به نام خدایی که شادی آفرید
سلام به محضرمبارک جناب آیت الله صانعی

شما در این چهار سالِ سخت، صبورانه و هوشمندانه در کنار مردم ماندن را بر عنوان “مرجعیتِ حکومتی” ترجیح داده اید و بقدر مقدور به مشاوره و راهگشایی مردم وامانده از همه جا پرداخته اید و در این راه آسیب فراوان نیز تحمل فرموده اید. و البته از هیاهوها نیز نهراسیده اید و نشان داده اید که: برخلاف تبلیغات حکومتی، این حاکمیت است که مقبولیت خود را از مردمان اخذ می کند. هرچند نامی از اسلام بر خود نهاده باشد و خود را نماینده ی مستقیم خود خدا بداند.

اکنون با فرصت و فضای نسبتاً فراخی که پدید آمده، و تا حدودی صبوری ها و رنج ها و آسیب ها به ثمر نشسته، نقش جناب شما در ترغیب دیگر مراجع به یک “کوچ” معنایی و مفهومی بسیار کارساز است. بویژه مراجعی که در این سالها حمایت های همه جانبه ی حاکمیت را بر “در کنار مردم بودن” تفوق بخشوده اند. همراهی و تلاش مجدانه ی شما در این وادی، فضای تنفسِ انسانی را برای مردمانی فراهم می آورد که در این سالهای انقلاب از بداخلاقی ها و تنگ نظری های دینیِ ما، به نفس تنگی افتاده اند و به همان میزان از مسلمانی و مسلمانانِ عبوس دور شده اند و حتی از آنان دل کنده اند. شما در این مجاهدت بزرگ می توانید راههای صُلب و سخت را برای دولتِ آقای روحانی – که خود از روحانیان است – وا بگشایید و این آخرین فرصت فراهم آمده را به مسیر شادکامی و شادفهمی و شاد زیستن و نشاط ایمانیِ مردمان دراندازید.

من شمارگانی از آنچه را که شما می توانید در مدارِ اعتنای خود قرار دهید برمی شمرم. گرچه خود می دانم جناب شما به همه ی این امور اشراف داشته و دارید، و نگارش این نامه را تنها به همدلیِ دوسویه اراده خواهید فرمود:

یک : روحانیان حکومتی، در همه ی عمر تاریخ، مزاحمانِ فهم و استقلال مردم بوده اند. اراده و درخواست و تشویق شما بر این که: نهاد روحانیت باید از حکومت منفک باشد تا بتواند هر فرد مسئول و هرمسئول حکومتی را نقد کند، می تواند به احیای روحانیتی منجر شود که در این سالها از جایگاه مألوف خود خروج کرده، و چشم بر علم و انصاف و حق فروبسته، و البته بیش از همگان خود آسیب دیده است.

دو: مراجع سنتی ما از آن روی که از دریچه ی کوچک فقه به جهان اطراف می نگرند، لاجرم چشم بر بسیاری از واقعیت های هستی، و بر واقعیت های جوامع انسانی فروبسته اند و مخاطبان دینی خود را در تنگنای فهم و معیشت و شادمانی فروفشرده اند. مدینه ی فاضله ای که مراجع سنتی ما بر مردم ایران تحمیل می کنند، یک آرمانشهر آغشته به احکام شیعی است. و حال آنکه آن سوتر از احکام و فرعیات دینی، واجبات مسلمی خاک می خورد که مراجع ما شوربختانه از کلیت آنها غافلند.

سه: مراجع ما بخاطر تعلقشان به برداشت های کهنِ شیعی، اغلب در گذشته های دور به زیست فکری خود مشغولند. و از مواجهه با مقتضیات امروزین جوامع اطراف خود پرهیز می کنند. این یک واقعیت مسلم است که: زمان برگشت پذیر نیست. پس چرا باید احکام دور و دراز تاریخ به بشر امروز دستور شود؟

چهار: شاید یکی از راههای خروج مراجع ما از بن بست های فکری و اِفتایی، ضرورت شناخت جهان امروزشان باشد. پیشنهاد می کنم خود شخصاً به درِ خانه ی برخی از مراجع و علما بروید و از آنان بخواهید در یک سفر دور دنیا شما را همراهی کنند. این سفر، قطعا مراجع ما را با هزار هزار واقعیتِ مغفول روبرو خواهد کرد. مثل این واقعیت که: مردمان غیرشیعه، با هر عقیده و مرامی که دارند، حتما جهنمی نیستند، و ای بسا خدا را، و رعایت مفاهیم انسانی و ایمانی را در میان آنان زیباتر و زنده تر بشود مشاهده کرد.

پنج: ما هرکجا در این سی و چهار سال انقلاب به تحکم مفاهیم دینی اصرار ورزیده ایم، با نتیجه های معکوس مواجه شده ایم. در آشکارترین وجه این تحکم، می شود به حجاب بانوان اشاره کرد. تحکم به حفظ حجاب، درحقیقت خراشیدن اختیاراتِ فردیِ بانوان است. آنجا که اصل رسالت پیامبران بر “دعوت” و “تبلیغ” استوار است، ما چرا در این عصر خردگرایی، به تحکم و اجبار روی برده ایم و انتظار اعجاز نیز داریم؟ مرجعیت ما اگر نتواند خود را با پرسش های سهمگین عصر کنونی همپا و هماهنگ کند، بسرعت در حلقه ی کوچک خود تمام خواهد شد و از ورود به عرصه های جهانی بازخواهد ماند.

