به عنوان شهروند ساده در گوشه اى از جهان، به جانب شما مى آيم، كه جمهورى اسلامى و ولايت فقيه را در ايران مظهر هستيد. ميگويند كه مكانيسم تصميم گيرى، در ايران، با شما و گروه اجرائى شما كار ميكند و استنتاج هاى مديريت در روزمره رايج را ميسازد؛ هر چند هم پذيرا باشيم كه امروز، تصميم و عمل بازيگران اجتماعى منطقه اى، بى تأثير از اهرم هاى قدرت و “تمايلات جهانى شده” نيست.

در معرفى خود و براى شفافيت در روح كلام و سهولت دادن به قضاوت ثالث، در ايران متولد شده و زندگى كرده ام و امروز خارج از اين مرز هاى جغرافيائى؛ مرز هائى كه در انديشه من، مجازى هستند؛ و در تمكين مفهومى اين بينش، عميقاً جهان وطن هستم. مفهوم جمهوريت را دور از نسبيت هاى ايدئولوژيك و براى تفاهم خلق ها مى دانم و اگر مذهب را زمانى با لذائذش چشيده ام و رفاهش را اقامت كرده ام، با انديشيدن، در فرا مرز هاى مذهب، حقارت هاى خود را هم با عصاى مذهب آزموده ام.

امروز، تصور دارم در جهانى به وسعت هستى و در سياره اى به كوچكى زمين زندگى ميكنم؛ همراه انسان هائى هستم كه بيشتر از پيش وصل شده در يك شبكه جهانى هستند و در حال ايجاد يك بينش و “خرد جمعى” و خواستار همزيستى با سهولت هاى ضرور در روزمره خود هستند. طبيعتاً اين هم خانه ها، تعدادشان هر روز بيشتر از روز پيش است ولى باز در همان ظرفيت هاى هميشگى سياره زمين هستند؛ كه اگر خلاف نباشد آنرا “خانه مشترك انسانها” فرض ميكنيم !؟

اين “انسان هاى در شبكه قرار گرفته” بدليل احاطه هاى هر روز بيشتر و پيچيده تر در سيستم موجود،
به تدريج غالب بر سيستم طبيعى ميشوند؛ و بنابراين تأثير گذارنده تر در آن، ولى نهايتاً و طبيعتاً فاصله هاى بيشتر از نهاد طبيعى آن ميگيرند.

به نظر ميرسد كه به وجود آمدن “مرز هاى مجازى” و قراردادى جغرافيائى، از سه تا چهار هزار سال پيش، و نه بيشتر، از تاريخ بسيار وسيع تر و قديمى تر ما در سياره زمين و موازى با روند ساختارى احساس مالكيت؛ تفاوت هاى فرهنگى را تقويت داده وشكل اعتبارى بخشيده!؟

تحت شرائط اين محدوده هاى جغرافيائى سياسى و با بوجود آمدن يك اهرم مجازى ديگر، به نام “پول” است كه تضاد، در روابط انسان با انسان و محيط زيست انسان بطور عينى پديدار شده. به اين ترتيب، مرزهاى جغرافيائى و مرز هاى فرهنگى، بخصوص درشكل مذاهب و در يك تبانى مقدس با اهرم “پول” در اين سال ها بعنوان ابزار سازمانى و ساختارى “قدرت”، به كار رفته و تبديل به سيستم استثمار فرد و محيط زيست فرد شده؛ و در واقع تمايلات گروهى معدود، با منافع مشركشان و عقايد مشتركشان را همراهى كرده و پاسخگو بوده، به بيانى ديگر، سياره ما را تبديل به ميدان عملياتى، در مبادلات و شرائط قهر و آشتى يا تبانى اين گروه ها ساخته.

