من برای رفتن به مراغه باید از ارومیه می گذشتم. درباره ی ارومیه ازقبل اطلاعاتی داشتم ودراین دیدار آن را کامل کردم. ارومیه را شهری فراخ، ودرجاهایی: نسبتاً مرفه یافتم. من دریک طبقه بندیِ کاملاً شخصی سطح زندگی مردم را دراین شهربه سه بخش مساوی تقسیم بسته ام: 1 – مردمی درمحدوده ی خط فقر(چه پایین چه بالا) 2 – مردمی متوسط الحال یا کمی بالاترازآن 3 – مردمی که با یک جهش خود را به آن بالاها رسانده اند.اگراین ساختارمعیشتی – که درخیلی جاها بکلی نامطلوب و متغایراست – درارومیه مطلوب باشد، یک بُهتِ خواستنی نیز درچهره ی مردمان این شهرقابل رؤیت است. من درارومیه مردمانی را دیدم که لبخند می زنند اما دربن مایه های آن اندوهی دلچسب جاری است. زندگی می کنند و تفریح می کنند و جنب وجوش دارند اما درمجاورت یک جورهراس نمکین. اگرمستقیماً بخواهم چهره ی مردمان ارومیه را ورق بزنم به این معنا می رسم: زندگی بانشاط دربستری ازترسی مطلوب”. که این خوگرفتن به ترس و دوست داشتن ترس، محصول سالها همزیستیِ مسالمت آمیزمردم با مقوله ای به اسم ترس بوده است.

علاوه براینها دانستم در ارومیه تمامی ” ان جی اُ ” ها را ازسالها پیش به این سوی تعطیل کرده اند. هیچ حرکت دم دستیِ دانشجویی نیز امکان ظهورندارد. بانوان فعال ومستقل، به کوچ یا به خانه نشینی روی برده اند. اگربخواهم صریح و بی تعارف ” زجرِخوشایند” مردم ارومیه را واشکافی کنم به این موارد می رسم:
یک: نگاه سرد دولتیان به کوردهای استان.
دو: نگاه غلیظ دولتیان به ترکها. که این نگاه، یکی جانبدارانه است و دیگری با توپ وتشروبگیروببند همراه است. این دومی به ترکهای هویت طلب اختصاص دارد.
سه: نگاه عقاب گون دولتیان به طیف روشنفکران و دانشجویان و نخبگان وکلاً منتقدانِ باسواد.
چهار: نگاه مراقب دولتیان به ارامنه
پنج: نگاه هراسان دولتیان به نواحی مرزی

آشیانه ی کرکس:

معتقدم عوامل حکومت درارومیه ( امام جمعه، استاندار، فرماندار، ودستگاههای اطلاعاتی و امنیتی ) اگرذره ای خرد می داشتند، همه ی این نگرانی های پنجگانه را به ” فرصت ” بدل می کردند. چرا که ارومیه، همه ی شاخصه های شایستگی را با خود دارد. دریغ که ” گرفتار” دوستان نا بابی است که استعداد عجیبی درتغییرماهیت ها دارند. دوستانی که می توانند دست به دست هم بدهند و طاووس های ارومیه را به کرکس بدل کنند وهمزمان برای خود کف بزنند وپهلوانی خود را به رخ بکشند. دریغ از ارومیه. ودریغ از “رشد” ی که بیخ گوش ارومیه به چارمیخ کشیده شده است.

بیست و نهم آبان نود و دو

راننده می گفتت: این لاستیک ها همه مستعمل و دور انداز بوده اند و درکارخانه ای نزدیک تبریز برآنها روکش تنیده اند. خودش می گفت: هیچ اعتمادی به این جور لاستیک ها نیست. خطرناک هم هستند. ولاستیک وانتش را نشانم داد. که روکش ها برآمده بودند.راننده سوار شد و رفت. ومن، بجای کلمه ی لاستیک های روکش دار درکلام او، طمطراق اسلامیِ سرداران و سخنان پوک امام جمعه ها و سخنان پوک ترِ نمایندگان مجلس و قضاوت اسلامیِ قاضیان مرعوب و خریده شده را نشاندم. دیدم عجب جملات نابی ازآب درآمد. امتحان کنید.

پسرم پیغام فرستاده بود که بجای او یک فاتحه ای تلاوت کنم. ومن، همین کار را نیز کردم. ایستادم برمزار آنچه که سابقاً اسمی از دریاچه با خود داشت و برایش فاتحه ای تلاوت کردم.راز فلاکت این روزهای دریاچه دراین است که: هم بارانی نباریده و هم درمسیر رودخانه های منتهی به دریاچه سدهای فراوانی احداث کرده اند. بصورت ظاهر راه فوری نجات دریاچه دراین است که دریچه ی این سدها را وا کنند تا آب پشت سدها بیاید و بریزد به دریاچه ی ارومیه و جان تازه ای به او بدهد.

اما چرا این کار بظاهر ساده شدنی نیست؟ بخاطر این که کشاورزانی که با آب سدها کشت و کاری پرداخته اند، بمحض گشوده شدن دریچه ها، فریاد اعتراضشان بالا می گیرد و صدای بلند این فریادها می رود و می رود و به گوش مسئولان فرو می شود و احتمالاً گوش مبارک آقایان را کر می کند. یا حتی همان کشاورزان محترم ممکن است با بیل و چارشاخ بریزند دم در استانداری و به جناب استاندار بگویند: اگه مردی بیا بیرون!

خب، این که نمی شود. یعنی نمی شود با کشاورزان دهن به دهن شد. دراین میان بهترین کار مسئولانه این است که به همین فریادهای کمین کرده ی کشاورزان بها داد و نیم اعتنایی هم به ضجه های جگرسوز دریاچه نداشت. دریاچه اگر بیل و چارشاخ داشت یک چیزی، حالا که ندارد چه بهترکه برویم سروقت بیل ها و چارشاخ های نقد. دند دریاچه نرم، که هم متولی ندارد، وهم چارشاخ.

بیست و نهم آبان نود و دو