در آخرین دقایق فیلم “گاندی” مردی هندو که هراسان و ملتهب است به وی مراجعه می کند و می گوید: من جهنمی ام. نجاتم بده! داستان از این قرار است که مبارزات ضد استعماری مردم هندوستان به رهبری گاندی به ثمر نشسته و کل کشور آزاد شده است. اما مسلمانان به رهبری “محمدعلی جناح” خواهان جدایی از هندوستان و تأسیس کشوری مستقل به اسم پاکستان اند. التماس های گاندی برای با هم بودن بجایی نمی رسد و مسلمانان تصمیم می گیرند که از بدنه ی هندوستان بیرون بزنند. این بیرون زدن، به جنگی داخلی – آنهم در آغاز پیروزی بر استعمار انگلیس – منجر می شود. مسلمانان و هندوها بجان هم می افتند و کشتاری سخت صورت می پذیرد. گاندی دست به اعتصاب غذای خشک می زند. تا دو طرف دعوا را به آرامش فرابخواند. نفوذ روحانیِ گاندی کار خودش را می کند و مردم – چه مسلمان و چه هندو – دست از کشتار همدیگر برمی دارند.

گاندی اما سخت از اعتصاب غذای خشک رنجور شده و در بستر احتضار افتاده است. مردی هندو هراسان بر بالین او حاضر می شود و به وی می گوید: من جهنمی ام. نجاتم بده. و ادامه می دهد: کله اش را محکم به دیوار کوفتم و به چشم خودم دیدم که مغزش متلاشی شد. کودک بود. بله، من زدم کله ی یک کودک مسلمان را متلاشی کردم. چرا؟ چون مسلمانان، کله ی کودک بی گناه مرا متلاشی کرده بودند.

گاندی به سختی لب وا می کند و به مرد جهنمی می گوید: من پیشنهادی به تو می کنم تا از جهنم خلاص شوی. برو و یک کودک پیدا کن. که پدر و مادرش در این آشوب کشته شده اند و سرپرستی ندارد. آن کودک را مثل کودک خودت بزرگ کن. و مثل کودک خودت دوستش بدار. با این شرط که آن کودک مسلمان باشد!

من چندین بار این فیلم را دیده ام و هر بار که به این بخش از فیلم رسیده ام گریبان خود را گرفته ام. بویژه آنگاه که حوادث سال هشتاد و هشت را مرور می کنم، از خود می پرسم: گاندی ما کجا بود و به چه کاری مشغول بود که لاشخورها و شعبون بی مخ های مذهبی، با همراهی و حمایت کاملِ حاکمیت بجان مردم بی گناه افتادند و آنان را زدند و کشتند و اموالشان را سوختند؟

پیشنهاد می کنم این فیلم را حتماً ببینید و حتی تماشای آن قسمت پایانی اش را برای اطرافیان خود توصیه فرمایید. آنجا که گاندی به آن مرد هندو می گوید: من پیشنهادی به تو می کنم تا از جهنم خلاص شوی. برو و یک کودک پیدا کن. که پدر و مادرش در این آشوب کشته شده اند و سرپرستی ندارد. آن کودک را مثل کودک خودت بزرگ کن. و مثل کودک خودت دوستش بدار. با این شرط که آن کودک مسلمان باشد!

ای عزیز، می بینید گاندی شدن چه در دسترس است؟ حیف که شما خود را مشغول مشغله های کوچکی فرموده اید؟

محمد نوری زاد
شانزدهم اسفندماه سال نود و یک