حال، به جانب شما بر ميگردم و نگاه سى وپنج ساله شما را به شهادت مى طلبم، كه اين سى وپنج سال را و تحولات آن را همراهى كرده ايد. در اين مسير، بار ها مثل بسيارى از تصميم گيرندگان اجتماعى، از احساسات بسيج شده جهت يك سازماندهى، به استنتاج هاى غير مترقبه رسيده ايد؛ برايتان پيش آمده كه همگام هاى زمانى را مخالفان زمان ديگر يافته ايد، وفادارى ها را تبديل به خيانت شده ديده ايد و بار ها تصميمات گرفته شده با اطمينان اجرائى را بر آب رفته، يافته ايد؛ و ياوه گوئى نخواهد بود اگر بگوئيم كه بسيارى از ايده هاى طلائى در انديشه را متلاشى شده، در ملاقات روز اجرا ديده ايد… كه به إجمال، اينها را “تجربه” ميناميم.

در اين ميان، ياد آور باشيم كه در اين سالها، يك “حضور مزاحم”، هيچوقت ترك صحنه منطقه را نكرده و استقرار بيشتر از صد سال خودرا به جاى مستشاران در رژيم هاى قبلى با سربازان در پايگاه هاى علنى و ناوگانهاى در آبهاى بظاهر آزاد عوض كرده، ولى پيوسته حضور “ارباب مآبانه” خود را ادامه داده، كه امروز، نظام شما را خون آشام وجنگ افروز عصر ما و دور از تمدن معرفى ميكند. با وجود آنكه در استراتژى هاى ژئوپوليتيك معاصر همين نيروى استثمارى بر سر كار آمدن رژيم هاى مذهبى را در منطقه اسلامى مشوق بود و در اين سياست يك تأثير دوگانه را جستجو ميكرده:

– ايجاد جبهه مقاومت با استفاده كردن از نهاد ليبرال مذهب، در مقابل مخالفان ليبراليسم آزاد و قوانين مزاحم و قوائد بازار و بورس جهانى
– و در عين حال ايجاد يك تصوير نا مطبوع از اين مناطق در شكل مذهبى آن، براى ذائقه غربى كه در گذشته تاريخى خود خاطرات تلخى از حكومت هاى مذهبى داشته.

امروز بر مبنى همين تصوير پردازى، ميبينيم كه فلسفه تضاد و تعارض تمدن ها را مطرح ميسازند. و نياز به جنگ را با يك دشمنى ساختگى وبراى دفاع از ارزش هاى حقوق بشرى تهديد شده از طرف ارتجاع را وظيفه انسانى خود ميسازند!

در شرائط موجود گروه شما ظاهراً جزو حكومت هاى دور از صلاحيت براى مراوده و محاوره جهان حاكم و دوستانشان مطرح ميشويد. كه شما هم، در مقابل، اين حضور نا خواسته را، متجاوز و ضعيف كش و امپرياليست مطرح ميكنيد. ولى خود بهتر ميدانيد كه توازنى در اين تقابل نيست و تاكتيك شما بازنده در صورت استمر است، و تعجب آور هم نيست؛ در حاليكه كه تمام زراد خانه هاى ارتباطات و ساختار اخبار واطلاعات ارتزاقى سيستم، دست رقيب است.

با وجود قدرت گيرى استراتژى موجود و تهديدات مستقيم ترش؛ حيرت آور است، كه در اين شرائط هنوز هم به جاى ابداع؛ در حال حاضر، از نظر تكنولوژى و علوم، تعقيب و تقليد رقيب را ميكنيد و فاجعه أعظم، اينكه سيستم اقتصادى و تئورى هاى اقتصادى، سياسى و نظام پولى مهاجم را هم، بيمارگونه پيگيرى و حتى تقدير ميكنيد! و اوج اين حيرت در اين است كه اين تعقيب و تقليد مصرانه، زمانى انجام ميگيرد كه خود اين سيستم، شك هاى عميق در گذار از بحران هاى پى در پى معاصر، در أساس نظام خود دارد !؟

