اوایل پیروزی انقلاب سال ۵۷ و اندکی بعد از تشکیل نخستین دوره ی “مجلس شورای اسلامی” ایران، نخستین منتخب مردم تهران در مجلس، یعنی “فخرالدین حجازی” که سخنوری کم نظیر بود، نزد رهبر وقتِ حکومت ایران، آیت الله سیّد روح الله خمینی رفت و او را که در نزد قاطبه ی مسلمانانِ مبارزِ آن روزها، محبوبیّتی بی نظیر داشت، چنین خطاب کرد: «بأبی انت و امی». سپس سئوالی بدین مضمون پرسید که «ای امام! اگر تو امامِ موعود هستی، بگو!». گفته اند که آیت الله را آن همه تکریم و تملّق خوش نیامد. روند حکومت داری به گونه ای پیش رفت که گرچه آیت الله خمینی، خود را امام زمان ندانست. اما برپایی “ولایت فقیه” که تبدیل شد به “جانشینی امامِ عصر”، همان “نیابتِ امام دوازدهم شیعیان” بود.

نایبان امام/ شعبات رسمی

تغییرات قانون اساسی کشور، افزایش اختیارات ولیّ فقیه در ایران را بعد از مرگ آیت الله خمینی سبب شد. ولایت مطلقه ی فقیه که آنک در وجود رهبر این سال های ایران “آیت الله سیّد علی خامنه ای” به امانت گذارده شده بود، به گفته ی اکثر زعمای حوزه های علمیّه، “جانشینی برحقِّ امام زمان” تشخیص داده شد. با گذشت زمان و فراهم آمدن زمینه های بیش تری برای اعمال قدرت، از مقام یادشده، گه گاه با عنوان جانشین خدا بر روی زمین نیز یاد شد و مخالفت با وی «مخالفت با خدا» نیز خوانده شد.

در یک دهه ی اخیر و با شدّت گرفتن زمزمه هایی که حکایت از فرارسیدن ایّام ظهور می داد، گمانه زنی هایی شد، که رهبر کنونی انقلاب، همان “سیّد خراسانی” ست که در روایات گوناگونی از وی به عنوان یکی از یاران امام مهدی یاد شده است. این گمانه ها هیچ گاه تأیید یا تکذیب نشد و امّا اصل “جانشینِ برحقِّ امام زمان بودن” آیت الله خامنه ای، بارها مورد تأیید بزرگان قرار گرفت و بیعت های بسیاری نیز در این راستا با رهبرِ خراسانیِ نظام جمهوری اسلامی ایران انجام پذیرفت.

نایبان امام/ شعبات سیّار

محمود احمدی نژاد هنوز به ریاست دولت نُهم نرسیده، برخی خبر از ارتباط وی و برخی یاران ش با محافل حجّتیّه ای می دادند. او گرچه هیچ گاه سخن از این محافل نگفت؛ امّا اعمال و گفته هایی داشت که شدّت علاقه ی وی به ظهور امام دوازدهم را نشان می داد. در این بین، چند تن از معمّمان بلند پایه ی نظام نیز جایگاه دولت اوّل احمدی نژاد را مورد تفقید قرار داده و از «دست داشتن امام زمان در انتخابات ریاست جمهوری و انتخاب شدن احمدی نژاد» سخن می دادند. خود وی نیز گاه و بی گاه از آگاهی داشتن از اخباری که به آینده مربوط بود، خبر می داد و با پیشروی در این مقوله، به مرحله ای رسید که خود را در یکی از سخنرانی هایش در آمریکا و مقرّ “سازمان ملل متّحد”، در چنین حالتی یافت: «با هاله ی نوری به دور کلّه».

گمانه زنی های ارتباطات امام زمانی احمدی نژاد و چندتن از نزدیکانش، تا بدان جا پیش رفت که عملکردِ تیم اقتصادی/ سیاسی/ فرهنگیِ اطرافیان وی نیز، در جهت زمینه سازی برای ظهور امام دوازدهم قلمداد شد؛ چراکه به روایتی، «امام غایب، زمانی ظهور می کند که میزان فسق و فجور و فساد و ظلم به حدّاکثر ممکن رسیده باشد». برخی معتقد بودند که «اندیشه ی حجّتیه ای چندتن از یاران احمدی نژاد، عمدا روزگار ایران را در سراشیبی انداخته، تا مسبّب ظهور زودهنگام صاحب الزّمان شود».