شش: نمی دانم خبر دارید یا نه که: چندی پیش “پاپ فرانسیس” رهبر جدید کاتولیک های جهان، درست در اوج نفرت غربیان از مسلمانانِ تروریست، به زندانِ بزهکاران رفت و در آنجا خم شد و پای دو مسلمان بزهکار را بوسید و شست. این خبر مطلقاً توسط مراجع ما مورد اعتنا قرار نگرفت. و حال آنکه بوسیدن پای یک فرد مسلمان، در آن وادیِ نفرت، درست بمثابه این است که یک مرجع تقلید پرآوازه ی شیعه، در یک مراسم رسمی کشوری، خم شود و پای یک دخترک بهایی را ببوسد و از او و همکیشان او بخاطر سالها عبوسی و حق کشی شیعیان بر بهاییان پوزش بخواهد.

هفت: این روزها انرژی متراکمی از محبت در میان مردم ما موج می خورد. من از جناب شما تقاضا می کنم قدر این موج محبت را بدانید و یک تنه با هر آبرویی که تاکنون برآورده اید، پای برهنه و پریشان موی به در خانه ی تک تک علما و مراجع بروید و همگی را برای پیشنهاد “آشتی بزرگ ملی” تهییج فرمایید. من پیش از این نیز برای شما عزیزان نوشته ام که: رهبر چشم براه وساطت شمایان است. عجله کنید. از این موج محبت – که حتماً اغماض و گذشتِ مردمان آسیب دیده ی ما با آن همراه است – به شایسته ترین وجه ممکن بهره ببرید. شاید اگر امروزبه این پیشنهاد مهم ملی اعتنا نفرمایید، فردا فرصتِ همگنی برای شمایان مهیا نباشد.

هشت: در این چهارسالِ سخت، حاکمیت، هرازگاه با گسیل شعبان بی مخ های حوزوی، و جمعی از جوانان کم خردِ بسیجی برای تخریب و تسخیر بیت شریف شما، و تعطیلی مجالس درس شما، و ایجاد بلوا و هیاهو در اطراف خانه و خانواده ی شما – آنهم بدفعات و تا دیرگاه شب – تلاش کرده است تا هم بگمان خود جناب شما را در تنگنایی ناپسند و نادرست قرار بدهد، و هم به سکوت و خانه نشینیِ شما توفیق یابد، و هم عرصه ی حضور را در ساحتِ مرجعیتِ مستقل به ضیق اندازد، و هم سایر مراجع را از همراهیِ با مردمان معترض منصرف سازد. اکنون، بسترِ مراجعه به عقل، بیش از هر زمان دیگر پدید آمده است. شما بزرگان دینی، می توانید در کنار آن پیشنهاد بزرگ و ملی، به فریضه های دیگری همچون بها دادن حاکمیت به حقوقِ جاریِ مردم – بی اعتنا به طایفه ی فکری و جغرافیایی شان – اصرار ورزید و مثلاً در یک قلم، بساطِ لاتهای مذهبی را برای همیشه بربچینید.

نه: این روزها چهره ی بیرونی اسلامی که در ایران دست بدست می شود، بسیار عبوس و تلخ و ناخواستنی است. این نقاب ناپسند از آن روی بر جمال کشور ما قالب بسته است که: مراجعه به مفاهیم دینی، به اختیار مردمان وانهاده نشده است. بل به اجباری پنهان و آشکار مجبور گردیده است. شما اگر به یاری این ته مانده اعتقاد مردم خروج نکنید، چندی بعد به مردمانی برخواهید خورد که از پوسته ی پوکی از مسلمانی آویخته اند و بکلی در ریاکاری و فریب و دروغ فروشده اند. برای خروج از نهضتِ ریاکاری که در میان مردمان ما دامن گسترانیده، ما را چاره ای جز “راحت گذاردنِ مردم” در حوزه ی مسلمانی و ایمانی نیست. علت اساسی مفاسد اداری و بینِ مردمی، همین فراگیرشدن خصلت ریاکاری است. ما با تحکم و ایجاد تنگناهای استخدامی، ظاهر دینی مردم را بجوری که خود می خواهیم تغییر می دهیم اما بلافاصله در درونشان غوغایی از نفرت و ناگزیری نهادینه می کنیم. روفتن این آسیب های نادرست، جز با همدلی شما مراجع گرانقدرممکن نیست. تاریخ، شاهدی است بی رحم و بی احساس. اطوار ما را به سینه می سپرد و نتیجه های آن را برای عبرت آیندگان فریاد می کشد. چه خوب که سهم ما در آن فریاد تاریخی، عقلانیت باشد و خیرخواهی ملی.

ده: پیشنهاد می کنم در یکی از همین روزها، با محوریت شما و سایر مراجع، یک میلیون نفر دور هم جمع شویم و با شاخه گلهایی در دست به سمتِ بیت رهبری حرکت کنیم و با فریادهای “خامنه ای خامنه ای آشتی آشتی” دلِ او را نرم کنیم و او را از پریشانی بدرآوریم. اطمینان دارم با برقراری این آشتی بزرگ، بن بست های مدنیتِ کشورمان به نرمی برچیده می شوند، و راه برای فردای فرزندانمان گشوده خواهد شد. این آشتی بزرگ برکات فراوانی خواهد داشت. قدم نخست آن، رهایی عزیزانمان از بند است که تحمل یک ساعتِ زندانهای بی دلیل نیز خسارت نابخشودنی است چه برسد به تحمل یک سال و پنج سال و ده سال زندان. این پیشنهاد، هدیه ی من به جناب دکتر روحانی نیز هست. والسلام.

با احترام و ادب :
محمد نوری زاد
بیست و هفتم خرداد سال نود و دو – تهران