جهانى كه از بيرون به نام دموكراسى به شما انتقاد دارد، در واقع از مكانيسم اين واژه هنوز رنگ نباخته ولى بيمار و نحيف، بهره ميگيرد؛ و اجزاء اين “چيز”!؟ موجود را كه بصورت عوامفريبانه “دموكراسى” ناميده و در واقع بعنوان ابزار كنترل خلق، استفاده ميكند. اين بهره گيرى در نوعى همراه سازى مردم، كار ميكند. از يك مكانيسم القائى منبع ميگيرد؛ و با ايجاد تصور مردم را و استنتاج مردم را تعقيب كردن كار خود را به كمال ميرساند. در تعقيب اين روش، توجيه خط مشى سياسى حاكم در تئاتر انتخابات به تطهير مقدس در سن انتخاب از جانب مردم، انجاميده ميشود. در واقع با استفاده از ظرافت هاى نوعى “سياست آزمايشگاهى” ساخته و پرداخته و انديشيده شده و محققانه، همراهى خلقى يا حد اقل سكوتى تائيد كننده را براى صحنه اجراى تصميمات گرفته شده ايجاد ميكند!

امروز اين “خلق”، ولى بيشتر از پيش آگاه؛ مشكوك و محتاط، ولى باز با در صد هاى هر چند پائينتر، اين نوع “سياست آزمايشگاهى” راهنوز تعقيب ميكند. و مسئله دقيقاً همين جاست. در جهانى كه همه تلاش ها به روى پرده آوردن مردم و انتخاب و انديشه و استنتاج مردم است و مديريت سياسى هنوز قسمت أعظم حقانيت خود را از انتخاب مردم ميگيرد، با چنين طرفه اى تلخى و فشار واقعيات روزمره اين سيستم استثمارى را بردوش خود مردم هدايت ميكند! با اين مقدمه، زمانى كه تصميم گيرندگان در سيستم جهانى خود را به دلائل انرژتيك و ژئوپوليتيك نيازمند در حضور و كنترل خاور ميانه ميبينند، شرائط مطبوع خود را ايجاد ميكنند.

در نبود يك توافق و تفاهم با تصميم گيرندگان خلقى خاورميانه، براى يك بهره بردارى هر چه وسيعتر منابع و ثروت هاى منطقه و بدون موانع قانونى و حفاظتى، ميخواهند در خاور ميانه اى دور از قوانين انسانى باشند. در واقع يك خاور ميانه دور از قانون و در آشوب را ترجيح ميدهند، با زمامدارانى در خدمت مذهب و خدائى ( كه در حافظه جمعى غرب وتجربيات تاريخش دشمن خلق باشد ) و در ناخودآگاه شهروند غرب خشونت هاى قرون وسطائى مذهب و آثار حكومت مذهب را مطرح سازد، براى خلقى كه جنگ هاى سى ساله وصد ساله و انگيزيسيون كليسا را در تاريخش سراغ دارد و با مبارزات طولانى اين عصر را پشت سر گذاشته.

با اين تصاوير و رشد دادن به تخيلات است كه سيستم استثمار، استراتژى استقرار نظامى و تامين مديريت برنامه هاى بهره بردارى از پتانسيل هاى منطقه خاور ميانه را تعقيب ميكند. چرا كه، دلايل اصلى حضور استثمار بيان كردنى، بدون پذيرفتن جنبه خشونت و بربريت آن نيست؛ و دلايل اصلى و در عين حال نپذيرفتنى را هم نميتوانند به خلق خودشان در چهره غير انسانى آن نشان دهند، و رأى آنها را پشتوانه داشته باشند؛ لذا براى مدلل ساختن حضور خودشان در يك خاورميانه بى در و پيكر نياز به خون آشام ها و دور از تمدن ها دارند و بخصوص خطرات عينى آنها! اين خطرات اگر به عينيت و واقعيت وجود ندارند، بايد به تصور آيند! تا حضور بشر دوستانه و نجات بخش و از خود گذشته خود را براى دفاع از ارزش هاى انسانى توجيه كنند!

