به نام خیاط ازل؛ پوشنده عیب ها

لباس شهرت روحانی

دیروز برای ضمانت وام دوستی به یکی از شعبه های بانکی رفته بودم. بر روی یکی از صندلی های انتظار، چیزی را مطالعه می کردم که دیدم مرد میان سالی با لباس روحانی در خصوص چک و سفته و ضامن و چیزهایی از این قبیل با کارمند پشت باجه بحث می کرد. از همین بگو مگو هایی که روزانه برای هرکدام از ما پیش می آید. اما این عزیزان آنچنان بحثشان بالا گرفته بود و صدایشان چنان بلند شده بود که توجه حاضرین را به خود جلب می کرد و درنهایت با مداخله رئیس شعبه خاتمه یافت و نگاه های خیره مردم را به پچ پچ بدل کرد . هر کس از دیدگاه خود قضاوتی می کرد و حرفی میزد. من اما در اندیشه­ای خود غرق شدم که این نگاه ها و حرف ها و قضاوتها از آنجا برمی­خاست و نشأت می­گرفت.

می دیدم که این پدر بزرگوار که بدینجا قدم نهاده بود با دیگران فرقی نداشت و مثل همه اقشار متوسط جامعه برای رفع نیازی از نیازهایش در گذران زندگی، دست به بدامان وام شده بود. علاوه بر این، در آن مشاجره کذایی هم با همه اینها همسان بود و ما بارها آن را به چشم دیده ایم و با گوش شنیده ایم. اما آنچه او را از اینها متمایز می کرد و این قضاوتها و نجوا ها را بدنبال داشت، همانا روحانی بودن این بابا بود و دقیقتر اینکه: پوشش روحانی این آقا بود.

از این روست که من در این معنی می اندیشم و بدنبال هنجاری برای این بی هنجاری ام. با خود می گویم: چه فرقی میان یک روحانی با دیگر اقشار جامعه هست؟ چه تفاوتی است میان یک روحانی با من که بالفرض یک پزشکم، یا آن دوستم که مهندس پتروشیمی است، یا آنکه سرهنگ نظامی است، یا او که مأمور آتش نشانی است؟! من در محیط کار خود- در مطب یا بیمارستان- لباس سفید می پوشم . بیماران و همکاران هم مرا با این لباس می شناسند و هویتم را تشخیص می دهند. لذا برخورد متناسب با موقعیتم را با من دارند. من نیز از این موقعیت برخوردارم و پاسخگو. اما همین که از محل کار خود بیرون شدیم، آن لباس که لباس صنف ما و نشانگر موقعیت شغل ماست، از تن بدر می کنیم. مانند یک شهروند با پوشش عمومی که عرف همه افراد جامعه است- به فراخور شخصیت و سلیقه مان – پا به منزل و مدرسه و محل های دیگر می گذاریم. و هکذا در مورد آن سرهنگ، مهندس، مأمور و رفتگر نیز همین گونه است.

اما بدون پیش داوری و با کمال  ناباوری می بینیم که یک روحانی با همان لباس خاص که به حرفه و کار مخصوصش مشغول است، همانطور که با آن به وعظ و خطابه و اقامه جماعت و روضه و اجرای عزاداری می پردازد، با همان پوشش نیز برای دیدار دوستان به مهمانی می رود، برای خرید به بازار می رود، برای رساندن فرزندش به مدرسه می رود، برای تفریح خانواده اش به پارک می رود و حتی برای گرفتن وام به بانک می رود!

سوال این است: آخر چرا؟… مگر او یک شهروند نیست مثل دیگران؟… چرا با لباس صنفش به مکانهای عمومی مراجعه می کند؟… چرا با لباس شهرت، خود را از مردمش مجزا می کند؟…

اما آیا پیشوایان این طریق و بزرگان این راه نیز – العیاذ بالله- همین گونه عمل می کردند ؟ فی المثل آیا پیامبران بزرگ- صل علی الله علیهم اجمعین- یا حواریون و اصحاب بزرگوارشان- رحمه الله علیهم- یا ائمه اطهار علیهم السلام و ائمه جماعت رضی الله عنهم با لباس متفاوت از مردمشان در کوچه و بازار و کوی و برزن حشر و نشر می کردند؟… حاشا که چنین باشد! چنین وهمی در مورد آنان نمی رود و در هیچ کتاب و نوشته ای این گمان به چشم نمی خورد.