برخی منتظرانِ ظهور، احمدی نژاد را “شعیب بن صالح” می خواندند که در روایاتی از او نیز به عنوان یکی از یاران امام زمان یاد شده. گفته اند: «اندکی پیش از ظهور حضرت مهدی(ع)، در میان ایرانیان شخصی با عنوان “سیّد خراسانی” ظاهر شده که رهبری سیاسیِ مردم را به عهده می گیرد. شعیب بن صالح نیز رهبریِ نظامی(پرچمداری) را عهده دار می شود. ایرانیان تحت رهبریِ این روش، نقش مهمّی را در حرکت ظهور آن حضرت ایفا می کنند. سیّد خراسانی و شعیب، جنگ را در مرزهای ایران، ترکیه و عراق هدایت می کنند و نیروهای مستقر در شام، خود را به پیش رانده و در همان زمان، از دو جناح عراق و شام آماده ی پیشرویِ بزرگ به سوی فلسطین و قدس می شوند».

نایبان امام/ شعبات غیرمجاز

شیعیان، حسّاسیّت ویژه ای در مسأله ی زمان و چگونگی ظهور دارند و تشخیص هویّت امام موعود را نیز امری صعب می پندارند. امّا این سخت گیری ها، عموما متوجّه اصحاب دولتی و حکومتی نشده، تنها مردمانِ عادی و غیر دست اندرکاران حکومتی را در بر می گیرد. سال هاست که “ادّعای مجعول بر ارتباط با امام دوازدهم شیعیان”، جُرمی سنگین محسوب می شود. بعد از روی کار آمدن حکومت “جمهوری اسلامی” در ایران، مجازات ها شکلی رسمی به خود گرفته اند. منبرخوانان و وعّاظِّ معمّم یا بی عمامه، هر آن قدر که به “وابسته بودن حکومتِ برقرار، به درگاه امام عصر” بشارت می دهند، به همان میزان نیز از “مدعّیانِ دروغین به ارتباط با امام دوازدهم”، انذار داده اند. آیت‌الله خامنه ای از تریبون های رسمی و حکومتی و توسط امامان جمعه حتی در پایتخت، مرتبط با امام زمان دانسته و تبلیغ می شود، چنان که هر یک از باندهای قدرت، خود را به نوعی منتسب به امام زمان معرفی می کنند. آن گونه که بخش مهمی از دعوای احمدی نژاد و مشایی با رقبای اصولگرا، به همین منتسب کردن خود به امام زمان (به شکل غیرمستقیم) برمی گردد و “دعای فرج”ی که دائم خوانده می شود. در جامعه اما، کسی حق ندارد مدعی این رابطه شود.

اینک، سایت خبری “فردا” گزارش داده است: «در یک ماه گذشته، بیش از ۲۰ تنَ در شهر قُم دستگیر شده اند؛ که بیش ترِ آن ها مُدعیِ “امام زمان بودن” شده اند». همین گزارش، اذعان داشته است که «اخیرا در شهرهای مختلف کشور، افراد منحرفی که بعضی از آنها سابقه ی رمّالی در پرونده ی خود دارند، به دروغ ادّعای مرتبط بودن با امام زمان (عج) را می کنند». از اقرار، این افراد، بی سر و صدا دستگیر شده و در حبس به سر برده اند امّا: «امّا در چند ماهه گذشته، برخی از این افرادِ دستگیر شده که آزاد شده اند، ادعای جدیدی کرده اند که خودشان امام زمان هستند». همین گزارش، به نقل از یک فرد مطلّع که با سایت فردا گفت و گو کرده، خبر می دهد: «در یک ماه گذشته، بیش از ده نفر در قم با عنوان مدّعیان دروغین امام زمان در مسجد مقدّس “جمکران” دستگیر شده اند».

مسجد جمکران / شعبات اداری

“مسجد جمکران” قم که در اخبار برشمرده، به عنوان محلّ دستگیری امامانِ ظهور کرده از آن یاد می شود، یکی از اماکنی ست که مورد احترام برخی از شیعیان قرار دارد. سبب، آن است که بنا به روایاتی: «بیش از هزار سال پیش در شب سه شنبه ۱۷ ماه مبارک رمضان، فردى صالح به نام “حسن مثله جمکرانى” به دستور امام زمان (عجّل الله التّعالى فرجه الشّریف) فرا خوانده می شود. وى در همین مکان فعلىِ مسجد، حضرت را با جمعى از همراهان ملاقات کرده و دستور بناى مسجد با تشریفات خاص را دریافت مى‌کند. حسن مثله، براى اجراى این امر اقدام؛ و این مسجدِ مبارک را بنا بر جزییّاتِ اوامر حضرت مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشریف) احداث نمود».