در اين سناريوى ساخته و پرداخته شده، شما رهبران ايران بازيگران خواسته يا ناخواسته اصلى اين تئاتر عوام فريبانه عصر ما هستيد؛ و فراموش نكنيم كه قوائد اين بازى هاى سياست مدرن بر مبنى ارتباطات اجازه ميدهند كه با روح ديگرى به اين بازى دادن، مكانيسم هدايتى آنرا به نفع مردم وحتى خودتان برگردانيد؛ ولى در حال حاظر به نظر ميرسد كه سناريوى نوشته شده را تعقيب ميكنيد شايد نا خود آگاه؟ و شايد هم آگاه؟ و در تلخى اجبار يك تله!؟

اوج اين نمايش و موفقيت پايه هاى ايدئولوژيك آن، زمانيست كه نشان داده ميشود، در ايران براى ورود در دائره تصميم گيرنده و بخصوص پست مديريت اصلى سيستم اجتماعى كشور”رئيس جمهور” تصديق صلاحيت يك شوراى نگهبان با استاندارد هاى اسلامى رايج در سيستم و تأئيد ولى فقيه ضرورت دارد. در واقع منتخبين نظام را ساختن و به انتخاب خلق پيش نهاد كردن! اين مكانيسم دگر انديش زدائى در سازمان دهى حاكميت اگر در غرب با ظرافت هاى يك “سياست آزمايشگاهى” عمل ميكند در ايران اهرم اصلى توجيه عملياتى است كه بظاهر يك نوع توتاليتاريسم را مطرح و محكوم در بطن ميكند و در فرصت بوجود آمده به نام دفاع از ارزش هاى جهانى انسانى كه بايد مورد قبول هر انسان روشن بينى باشد؛ (البته بدون نشان دادن اهداف اصلى اقتصادى استثمارى و ژئوپوليتيك خود كه اشاره كرديم)؛ باين ترتيب به ظرافت انگشت روى اين تنگ نظرى هاى غيردموكراتيك در چشم خلق حساس به آزادى و ارزش هاى انسانى و هيجان زده در چشم انداز هاى انسان سالارى ميگذارد؛ اين چنين است كه زاويه هائى مثل “ولايت فقيه” در حاكميتى مثل ايران كه ميخواست و شايد ميتوانست جنبه هاى ضد استثمارى و خلقى داشته باشد و راه تحول در روند ساختارى خود بگيرد، ولى بجاى چنين تحولى، با تنگ نظرى هاى ضد مردمى در نوعى فقر انديشه سياسى اجتماعى و به جاى هم جبهه بودن با مردم، در مقابل مردم قرار گرفته و برگ طلائى در توجيهات مخالفان از هر نوعش را خودش و بر عليه خودش ساخته و در نهايت، حتى به حضور نظامى در منطقه هم بار ايدئولوژيك آزادى بخش داده ! تا جائيكه، خود به خود جمهورى اسلامى و حضور عينى آن مانع تحولات مثبت اجتماعى اقتصادى، علمى و صنعتى ميشود؛ كه درواقع شايد ميتوانست ارزش ملى بسازد و انسجام گروه و اجتماع را به همراه داشته باشد. ولى امروز ميدانيم و نميشود شك كرد، محل توجيه حضور ژاندارم جهانى شده كه حتى با نوعى حقانيت در ايجاد پايگاه هاى باز هم بيشتر براى استثمارى سهل تر احساس رفاه در ميدانى رهاشده از جانب حريف ميكند.

حوزه تشنجات خاور ميانه كم كم تبديل به نوعى لابراتوار مشاهدات و تجربه و آزمايشات شده كه از نظر معيار هاى اقتصاد بيمار و ملتهب امروز منبع استفاده تلقى ميشود و نوعى عادى شمردن وحتى مفيد دانستن مكانيسم موجود در خاورميانه را مطرح ميكند!

