دیشب با جمعی از اساتید برجسته ی دانشگاه رازی همکلام بودم. استادانی که مستقل و باسواد و متخصص اند. استادانی که از رواج نکبت رابطه به جای رواج شایستگی رنج می برند.

از آنان پرسیدم: سطح علمی دانشگاه رازی نسبت به سایر دانشگاههای کشور و نسبت به تراز جهانی چگونه است؟ این پرسش، انبان سخنان تلنبار استادان را واگشود. یکی از آنان گفت: تا زمانی که آدمهای بی لیاقت و کم سواد صرفاً بخاطر انتسابشان به فلان شخصیت سیاسی و بهمان شخصیت روحانی بر سر موقعیت ها و منصب ها قرار می گیرند نمی توان از دانشگاهی چون رازی یا هر دانشگاه دیگر کشور انتظار معجزه داشت. دیگری گفت: دراینجا دانشجویان فقط فارغ التحصیل می شوند. دیگری گفت: هشت سالِ احمدی نژاد آنچنان بلایی برسر دانشگاهها و جایگاه علم آورده که حالا حالا ها نمی توان چشم به درخشش علم داشت.

دیگری گفت: این روزها اما یک ماراتن علمی کاذب در دانشگاه ما سرعت گرفته است. وآن این که: دانشجو درس می خواند برای بورسیه گرفتن و فرار ازکشور. دیگری گفت: در دانشگاه رازی ابتدایی ترین چیزی را که قربانی می کنند علم است. دیگری گفت: آقای نوری زاد، اصلاً یک چنین تفکری – بالا رفتن سطح علمی دانشگاهها – در برنامه ی کاری دانشگاهها نیست. وقتی ” مداحی و روضه خوانی ” به جمع رشته های تحصیلی دانشگاهها ورود می کند، لاجرم علم و دغدغه ی بالا بردن سطح علمی از مطلع دانشگاهها خروج می کند.

مدتهاست که یک پرسش مدام در اطراف من پرسه می زند. این که: چرا تو را نمی گیرند و مثل ستار بهشتی نمی کشندت؟ چرا دودمانت را به باد نمی دهند؟ چرا اجازه می دهند تو زیر وبالایشان را بهم بدوزی و کاری با تو نداشته باشند؟ و خلاصه این که: چرا تو را از هم نمی درند؟ و خود نتیجه می گیرند: پس حتماً یک کاسه ای زیر نیم کاسه است. پس حتماً تو جاسوس بیت رهبری هستی و برای تخلیه ی روانی جامعه سر به دیوار وی می کوبی. پس حتماً تو نقش سوپاپ اطمینان را بازی می کنی.

و من با صبوری و لبخند به این پرسش مکرر پاسخ گفته و می گویم. این که: دوستان من، من اگر ساکت بودم و انتقاد نمی کردم، غلیانِ این پرسش آیا در شما فرو می نشست؟ و اگر مرا می زدند و می کشتند، شما آیا پاسخ خود را می یافتید؟ یا اگر مرا ازهم می دریدند، شما باور می کردید که نوری زاد عمله ی کسی و کسانی نیست؟

و با همان لبخند و آرامش می گویم: دوستان من، فکر نمی کنید جهتِ اراده ی پرسش شما معکوس است؟ شما بجای این که از من بخواهید ساکت شوم، چرا از آنانی که ساکت اند نمی خواهید بر بخروشند؟ شما بجای این که مرا به سکوت فرا بخوانید تا انگ جاسوسی بر پیشانی ام ننشیند، چرا به آنانی که کنج عافیت را به پذیرش هزار آسیب ترجیح داده اند اعتراض نمی کنید؟

و افسوس این که: مردمان ما، “پذیرفته اند” که باید ساکت بود و اعتراضی نکرد. و پذیرفته اند که هر اعتراض، باید به زندان و مرگ منجر شود. و هرگز به این نمی اندیشند که: این طرف مقابل است که وارد حوزه ی خصوصی و حقوقی ما شده. مثالی بزنم: دزدانی وارد خانه ای شده اند و عربده می کشند. آنان با هیاهو همه را ترسانده اند و همه را به سکوت مجبور کرده اند. جوری که کسی معترض و متعرضِ دزدی هایشان نباشد. دراین میان، زمزمه ای در می گیرد. یکی به اعتراض بر می خیزد. که چرا می دزدید و تخریب می کنید؟ این آیا پسندیده است که همه ی سکوت اختیار کردگان به کسی که اعتراض می کند و به دزدان بر می خروشد، به دیده ی تردید بنگرند؟

بعضی وقتها به آقای خاتمی و دوستان ایشان حسودی ام می شود. بخاطر سکوتشان، و این که کسی به دیده ی تردید نگاهشان نمی کند.

به سنقر می روم. خود را به خیابانهای شهر می سپرم. عجبا که این شهر در سی چهل سال پیش جا مانده است: شهری کهنه و فرسوده. دردا که همگانِ مردم شهر به این کهنگی و فرسودگی خو گرفته اند. سنقر شاید سیاسی ترین شهر ایران باشد. شهری با دامنه ی گسترده ای از اعتراض ها و گرایش های سیاسی. به نسبت جمعیت، اعدامیان سیاسی این شهر از سایر شهرهای کشور بیشتر است. بخود می گویم: مسئولان کشور در این سی و چهارسال از مردمان این شهر انتقام گرفته اند. چگونه؟ با رها کردن شهر. و با پرهیز از آبادانی آن.

شب در خانه ای از خانه های نسبتاَ مرفه شهر، به دیدن دوستانی می روم که از جمال هرکدامشان اعتراض و شور سیاسی بیرون می تراود. با اطمینان به این نتیجه می رسم که این معترضان مدنی شهر، آنقدر در حساسیت های سیاسی فرو شده اند که از اطراف خود غافل مانده اند. به یکی از آنان می گویم: اگر شما نیمی از انرژی خود را در مسیر آبادانی شهرتان صرف می کردید، این شهر اکنون گلستان شده بود.

از من می خواهند برایشان صحبت کنم. و من، زیباترین دستاوردهای این سالهای اخیر خود را تقدیمشان می کنم: دوستان، محمد نوری زاد، سالهای سال در غلظتی از تعصبات شیعی فرو شده بود. سالهای سال دنیا را از دریچه ی قیفی شکل خرافات مذهبی می نگریست. درست مثل خود شما. اکنون او همه ی آن خرافات مذهبی را از ذهن و زبان و باور خود برکنده و به زیر پا انداخته. گفتم: خودتان را از این خرافه های کور رها کنید. یک سرِ این خرافه ها به کاسبی جماعتی از روحانیان بند است که حیات و بقای خود را در رواج این خرافه ها می دانند. بیایید و بار سنگین این خرافه ها را بر زمین بگذارید تا سبک شوید. گفتم: ما راه درازی در پیش داریم. پیمودن این راهِ دراز هرگز با کفش های خرافه ممکن نیست. و گفتم: شما اگر با ادب و با خرد و منصف و معتدل و اهل مدارا و اهل شادمانی و اهل برنامه باشید، من – آیت الله محمد نوری زاد – خود بهشت را تضمینتان می کنم. وقتی برای من کف زدند، دانستم بر چه معضلی دست نهاده ام. گویا همه ی مخاطبان من در یک رودربایستیِ بزرگ گرفتار بوده اند. آنان چشم براه یک تلنگر بودند تا به راهی فرو شوند که در آن راه ازخرافات مذهبی خبری نیست.