نوروزِ امسال، میزان استقبال مردم از حضور در حیطه ی این مسجد به قدری زیاد بود که به گفته ی “علی نیکان قمی”، مدیر اجرایی مسجد جمکران: «حدود سه هزار نیروی مرد و زن در این ایّام وظیفه ی خدمت رسانی به زائرین را در تمام ساعات شبانه روز بر عهده گرفتند و تمامی واحدهای مسجد در این ایّام به حالت آماده باش و فعّال، در خدمت میهمانان نوروزی شهر مقدس قم و مسجد مقدّس جمکران بوده اند».

مسجد جمکران مسجدی است که حتی آیت الله خمینی هم حاضر نشد برای “زیارت” به آنجا رود. آیت الله توسلی، از اعضای دفتر رهبر فقید جمهوری اسلامی، آیت الله خمینی، و نیز چند تن از اعضای مجمع روحانیون مبارز تاکید کرده و گزارش داده اند: «پس از سال ۴۲ که امام برای تشکر از مردم قم به این شهر می رود، حاضر به قرائت نماز در این مسجد با نام امام زمان نمی شود.»

مسیح مهاجری، مدیرمسوول روزنامه جمهوری اسلامی نیز در نیمه نخست دهه ۸۰ در چند مکتوب در این روزنامه به انتقاد از رواج خرافات در مورد این مسجد پرداخت. وی سال ۹۰ در اظهارنظری گفت: «من طلبه که بودم جمکران را چیزی بیشتر از یک مسجد اعتقاد نداشتیم و الآن هم نداریم اما عده‌ای در یک حدی بیشتر از این مسایل می‌گویند مسجد مقدس جمکران. ما می‌پرسیم مگر مساجد دیگر مقدس نیستند. فقط این یکی مقدس است. مسجد النبی مقدس نیست؟! مسجد‌الحرام مقدس نیست؟! مسجد کوفه مقدس نیست؟! چطور شما آن ها را نمی‌گویید مقدس فقط این را مقدس می‌گویید. متأسفانه در زبان بزرگان ما هم هست. ما در اوج این مسایل پارسال در روزنامه به صورت علمی سند این بحث را مطرح کردیم و ثابت کردیم که سند ندارد که امام زمان فرموده باشند.»

مسجد جمکران دارای چاهی ست که هر روز پذیرای صدها نامه از سمت شیعیان است. بدین علّت که در توصیه هایی آمده: «یکى از راه هاى توسّل به امام زمان (ع) نوشتن عریضه براى آن حضرت است. توسلی که اصل آن از مستحبّات در منابع دینی است. عریضه نویسی از سیره‌های بزرگان بوده، آثار و برکات شگفت‌انگیزی از آن ذکر شده‌است». روش این عریضه نویسی چنین است که «فرد، نامه اى خطاب به امام زمان(ع) با قواعدی که در کتب ادعیه ی معتبر درج شده، مى نویسد و پس از نوشتنِ درخواست خود، آن را در چاه آب یا آب جارى، نظیر رودخانه و جوى آب و یا برکه ی آب مى اندازد».

در تابلوی نصب شده بر بالای چاه مسجد جمکران، قید شده است: «این چاه، هیچ ویژه گی خاصّی ندارد»؛ امّا هم چنان که چنان است، مردمان بسیاری عریضه های خویش را به گمانِ آن که امام غایب، در آن چاه مأوایی دارد، به درونش می اندازند. بیرونِ چاه و در محوطه ی مسجد نیز عدّه ای در قالب امام زمان ظهور کرده، با مردم به رایزنی پرداخته و به حلّ مشکلات شان مشغول شده و سپس دستگیر شده اند. بیرون از مسجد و فرسنگ ها دورتر از آن نیز، رییس دولت و رییس حکومتی به نیابت از امام غایب، بر مردم حکمرانی می کنند.

این است احوالِ روزگاری که می گذرد، در سرزمینی که “مملکت امام زمان” خوانده می شود.

شهاب عموپور