در استنتاج اين نگاه از بيرون، با ريشه هاى درونى آن، به نظر ميرسد كه حاكميت ايران با تجربه ٣٥ ساله وبا داشتن هنوز مهره هائى كه تمام اين سال هارا از ابتدا در داخل حباب حاكميت گذرانده اند و شاهد مستقيم تحولات بوده اند، ظرفيت قضاوت چاره جويانه در مقابل بن بست هاى بيشتر از پيش را داشته باشد. چون در غير اين صورت، عوامل يك فروپاشى كه در حال شكل گيريست، به مرحله اى فعال پاى خواهد گذاشت كه آغاز اين فروپاشى را اعلام خواهد كرد و ميدانيم كه چنين آغازى راه برگشت نخواهد داشت.

چنين آغازى نه تنها حاكميت را به اضمحلال خواهد كشيد، بلكه اتحاد ملى را از بين خواهد برد و ما را در يك التهاب طولانى نژادى مذهبى و فرهنگى در ابعاد خاور ميانه بزرگ سوق خواهد داد. ميدانيم كه تاريخ انسانها بيگانه از اين نوع سقوط ها نيست و اين چنين سقوطى برنده واقعى نخواهد داشت. هر چند تئوريسين هاى بى بزاعت در مبانى، به چنين فرضيه هائى براى باصطلاح تركيب يك خاورميانه مطبوع و ارتباط داشتنى يا كنترل كردنى با بعضى تخيلات ميانديشند و طرفدارانى هم در داخل و خارج از خاورميانه دارند. كه در واقع بيشتر آنها ساده لوحان به بازى گرفته شده ها هستند و مفيد در به دامن زدن التهاب ضرور در آغاز انفجار !؟

در مقابل چنين چشم اندازى تنها يك ديناميسم خلقى با انرژى يك بسيج اجتماعى در ايران ميتواند اهرم چرخشى رها بخش در التهابات ايران و حتى تمام خاور ميانه باشد. چرا كه يك بسيج خلقى هدفمند روش اعمال نفوذ غرب را كه بنام حقوق بشر ومنافع خلق منطقه و در تصويرى دلسوز تر از مادر دلسوز حضور استثمارى خود را توجيه ميكند را خلع سلاح ميكند و در عين حال احساس كنترل خلق را در سيستم ايجاد ميكند؛ و همزمان، مكانيسم هاى براه افتاده را كه مؤثر در ركود يا قطع كامل در فعاليت هاى اجتماعى، اقتصادى، فرهنگى هستند را ديگرگون ميسازد.

براى ايجاد يك ديگرگونى جذب شونده در يك تحرك اجتماعى منفى و گرفتار انحطاط، و براى اينكه محسوس باشد و مؤثر، ميبايست يك پيام اصلى آنرا همراهى كند و در واقع تجسد و تبلور ملموس پيام باشد؛ پيامى كه از يك شوك گفتارى در يك شوك رفتارى جريان يابد و ايجاد يك انرژى شبكه اى وسيع و همزمان را در يك باور جمعى مردم و با اميدوارى هاى بوجود آمده تبديل به اهرم تحرك اجتماعى و خلاقيت هاى گروهى كند و خود بخود در نفس فعال و سازنده خود، خلق منتظر را پاسخ باشد.

چنين پديده اى امكان پذير است، اگر اختيار مردم به دست خود مردم وبه صورت عينى وحقيقى و صميمانه سپرده شود. امروز در ايران و با قواعد موجود؛ اقدامى كه اين احساس را به وجود بياورد نميتواند به جز لغو “ولايت فقيه” در قانون اساسى ايران باشد. و سپردن كامل اختيارات مرد به “مجلس” و باينترتيب مردم را عاقل و بالغ در مجموع شمردن است و در واقع، پذيرفتن يك اشتباه تاريخى كه در استقرار و بنيانگذارى جمهورى اسلامى ايران پيش آمده و آن در تبيين تطبيقى يك مذهب با عصر خود ميباشد و بخصوص در شرائط زمانى كه خرد جمعى جهش هاى عصر ساز خود را ميپيمايد.

