدم یک سمند با تکان دست من ایستاد و شیشه اش را پایین کشید. پیش ترگفته ام که: من اغلب برای اتومبیل هایی که داخل وزارت می شوند دست تکان می دهم. یعنی سلامشان می گویم. بعضی ها تحویل می گیرند ودستی وسری تکان می دهند و می روزند اما بعضی ها دلخورمی شوند و خودشان را به ندیدن می زنند. وحتی می روند و به نگهبان دمِ درمی گویند: این بابا اینجا چه می کند؟ که نگهبان با نگاهی به من توضیح می دهد که ماجرا ازچه قراراست.

رفتم جلو طرفِ سمند. مردی پشت فرمان بود کمی جوان ترازمن. (می بینید چگونه خودم را قاطیِ جوانها کرده ام؟!) گفت: بیا داخل. رفتم و نشستم کنارش. خودش می گفت اسمش سعید است و دربخش خارجه ی وزارت کارمی کند.اینها معمولاً سه چهارتا اسم دارند هرکدامشان. من به همان “سعید”ی که اوگفت، کفایت کردم وهی آقا سعیدش گفتم. عمده ی حرف آقا سعید که نیمساعت همانجا دم درِ وزارت بدرازا انجامید این بود که: نوری زاد، مواظب باش دشمنان این نظام ازت سوء استفاده نکنند. می گفت: من تورا به عنوان بچه جبهه ای می شناسم. بچه نظام. بچه ی انقلاب. اما بگذاربگویمت که هروقت نوشته هایت را می خوانم اذیت می شوم. ما نباید اجازه بدهیم این نظام – که با صرفِ کلی هزینه سرِپاست – ازپا درآید.

کلی که صحبت کرد، به وی گفتم: آقا سعید، به ذهن مبارکت فشاربیاوروفقط یک ارزش، وفقط یک ارزش اسم ببرکه الان هست ومن وشما برای حفظ آن یک ارزش هم که شده باید جانفشانی کنیم. هرچه تقلا کرد چیزی پیدا نکرد. بهتردید موضوع بحث را عوض کند. گفت که همسرش پرستاربوده وبچه ها درخانه بی مادرمی ماندند و بچه های بی مادربه اوتلفن می زدند و به نوبت گریه می کردند. واین که به همسرش گفته: درمیان مریض هایت، من وبچه ها راهم جا بده. واین که: خلاصه همسرش دست ازکارکشیده وبه پرستاری ازبچه ها وخوداو پرداخته وشده: خانم خانه.

می گفت: ما باید ازانقلابی که امام اینهمه برایش زحمت کشیده وآقا اینهمه برایش زحمت کشیده ومی کشد پاسداری کنیم. گفتم: درمورد امام، شما آقا سعید بگو ببینم من چگونه ظهورمردی مثل خلخالی وکشتارسال 67 و اساساً جنگِ بی دلیل را داوری کنم؟ یا مثلاً درباره ی آقا، من بعنوان یک شهروند اجازه ندارم آیا بپرسم چرا ایشان درقبال اینهمه مسئولیت، اصلاً واساساً پاسخگونیست وبی اجازه ی مردم پولشان را به سوریه و لبنان می دهد؟ اینها را که گفتم امیدش یکسره ازمن سلب شد اما رفته رفته با من همدل شد و همراه. تاجایی که سرآخرازاو خواستم اگرمی تواند وقتی ازوزیربرای من بگیرد. گفت: من دربخش خارجه ام وهیچ ارتباطی با وزیرنداریم اما با بچه هایی که می شناسم زنگ می زنم صحبت می کنم وبه آنها می گویم صحبت با نوری زاد خیلی بهترازاین است که ولش کنیم به امان خدا. برای عاقبت بخیریِ من دعا کرد ورفت داخل. درحالی که مرتب می گفت زنگ می زند به دوستانی که می شناسد برای وقت گرفتن ازوزیربرای من.

ساعت شد یک بعد ازظهرومن همچنان مسیرشش هفت متری مجاوربزرگراه همت و جلوی وزارت اطلاعات را می رفتم وبازمی آمدم. دراین هنگام یک پژو دنده عقب گرفت. جوانی پشت فرمان بود. قیافه اش نشان می داد کارمند اطلاعات است. حالا کجا، خدا می داند. سرش را خم کرد وچیزی گفت. نشنیدم. جلو رفتم وپرسیدم: چه فرمودید؟ با ملایمت، وبا چهره ای که به یکجوراندوه نشسته بود گفت: خواستم بگویم: خیلی مردی مرد! اوکه رفت من دفترم را درآوردم که نوشته های آن روزم را کامل کنم. دستی به شانه ام نشست. سربرگرداندم دیدم سعید است. شتاب داشت. انگار اتومبیلش را جایی گذارده وپیاده آمده بود تا چیزی به من بگوید و برود. گفت: تو یک مقدار ” لِوِل” ت را پیایین بیاور. منظورش را نفهمیدم. ابتدا احساس کردم دارد توهین می کند اما بلافاصله توضیح داد: من با دوستان صحبت کردم وگفتم با نوری زاد اگرصحبت کنید خیلی بهتراست تا تحویلش نگیرید. هرچه باشد نوری زاد بچه ی انقلاب است بچه ی جنگ است. منتها مدیری، مدیرکلی، معاونی. گفتم: فقط وزیر! این فقط وزیرِ من آنچنان محکم بود که جاخورد. گفت: هرجورکه خودت می خواهی. ازاو تشکرکردم بخاطرپیگیری اش.