پس چگونه است که پیروان و وارثان گرامی شان به این آفت دیرینه مبتلا گشته اند؟ آیا علتی در کار است که ما از آن بی خبریم، یا ” تقدیر مقتضه الهی چنین اقتضا دارد و سر آن بر ما پوشیده است” ؟ (!) … اگر اینها نیست و غیر از اینها هم نیست، آیا وقت آن نرسیده است که بار دیگر به این هنجار ناصواب از سر تأمل بنگرند و به اصلاح آن بپردازند؟ و چون حافظ، رندانه زمزمه کنند:

 “این خرقه که من دارم، در رهن شراب اولی” …

تا ما نیز دست از قلم برکشیم و همنوا شویم که:

” این دفتر بی معنی، غرق می ناب اولی”…

من کاری به گفته مخالفین و معاندین این صنف دینی ندارم که می گویند: “پوشیدن لباس اعراب هزار سال پیش ، نشانه تحجر و جمود فکری یا برتری طلبی صنفی است.” این گفته ها به خودشان مربوط است و خود مسئول اثبات صدق و کذب گفته خویشند. من می گویم: این پوشش، خواه امروزی یا دیروزی، متجددانه یا متحجرانه، خوب یا بد، لباسی است که یک صنف اجتماع و یک قشر مشخص برای خود برگزیده است. و مادامی که موجب نقض اخلاقی از اخلاق انسانی نیست، محترم و مقدس است.

          به یاد دارم که مرحوم شهید مطهری در جایی گفته بود: برخی از پوشش ها و لباس ها نشان دهنده نوع منش و حرفه افراد است. و به مزاح اضافه کرده بود: شاید لباس این چنینی ما روحانیون نیز نشان این باشد که ما اهل کار و کوشش نیستیم و شأن ما چیز دیگری است. فارغ از شوخی یا جدی بودن این گفته ویا حق و ناحق بودنش، من اکنون در مقام بیان این معنا هم نیستم و البته چنین گمانی نیز بر این قشر محترم ندارم. سخن بر سر وضعیت اجتماعی اقشار مختلف و اخلاق عمومی جامعه است و ” بر سر آنم که گر ز دست بر آید/ زنم دست به کاری که غصه سر آید” .

          در اوایل انقلاب، یکی از چهره های فرهنگ و سیاست ، در کتاب ” فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی” با لحن کنایه آمیزی گفته بود: برخی نیز می خواهند مانند نظامیان موقعیتشان را با نشان و علائم بر لباس­هایشان نشان دهند… . نمی دانم هنوز او بر سر این عقیده هست یا نه، اما من طعن او را در مورد نظامیان نمی­پسندم، که آنان مأمورند و معذور، اگر طعنی هست بر آنان است که مختارند و مأجور.

          از این رو من از تمامی طلاب طالب حقیقت و همه مدافعان حریم شریعت، مشفقانه و مخلصانه خواستارم، در لباس و در قیاس با ما همنشین شوند . گاهی هم در جمع و جلوت، این کهنه نقابی که همه ما هر روزه به اشکال گوناگون بر رخ می نهیم، به کناری بیفکنند و در دریای عظیم مردم فرو شوند و دل قوی دارند که نظر کردن به درویشان منافی بزرگی آنان نخواهد بود:

نظر کردن به درویشان، منافی بزرگی نیست        سلیمان با چنان حشمت، نظرها بود با مورش

          باری، روی سخن من در کسانی است که در صدد آن نیستند که خود را برتر از دیگران بنشانند و در لباس شهرت درآیند و خود را متمایز نشان دهند. آنهایی که می دانند: نشان همدلی، همنشینی است. کسانی که مشتاق بزم محبتند نه تشنه رزم سماجت:

بنازم به بزم محبت که آنجا        گدایی به شاهی برابر نشیند

           اما آنان که شیرین میزیند و ترش می نشینند، هرگز طعم تلخ سخن ما را تاب ندارند و لذا سخن دلیرانه و رندانه حافظ گوارای وجودشان باد:

پشمینه پوش تند خو، کز عشق نشنیده است بو            از مستی اش رمزی بگو تا ترک هشیاری کند

          در پایان یادآور می شوم که در بین روحانیون کسانی هستند چون جناب روحانی که چهره شان مشهور تر از لباس روحانی است که بر تن دارند به گونه ای که پوشیدن لباس غیر روحانی توجه بیشتری را بر می انگیزد. از این رو تا زمانی که در این وضعیت استثنا هستند، از این قاعده کلی مستثنی اند و پوشش لباس روحانی در خلوت و جلوت برایشان روشی استوار تر است تا تغییر آن.

سروش پارسایی- مهر 92