– چه اعتبار و بهائى ميتوان به عقيده اى داد كه تنها با تهديد و ارعاب، مردم را در چهار چوب عقيدتى مقيد سازد و اجبار در سكونت يك فضاى فكرى تحميلى كند؟

– چه إغناء و اعتبارى در يك سازمان مديريت و هدايتى كه ديگر انديشان را در حراس جايگيرى براى سكاندارى از فعاليت اجتماعى و ارتباطى ساقط كند و انديشه را تنها در قالب ويرايش حاكم پذيرا باشد؟

– چگونه أساساً در يك سياره هفت ميلياردى و بزودى نه و ده ميلياردى در بين تعداد مذاهب موجود و موارد تبلور عقيدتى متغاير و متحول اصرار داشتن به حقانيت خود و در حاليكه ابراز عقائد هر روز شفاف تر،
بى مرز تر، نزديك تر و در كنار هم به خلق جهان مطرح ميشوند؟

و حال چگونه اين تحول انجام بگيرد كه نظام، قدرت جذب و تحمل آنرا داشته باشد؟ و خلق آنرا بعنوان سنتز و استنتاج يك تلاش و تلاقى اجتماعى با حاكميت فرض كند؟ چون در واقع مشكل و باريكه همين جاست ! ولى در واقع پيروزى هر دو جبهه خلق و حاكميت هم همين جاست!؟ به عباراتى ديگر خلق ميتواند با حفظ تماميت ملى و أرضى در عين تضاد خود باور فرداى بهتر را براى تركيب اجزاء اين تضاد داشته باشد و حاكميت در تناقض خود استمرار بقائى در اميد همراه سازى مردم. اين چنين تفاهمى بين مردم و حاكميت، با لغو
“ولايت فقيه” ممكن است؛ با در نظر گرفتن اينكه رابطه فقه شيعه و خلق يا “امت” عرفاً انديشه تحليلى انسان شهروند در “امت” يا تقليد انديشه از طرف همين “شهروند امت” و در روند يك انتخاب آزاد است، نه تحميل؛ لذا ميتواند از “ولايت فقيه” يك جانبه دست بردارد و اجراى راه فقيه را مشروط به اختيار خلق كند كه أساساً ميبايستى اين چنين ميشد و آزادى خلق را در انتخابش متبلور ميساخت، در اين چشم انداز جهت گيرى هاى خلقى اجتماعى، اميد هاى خود را باز خواهند يافت و اين مكانيسم تحرك و اميدوارى انرژى لازم براى حل معضلات در يك ديناميك مؤثر را ايجاد خواهد كرد.

امروز در ايران، و در مجموع خاورميانه، همچنين در جو نيرو هاى خارجى كه هر كدام به دليلى در اين منطقه لنگر انداخته اند، با شرائط لغزنده كنونى در جهان، احتمال سقوط در افراط هاى برنگشتنى وجود دارد. ايران بيشتر از هميشه در ناهموارى هاى موجود نيازمند استنتاج هاى اميد ساز است و وحدت كلام !
در حاليكه ارتباط و اعتماد مردم با حاكميت به درجه بسيار پائينى رسيده. در شرائط حاضر اعجازى اگر ممكن باشد پيش مردم است؛ و كلمات وحدت بخش زمان را تنها با گوش دادن به خلق در خواهيم يافت.
اميد بر اينكه باور در ظرفيت هاى مردم و دلائل همراه اين مردم بودن در انديشه حاكم مفهوم خود را از دست نداده باشد، چرا كه تنها راه زيستن اجتماعى، اجتماع را پذيرفتن در عينيت متفاوت در آحادش خواهد بود، و دسترس بودن مبانى “تفاهم” و “تعاون” و “تعامل”.

سه شنبه ٧ خرداد ١٣٩٢
امير شجاعى