یک پرتقال دارم و چهارتا بیسکویت. اینها مرا تا ساعت سه بعدازظهرنگه می دارند. کمی لباس گرم پوشیده ام اما هنوز سردم است. گرمای مطبوعی درپاهایم احساس می کنم. این گرما بخاطرجوراب ضخیمی است که درشهرگنبد، مادرِامید کوکبی به من هدیه داده است. وی که زبان فارسی نمی داند آن روز به زبان ترکمنی چیزی به من گفت و پدرِامید برایم ترجمه اش کرد. این که: این را می دهم به تو تا هروقت پوشیدی به یادِ امیدِ من بیفتی!

قدم زدن جلوی وزارت اطلاعات ( یکم دیماه نود ودو)

امروزیکشنبه است. مجهزآمده ام. با کوله پشتی وکلی خوردنی وزیراندازو یک چهارپایه ی کوچک داخلش. وکاپشنی پوشیده ام اساسی با کلاه ولباسهای زیرِ گرم وپشمی. طبقِ اعلام قبلی – درسایت و فیس بوک – سرساعت ده صبح خودم را به دو سربازی که داخل کیوسک اند معرفی می کنم. جدیدند. ندیده امشان. به یکی که ظاهراً از دیگری سرتر است می گویم: من محمد نوری زاد هستم با جناب وزیرقرارملاقات دارم لطفاً هماهنگ کنید بروم داخل. ومی روم جلوی درِ ورودی و کوله پشتی ام را روی جدولهای کارنشده می گذارم و کلاه سیاه رنگ را می کشم به سرم. هشت دقیقه ی بعد یک پژوی 206 ازداخل می آید بیرون. با دومأمور. که قبلاً اینها را دیده ام. یکی شان می گوید: بازهم که اینجایی! وبا نگاه به سرووضعم می گوید: شال وکلاه هم کردی که؟

باهم گفتیم و خندیدیم وهمان حرفهای تکراری تکرارشد. می خواستند به داخل برگردند که گفتم: لااقل تا اینجا آمده اید بیایید این کوله پشتی ما را وارسی کنید مبادا چیزی داخلش باشد. مأموری که بیسیم دستش بود و بلحاظ رتبه، ازآن که پشت فرمان بود بالاترمی نمود گفت: اگرچیزی داخلش باشد زودترازهمه خودت را منفجرمی کند. همو به همکارش اشاره کرد که بروند. من رفتم سراغ کوله و دفترم را بیرون کشیدم وچیزی درآن یادداشت کردم. مأموری که رانندگی پژو با او بود سرفرو برد به داخل دفتر وپرسید: چی داری می نویسی؟ فکرمی کرد من شماره ی اتومبیل ها را یادداشت می کنم. گفتم: من الان نوشتم که شماها ساعت چند آمدید و ساعت چند دارید می روید. پرسید: برای چی اینها را می نویسی؟ گفتم: من شب به شب ماجراهای اینجا را می نویسم و منتشرمی کنم. حافظه ام چون خوب نیست یادداشت می کنم. نزدیک غروب وقتی به خانه آمدم همسرم پرسید چه خبر؟ گفتم: من دارم یک میخ را درزمین اطلاعات فرومی کنم. قرارنیست هرروز خبری باشد. اگرهرروز یک میلی متربیش ازروزقبل فرو برود من حتماً به نتیجه می رسم. حتماً. وبزودی.

قراربعدیِ من فردا سه شنبه ساعت ده صبح است. ساعت ده صبح باز باکوله پشتی وشال وکلاه می روم جلوی وزارت اطلاعات برای قدم زدن. تصورمی کنم روی چند ساعت دارم پیاده روی می کنم. هم فال است وهم تماشا. کلی رفیق گیرآورده ام تواین روزها. وپایان سخن این که: من بالاخره این درِ بسته را با همین شیوه بازمی کنم. حتماً. بی تردید.

محمد نوری زاد

دوم دیماه نود و دو – تهران